پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
در نشست شفاف‌سازی وام‌های صندوق نوآوری و شکوفایی مطرح شد / مقاومت در شفاف‌سازی باعث رسانه‌ای شدن مطالبه شد
علی وحدت رئیس صندوق نوآوری و شکوفایی، چندی پیش در مراسمی اعلام کرد که در دو سال گذشته ۱۲ هزار میلیارد تومان تسهیلات از سمت صندوق به شرکت‌های دانش بنیان ارائه‌شده است.
در حال حاضر ۵۸۰۰ شرکت دانش‌بنیان فعال در کشور وجود دارد. او همچنین در همان مراسم وعده داد، که در سال جاری شرکت‌های دانش‌بنیان فروشی معادل ۱۵۰ هزار میلیارد تومان را ثبت کنند.
همه آمارها نشان از توسعه کمی اقتصاد دانش‌بنیان کشور دارد اما به لحاظ کیفی آنگونه که باید رشد پیدا نکرده است. بر همین اساس فعالان حوزه فناوری اطلاعات از جمله سازمان نظام صنفی رایانه‌ای استان تهران برای بررسی فاصله میزان ورودی نسبت به خروجی ، خواستار اعلام اسامی شرکت‌های دریافت‌کننده وام از سوی صندوق نوآوری و شکوفایی شد.
در همین رابطه نامه‌نگاری‌هایی از سوی نصر تهران با صندوق صورت گرفت که جواب روشنی دریافت نشد. تنها پاسخی که به این مطالبه از سمت رئیس صندوق نوآوری و شکوفایی به این مطالبه داده شد، محرمانه بودن اطلاعات وام گیرندگان بود.
باوجود پیگیری‌های مصرانه نصر تهران، هیچگونه اقدامی در راستای انتشار اسامی از سمت صندوق صورت نگرفت. در همین رابطه نصر تهران در واکنش به عدم انتشار لیست از سوی صندوق نوآوری پویش خود اظهاری مبالغ دریافتی از صندوق نوآوری و شکوفایی را راه‌اندازی کرد.
بر این اساس نصر تهران، نشستی را با حضور نمایندگان بخش دولتی، نهادهای نظارتی و استارتاپ‌ها با عنوان «شفاف‌سازی وام‌های صندوق نوآوری و شکوفایی» در کلاب هاوس برگزار کرد.
عدم شفافیت؛ بمب ساعتی اکوسیستم نوآوری
رضا جمیلی سردبیر هفته‌نامه کارنگ و فعال حوزه فناوری، در این نشست درباره استفاده از منابع دولتی گفت: «تزریق منابع به اکوسیستم نوآوری نه‌تنها بد نیست بلکه می‌تواند بسیار مفید باشد.»
او با بیان اینکه از سال‌های گذشته درباره خطر دولتی شدن اکوسیستم بارها هشدار داده‌ایم گفت: «در این سال‌ها منابع خطرپذیری که شرکت‌های نوآور به آن احتیاج دارند به دلایلی مانند بسته شدن راه ورود سرمایه خارجی و شرایط اقتصادی کم شده؛ این شرایط، پاسخ به استفاده یا عدم استفاده از منابع دولتی را دشوار می‌کند.»
او ادامه داد: «تجارب گذشته در اکوسیستم‌های مختلف از جمله رسانه، نشان می‌دهند استفاده از منابع دولتی در شرایط تزلزل اقتصادی، بسیار زیان‌بار است. معمولاً کسب‌وکارها بعد از قرار گرفتن در این جریان استقلال خود را از دست می‌دهند و مدل کسب‌وکاری آن‌ها به مدل‌های کوپنی بدل می‌شود.»
جمیلی بابیان احتمال اینکه چنین تجربه‌ای بازهم اتفاق بیافتد اظهار کرد: «با توجه به اینکه ماه‌ها پیش برخی شرکت‌ها تسهیلات دریافت کرده‌اند و حاضر به شفاف سازی هم نیستند این نگرانی را ایجاد می‌کند که به دولت وابسته شده‌اند و یا قرار است به این واسطه به سمت‌های دیگر سوق داده شوند.»
به گفته او، اقدام نظام صنفی رایانه‌ای تهران درباره اعلام اسامی، قابل‌تقدیر است. کارکرد و رسالت نهاد صنفی، باید در بزنگاه‌های این‌چنینی تعریف شود. مسئله عجیب این است که پیش‌ازاین مطالبهای جدی‌ای برای شفاف‌سازی صورت نگرفته است؛ بسیاری از استارتاپ‌های شناخته‌شده، که اکوسیستم نوآوری حول تجارب موفق آن‌ها شکل‌گرفته در این کمپین باصداقت اقدام به خود اظهاری کرده‌اند اما صندوق نوآوری و شکوفایی کماکان از خود مقاومت نشان می‌دهد.
