پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
از طراحی پلیس هوشمند تا ارتقاء تجربه دیجیتال تهرانی‌ها / چگونه قرار است فناوری دیجیتال در ایران متحول شود؟
زهرا داستانی / تحول دیجیتال یک‌روند جهانی است و کمتر کشوری را می‌توان یافت که سوار بر قطار فناوری نشده باشد. لوکوموتیوی که با سرعت هرچه‌تمام‌تر در حال طی کردن مسیری است که مقصدی نامشخص دارد. قطار تحول دیجیتال در ایران نیز روی ریل افتاده؛ هرچند هنوز در ابتدای مسیر است و راه را به‌کندی می‌پیماید. وزارت ارتباطات به‌عنوان متولی فناوری در ایران برای سرعت بخشیدن به این قطار، دست به تدوین و تهیه سند تحول دیجیتال در ایران زده است. این سند فعلاً در حال طی کردن مراحل گرفتن تأیید از سوی هیئت‌وزیران است. اما این سند چیست، با چه هدفی تهیه‌شده و قرار است چه تحولی را در فناوری دیجیتال ایران ایجاد کند؟ راه پرداخت در این گزارش سند تحول دیجیتال را مورد بررسی قرار داده است.
برای بسیاری از انسان‌های امروز که فناوری حرف اول را در زندگی‌شان می‌زند، واژه دیجیتال چندان نامأنوس نیست. اما شاید اصطلاح تحول دیجیتال برای بسیاری قابل‌درک نباشد. منظور از تحول دیجیتال، بهره‌گیری از فناوری‌هایی است که می‌تواند به‌عنوان اهرمی به ارتقاء چشمگیر عملکرد کمک کند. به زبانی دیگر، تحول دیجیتال مجموعه اقداماتی است که به تحول یک سیستم می‌انجامد. این تحول با به‌کارگیری فناوری‌های تحول‌آفرین و بهره‌برداری از منافع آن‌ها در سیستم رقم می‌خورد.
فناوری‌هایی نظیر هوش مصنوعی، واقعیت مجازی، ربات‌ها، اینترنت نسل پنجم و حتی رسانه‌های اجتماعی که ماهیت رقابت بازار را تغییر می‌دهند و روی انتظارات افراد، فرآیند‌های عملیاتی و مدل‌های کسب‌وکار تأثیر می‌گذارند و البته بهره‌وری، کارایی و سوددهی را افزایش می‌دهند. وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات در ایران با تکیه‌بر این روش سندی را تهیه‌کرده تا با تکیه‌بر فناوری دیجیتال بخشی از مشکلات کشور را حل کند.
سند تحول دیجیتال چه هدفی را دنبال می‌کند؟
ایران در طول یک دهه گذشته با مشکلات بسیاری دست‌وپنجه نرم کرده و هر دولتی برای حل آن‌ها راه‌کارهایی ارائه داده است. گاهی این راه‌کارها از جنس فعالیت‌های عمرانی بوده و گاهی در دنیای فناوری و تکنولوژی‌های نوین گام گذاشته است. دولت دوازدهم نیز در راستای حل مشکلات کشور، دست به‌سوی دنیای فناوری دراز کرده و سند تحول دیجیتال را باهدف کمک به حل مسائل کلان کشور ازجمله مشکلات اقتصادی با تکیه‌بر ظرفیت‌های فناوری‌های تحول‌آفرین تهیه‌کرده است. در این سند آمده که با بهره‌گیری از تحول دیجیتال می‌توان چالش‌های کلان کشور را حل و به بهبود شرایط زیست شهروندان، کسبوکارها و دولت کمک کرد. چنین رویکردی موجب توسعه فضاهای کسب‌وکار می‌شود و بهره‌مندی از مزایای هوشمند سازی را در ارائه خدمات دولت به شهروندان و کسبوکارها سهولت می‌بخشد.
آثار و پیامدهای تحول دیجیتال در ایران
از زمانی که فناوری دیجیتال پا به دنیای انسان‌ها گذاشته، زندگی آن‌ها را دگرگون کرده است. این دگرگونی خود را بیش از همه در فضای کسب‌وکار و اقتصاد نشان داده. امروزه کمتر کسی پیدا می‌شود که حداقل یک کالا از طریق شبکه‌های اجتماعی یا اپلیکیشن گوشی‌های هوشمند سفارش نداده و نخریده باشد. اما دایره استفاده از فناوری‌ها در اقتصاد وسیع‌تر شده و امروزه از اطلاعات حس‌گرها و پهپادها برای تجزیه‌وتحلیل شیوه کشاورزی به‌منظور افزایش محصولات استفاده می‌شود.
اما تأثیر فناوری‌هایی دیجیتال بر اقتصاد بیش از همه در نبود آن‌ها مشاهده می‌شود. ضرر و زیان‌هایی که کسبوکارها و اقتصاد ایران از نبود زیرساخت‌های لازم برای به‌روز‌رسانی فناوری‌ها دیجیتال تجربه کرده، اهمیت این فناوری‌ها و تحول دیجیتال را نشان می‌دهد. بر اساس آنچه در سند تحول دیجیتال آمده، تحول دیجیتال در ایران بر سه حوزه اقتصادی، اجتماعی و زیست‌محیطی تأثیرگذار خواهد بود و به حل مسائل اولویت‌دار کشور در این سه حوزه کمک خواهد کرد.
