پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
امید بورس تهران به صندوق‌های مبتنی بر رمزارز / علی میزانی اسکویی در گفت‌وگو با راه پرداخت: با راه‌اندازی این صندوق‌ها شاهد بالا رفتن شاخص بورس خواهیم بود
اخیراً سازمان بورس خبر داده که قرار است به‌زودی صندوق‌های پوشش ریسک و مبتنی بر رمزارزها در بورس راه‌اندازی کند. البته طبق شنیده‌های راه پرداخت از سازمان بورس، هنوز مشخص نیست چه زمانی این صندوق‌ها راه‌اندازی می‌شوند. راه‌اندازی صندوق‌های مبتنی بر رمزارز سال ۱۳۹۶ نیز از سوی برخی فعالان حوزه رمزراز مطرح شد، اما در آن زمان با راه‌اندازی آن موافقت نشد. حالا بعد از چندین سال باز هم زمزمه‌های راه‌اندازی آن به گوش می‌رسد.
علی میزانی اسکویی، بنیان‌گذار و مدیر عامل شرکت فیکاس سوئیس در گفت‌وگویی که در ادامه می‌خوانید، ضمن اشاره به تجربه خود در راه‌اندازی این صندوق‌ها در خارج از کشور، توضیح داد که راه‌اندازی صندوق‌های مبتنی بر رمزارز می‌تواند به تقویت بازار سرمایه کمک کند.
باتوجه به صحبت‌های او صندوق‌های مبتنی بر رمزارز به دو نوع فعال و غیرفعال تقسیم می‌شوند و صندوق‌های فعال می‌توانند به بورس ورود کنند. این صندوق‌ها که در دنیا هم در حال رشد هستند می‌توانند برای سرمایه‌گذاران در حوزه رمزارزها دو مزیت مدیریت ریسک و سهولت دسترسی داشته باشد. از سوی دیگر ایجاد این صندوق‌ها در بورس می‌تواند به رونق بازار کمک کند و باعث ورود پول به بازار بورس شود.
امکان مدیریت ریسک و سهولت دسترسی
میزانی اسکویی معتقد است که اکنون رمزارزها در دنیا به یک کلاس دارایی تبدیل شده‌اند و بهتر است هر چه سریعتر مانند بقیه دنیا، دارایی دیجیتال به رسمیت شناخته شود. هرچند این حوزه در کشورهای مختلف هنوز به‌عنوان یک سرمایه‌گذاری جایگزین محسوب می‌شود، اما ممکن است به‌زودی به یک جریان اصلی تبدیل شود. به‌طور مثال در دولت آلمان اجازه داده شده که صندوق‌های مبتنی بر رمزارز هم فعالیت خود را شروع کنند که هفته‌های آینده شاهد سیل عظیمی از سرمایه‌گذاری توسط مؤسسات آلمانی هم خواهیم بود.
او در پاسخ به این سؤال که چرا وجود این صندوق‌ها در بورس ضروری است، توضیح داد: «بخشی از این موضوع به مدیریت ریسک‌ها در رمزارزها و بخشی دیگر هم به سهولت دسترسی به ارزهای دیجیتال بر می‌گردد. بسیاری که در این حوزه فعالیت می‌کنند انتظار دارند که رمزارزها در سطح دنیا همه‌گیر شوند، اما مانع بزرگی که وجود دارد این است که بخشی از فعالیت در این حوزه به مسائل فنی برمی‌گردد؛ مانند ایجاد کیف پول، نگهداری آن و معاملاتی که در این حوزه انجام می‌شود. اینها موارد فنی است که نمی‌توان انتظار داشت عموم مردم آنها را یاد بگیرند و به سمت این حوزه بروند. اینجاست که صندوق‌های سرمایه‌گذاری در این حوزه هم می‌توانند به مدیریت ریسک‌ها و هم سهولت دسترسی کمک کنند.»
صندوق‌های غیرفعال و فعال مبتنی بر رمزارز
میزانی اسکویی در ادامه صحبت‌های خود به انواع صندوق‌های سرمایه‌گذاری مبتنی بر رمزارز اشاره کرد و توضیح داد: «برای صندوق‌های سرمایه‌گذاری مبتنی بر رمزارز می‌توان دو مدل در نظر گرفت. صندوق‌های غیرفعال که به صندوق‌های شاخص معروفند و صندوق‌های فعال که قابل سبدگردانی هستند. در صندوق‌های غیرفعال بیت‌کوین به‌عنوان یک نماد در نظر گرفته می‌شود و هر فرد خرید خود را انجام می‌دهد. بنابراین بر همین اساس بیت‌کوین خریده می‌شود و معادل آن در صندوق‌های امین یا همان custody ذخیره و نگهداری می‌شود. اینها صندوق‌های شاخص هستند که به‌صورت یک کوین یا ترکیبی از کوین‌ها فعالیت می‌کنند.»