او با بیان اینکه بسیاری از مدیران دولتی و حاکمیتی در گذشته اظهار داشتند تلاششان براین است که مطالبه گری را از طریق واسطه قرار دادن صندوق‌ها و تزریق منابع مهار کنند، ادامه داد: «برای مدیران مذکور اکنون زمان مناسبی که نشان دهند واقعاً این اقدام را انجام داده‌اند یا خیر . باید مشخص شود کدام صندوق‌ها از این منابع استفاده کرده‌اند. از مدیران مهم‌تر صندوق‌ها هستند که باید در رابطه با نحوه سرمایه‌گذاری منابع در کسب‌وکارها پاسخگو باشند.»
سردبیر هفته‌نامه کارنگ درخصوص اینکه این مطالبه غیرمعقول نیست گفت: «ورود بعضی شرکت‌ها و استارتاپ‌ها به جریان خود اظهاری باید سبب می‌شد صندوق اقدام به اعلام اسامی کند نه اینکه با بهانه تمایل نداشتن شرکت‌ها از این موضوع سر باز زند.»
به عقیده او، مطالبه و پیگیری‌ها تا روشن شدن موضوع باید ادامه داشته باشد، چراکه عدم شفافیت بستر مناسبی برای رخ دادن تهدیدات مذکور است. این تهدیدها در کنار عدم شفافیت برای اکوسیستم نوآوری ایران در آینده نه‌چندان دور می‌تواند مانند بمب ساعتی عمل کند.
حفظ حیثیت افراد واجب است
سهیل مظلوم از پیشکسوتان نصر با اشاره به اینکه نهادهای صنفی اصولاً برای مطالبه گری ایجاد می‌شوند گفت: «با این تفکر که هزینه عدم پاسخگویی را سنگین کنیم تا سایرین عبرت بگیرند علی‌رغم صحتش مخالف هستم. مسئله‌ای که وجود دارد این است که از صندوق حمایت از تحقیقات و توسعه صنایع پیشرفته، کمیته تخصیص ارز و تمام بانک‌ها به‌طور یکسان مطالبهای صورت نگرفته است. تمرکز بر یک صندوق، به‌منزله راه افتادن جریان شفافیت نیست. فشارهای این‌چنینی بر صندوق نوآوری و شکوفایی و علی وحدت جایز نیست.»
او با بیان اینکه این نهاد قطعاً ملاحظاتی محافظه‌کارانه دارد اضافه کرد: «در این برهه حساس که دولت جدید به‌زودی کشور را به دست می‌گیرد، باید بررسی کنیم آیا معدل اثرگذاری صندوق در اکوسیستمی با حدود 6 هزار شرکت دانش‌بنیانی مطلوب است یا خیر. اگر صنف معتقد است معدل اثرگذاری آن مثبت نیست برخورد سنگین لازم است اما اگر معدلش از جامعه صندوق‌ها که واقعاً ناکارآمد هستند بالاتر است این مضیقه قرار دادن‌ها زیاده‌روی است.» او در پایان صحبت‌هایش اظهار کرد: «با اصل موضوع شفافیت و مطالبه گری موافقم؛ ولی حمله‌ها به صندوق نوآوری و شکوفایی در شبکه‌های اجتماعی توییتر و کلاب هاوس و.. به‌دوراز انصاف است. برای حفظ حیثیت انسان‌ها و به حرمت تلاش‌هایشان باید با صندوق باملاحظه بیشتری رفتار شود.»
ممانعت از پاسخگویی حساسیت موضوع را بیشتر کرد
حسین اسلامی رئیس نصر تهران در راستای صحبت‌های مظلومی با تأکید بر اینکه از سایر صندوق‌ها نیز درخواست‌هایی صورت گرفته بیان کرد: «ما در ابتدا به‌هیچ‌عنوان قصد رسانه‌ای کردن موضوع را نداشتیم، پیش از نامه ما، امیر ناظمی رئیس سازمان فناوری اطلاعات درخواست شفافیت را به صندوق ارسال کرده بود.«
اسلامی با بیان اینکه عدم پاسخگویی حتی برای افرادی که زحمات زیادی کشیده‌اند موضوعی خطرناک است اضافه کرد: «وحدت در پاسخ به نامه اول، در مصاحبه‌ای اعلام کرد نهادهای نظارتی با اعلام شفافیت موافق نیستند، نهادهای نظارتی نیز در پاسخ به پیگیری‌های ما اظهار کردند نه‌تنها مخالف افشای لیست نیستند بلکه از این امر حمایت می‌کنند. در پاسخ به نامه دوم نیز گفته شد کسب‌وکارها به اعلام نامشان راضی نیستند؛ البته برخی کسب‌وکارها به شکلی مستقل خود را معرفی کردند.»