از کاهش فساد مالی تا حل مشکل آب در ایران با تحول دیجیتال
در وهله اول، تحول دیجیتال بیشترین نقش را در اقتصاد ایران باز می‌کند. بر اساس آنچه در سند تحول دیجیتال آمده، دیجیتالی شدن اقتصاد به نوآوری، کارایی و پیشرفت خدمات در ایران کمک خواهد کرد. رشد اقتصادی، افزایش اشتغال، کاهش فساد، بهبود شفافیت و کاهش فقر و نابرابری ازجمله اهداف استراتژی‌های ملی دیجیتال هستند.
صرفه‌جویی در زمان و هزینه انجام کار و بهبود کارآمدی عملکردها از دیگر تأثیرات تحول دیجیتال در اقتصاد ایران است که به رشد اقتصادی کمک می‌کند. پیشرفت‌های صورت گرفته درزمینه فناوری‌ها زمانی که در مقیاس بزرگ به کار گرفته می‌شوند، تأثیر قابل‌توجهی در هزینه عملیاتی ایجاد می‌کنند. به‌عنوان‌مثال در صنعت بهداشت و درمان با استفاده از کلان داده و یادگیری ماشینی می‌توان روش‌های درمانی متناسب برای هر بیماری ارائه کرد و هزینه‌های درمان را کاهش داد.
همچنین برای رشد پایدار و ارتقاء وضعیت رفاه اجتماعی در کشورهای مختلف، تحول دیجیتال یک ضرورت است. از تأثیرات قابل‌توجه تحول دیجیتال بر رفاه اجتماعی می‌توان به افزایش کفیت زندگی، احساس برابری و افزایش دسترسی به خدمات پایه برای تمامی آحاد جامعه اشاره کرد.
افزایش شفایت، اعتماد، ایمنی و افزایش کارایی امور دولتی از تأثیرات سیاسی تحول دیجیتال است که می‌تواند به ارتقاء سرمایه‌های اجتماعی، ارتقاء سلامت روان جامعه و ارتقاء امنیت روانی و اجتماعی کمک کند. از سوی دیگر تحول دیجیتال می‌تواند به حل یکی از چالش‌های مهم زیست‌محیطی کشور ازجمله بحران آب و آلودگی هوا کمک کند. بنابراین دولت‌ها ضروری است که با برنامه‌ریزی مناسب و با در نظر گرفتن اولویت‌های اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و فرهنگی خود زمینه‌های تحقیق، توسعه و به‌کارگیری فناوری‌ای تحول دیجیتال را فراهم کنند. همچنین تحقق تحول دیجیتال در ایران می‌تواند کشور را در زمینه‌های زیرساخت حقوقی، ساماندهی نظام هویت دیجیتال، تقویت امنیت سایبری، توسعه نیروی انسانی متخصص و توسعه رویکرد باز به انتشار داده‌های عمومی توانمند سازد.
وظایف دستگاه‌های اجرایی در قبال سند تحول دیجیتال
گرچه تهیه نقشه تحول فناوری‌های دیجیتال در ایران یک امر مهم به‌حساب می‌آید اما نحوه اجرایی شدن آن اهمیتی دوچندان دارد. هرچند سند تحول دیجیتال هنوز در حال طی کردن راهروهای وزارتخانه‌ها برای گرفتن تأیید هیئت‌وزیران است، اما در صورت تأیید آن تمام دستگاه‌های اجرایی از وزارتخانه‌های آموزش‌وپرورش، علوم، بهداشت، فرهنگ و ارشاد اسلامی، شهرداری و وزارت کشور موظف خواهند بود که به تعهدات خود برای تحقق آن تلاش کنند. شورای اجرایی فناوری اطلاعات وظیفه راهبری و پایش عملکرد سایر دستگاه‌ها را بر عهده دارد و وزارتخانه‌ها ازجمله وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات مکلف است که پس از تصویب سند تحول دیجیتال برنامه‌های کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلندمدتی را به‌منظور توسعه زیست‌بوم یکپارچه هویت دیجیتال تهیه و تدوین کند. همچنین موظف است که دستورالعمل حفاظت از اطلاعات عمومی را در راستای حفظ حریم خصوصی تدوین و به شورای عالی فضای مجازی ارائه کند.
در صورت تأیید سند تحول دیجیتال، علاوه بر وظایفی که بر عهده وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات قرارگرفته، وزارتخانه‌های صمت، آموزش‌وپرورش و وزارت علوم نیز مکلف به انجام تعهداتی خواهند بود. بازنگری و طراحی دانشکده‌ها، گروه‌های آموزشی، رشته‌‌های تحصیلی، برنامه‌های درسی و رویدادهای تخصصی برای دانش‌آموزان و دانشجویان با تمرکز بر نیازهای دانشی و مهارتی عصر دیجیتال ازجمله وظایف آموزش‌وپرورش و وزارت علوم پس از تأیید این سند است.
تهیه برنامه ارتقاء تجربه دیجیتالی شهروندان تهرانی ازجمله تکالیفی است که سند تحول دیجیتال بر عهده شهرداری تهران قرار داده است. همچنین وزارت کشور نیز مکلف است تا با همکاری قرارگاه پدافند سایبری و چند نهاد دولتی دیگر پلیس هوشمند مبتنی بر فناوری دیجیتال را در ایران طراحی کند و توسعه دهد.