او در ادامه بار دیگر با بیان اینکه علاوه بر صندوق نوآوری و شکوفایی از سایرین نیز مطالبه شده است گفت: «برخی از صندوق‌ها به‌راحتی میزان وام و تسهیلات پرداختی خود را بیان کردند، برخی دیگر وعده دادند که به‌زودی اطلاعاتشان را اعلام می‌کنند. نظام صنفی به‌شدت پیگیر این موارد است.»
جعفر محمدی نایب رئیس نصر تهران در ادامه درخصوص خواستگاه موضوع توضیح داد: «این موضوع در کمیسیون تجارت الکترونیکی مورد توجه قرار گرفت. در بررسی انجام شده اطلاعات اعلامی با اطلاعات کمسیون‌ها مغایرت داشت. در ابتدا فقط جهت ابهام‌زدایی درخواست‌ها ارسال شد که مقاومت در پاسخگویی حساسیت ما را نسبت به مسئله برانگیخت.»
وام‌ها برای مهاجرت استفاده شدند
بهار سیار در بخش دیگری از این نشست با تأکید بر لزوم مطالبه‌گری گفت: «درخواست شفافیت و افشای آن روند بسیار بجایی است که باید انجام شود. شرکت‌ها در حوزه‌های متفاوت اقدام به دریافت وام می‌کنند؛ پیشرفت و اقدامات آن‌ها آشکار و مشهود است. معضل کنونی ما این است که وام‌ها به اکوسیستم‌های مختلف اعطا می‌شوند و بعدازآن، هیچگونه پیگیری درباره موارد استفاده از تسهیلات انجام نمی‌گیرد. تأسف‌بار است که بعضی شرکت‌ها با وام دریافتی خود، اقدام به مهاجرت، ساخت و ساز و راه‌اندازی کسب‌وکارهای جدید کردند.»
او خطاب به سهیل مظلوم گفت: «همین نقطه باید شروع آغاز مطالبه گری باشد.» به گفته او، مطالبه گری بعدی باید از سازمان نظام صنفی رایانه‌ای تهران بابت پروژه‌های دولتی باشد. چندین سال است این پروژه‌ها در نظام صنفی تهران ارائه می‌شوند و تنها برخی شرکت‌ها آن‌ها بر عهده می‌گیرند. نام شرکت‌ها و چرایی اهدا پروژه به آن‌ها باید برسی شود.»
سیار افزود: «مطالبه گری دیگری که از نصر تهران که باید انجام شود درخصوص وام‌های بلاعوض کلانی است که چند دوره قبل در ارقام حدود 200 میلیون به شرکت‌ها داده شد. شرکت‌های بورسی که این وام‌ها را دریافت کرده بودند مبلغ را در جای دیگری هزینه کردند. درست مثل استارتاپ‌های کنونی.»
او اضافه کرد: «اگر مطالبه گری از همان زمان آغازشده بود، شاهد این اتفاقات نبودیم. برای همین لازم است این مطالبه گری‌ها را در حوزه‌های دیگر ادامه دهیم تا به تماشای هزینه شدن وام‌ها در موارد غیر مرتبط نباشیم و وام واقعاً به شخصی که قصد فعالیت دارد برسد.»
آیدین عدالت عضو دیگر هیئت مدیره نصر تهران، درباره لزوم مطالبه گری و فشارهای وارده به صندوق نوآوری از جنبه علمی پرداخت و گفت: «در بیشتر کشورهای دنیا از جمله امریکا و اروپا که در روش‌های ارتقای نوآفرینی تجربه بیشتری دارند. یکی از سرویس‌هایی که به صندوق‌ها داده می‌شود. تحلیل اطلاعات آن‌ها و ارائه راهکار است؛ این رهنمودها مسیر تزریق سرمایه‌ها و کمک‌ها را اصلاح می‌کند. صندوق نوآوری و شکوفایی نیز تحلیل و کارگروه‌های گوناگونی مانند کارگروه الکترونیک، نانو و ای تی دارد که باهوش کافی با شرکت‌ها برخورد می‌کنند. اعضا کارگروه نیز، فارغ از ممانعت از افشای اطلاعات، مصون از اشتباه نیستند. اشتباهاتی که گاهی کوچک و گاهی کلان هستند. ممکن است برنامه‌ریزی صندوق از ابتدا برای تخصیص منابع هزاران میلیارد مسیر اشتباهی را دنبال کرده است.»
عدالت ادامه داد: «ارگان‌های غیرانتفاعی مانند سازمان نظام صنفی موظفند، ضمن بررسی و تحلیل دیتاها، تأثیرگذاری مدل برنامه‌ریزی با در نظر گرفتن حجم نقدینگی خروجی را برسی کنند.»