به‌گفته او اکنون صندوق‌های غیرفعال یا passive در اروپا، سوئیس، کانادا و چند کشور دیگر در حال فعالیت هستند و کم‌کم در دنیا در حال توسعه است. در صندوق‌های غیرفعال انجام معاملات بر عهده سرمایه‌گذار است، اما در نوع سرمایه‌گذاری سهولت ایجاد شده است. در این صورت به‌جای اینکه ذهن سرمایه‌گذار درگیر نگهداری سرمایه و مسائل فنی آن باشد، امن‌تر در بورس سرمایه‌گذاری می‌شود. در همه این حالات، صرافی‌های رمزارز به عنوان تأمین‌کنندگان نقدینگی حضور و نقش اساسی دارند.
همانطور که میزانی اسکویی توضیح داد، صندوق‌های فعال قابل معامله در بورس هم وجود دارند. به‌عنوان مثال در شرکت فیکاس در سوئیس صندوق سرمایه‌گذاری فعال در حوزه رمزارز راه‌اندازی شده که در بورس‌های اروپا از جمله آلمان و سوئیس هم ورود کرده است.
او دلیل راه‌اندازی این نوع صندوق‌ها را ریسک و نوسانات بالای سرمایه‌گذاری در کنار تقاضای طبیعی مردم به این کلاس دارایی در رمزارزها می‌داند. میزانی اسکویی در این باره توضیح داد: «باوجود اینکه صندوق‌های شاخص به‌صورت غیرفعال راه‌اندازی شده، مؤسسات و بسیاری از مردم ریسک نوسانات را بالا می‌دانند. در این خصوص صندوق‌های فعال ایجاد شدند. سازوکار این صندوق به این ترتیب است که سرمایه‌گذاران شبیه به خرید سهام‌های معمولی در بورس در صندوق سرمایه‌گذاری می‌کنند، این سرمایه در سبد مدیریت‌شده‌ای از ارزهای دیجیال انتخابی (به‌طور مثال ۱۵ کوین اول بازار به همراه چند ارز با ثبات یا پول رایج کشور) با توجه به تحلیل‌های شرکت مدیریت دارایی توزیع و با توجه به شرایط بازار جهت به حداقل رساندن ریسک و کسب سود معامله می‌شود.»
طبق گفته میزانی اسکویی در این صندوق‌ها علاوه‌بر سهولت دسترسی، ریسک نوسانات و نگهداری را مدیریت و کنترل می‌شوند. ریسک نگهداری توسط توزیع رمزارزها در چندین شرکت یا بانک و امانت‌سپاری‌ها برطرف می‌شود. امانت‌سپاری زیرساخت مهمی است که در کشورمان هم باید به سمت آن برویم. معمولاً بانک‌ها، مؤسسات و شرکت‌های خصوصی و صرافی‌های ارز دیجیتال که زیرساخت این موضوع را دارند، می‌توانند در این زمینه کمک کنند.
او درخصوص امانت‌سپاری در صندوق‌های فعال توضیح داد: «امانت‌سپاری‌ها سرمایه را در صندوق خودشان نگهداری می‌کنند و معامله را حسب دستور در صرافی‌ها انجام می‌دهند. بنابراین لازم است امانت‌سپاری‌ها دقیق طراحی شوند و بحث‌های امنیتی را رعایت کنند. ما نیز از چند امانت‌سپاری استفاده کرده‌ایم تا اگر یکی از آنها دچار مشکل شد، کل پول از بین نرود. این کار در سوئیس انجام شده و عملاً ریسک نگهداری را هم بدین صورت کنترل کرده‌ایم.»
میزانی اسکویی درباره اکوسیستم این صندوق‌ها صحبت کرد و معتقد است که اکوسیستم قوی در این حوزه شکل گرفته و صندوق‌هایی برای فعالیت راه‌اندازی شده‌اند. او به‌عنوان نمونه به صندوق‌هایی که به کمک شرکت PWC راه‌اندازی کرده‌اند، اشاره کرد و درباره آنها گفت: «برای اولین‌بار از این شرکت درخواست کردیم که صندوق‌های فعال مبتنی بر رمزارز و قابل عرضه در بورس به وجود آیند. بنابراین توانستیم اولین ETP (Exchange Traded Products) ارز دیجیتال فعال جهان را در سوئیس راه‌اندازی کنیم. در اکوسیستم این صندوق‌ها امانت‌سپاری‌ها، مدیریت دارایی، صادرکننده، بازرس و ناظر، نماینده وثیقه، بازارساز و غیره وجود دارند و ساختاری طراحی شده که هر سازمان نقش خودش را در آن ایفا می‌کند.»
چرا مردم باید در این صندوق‌ها سرمایه‌گذاری کنند؟
حال که سازمان بورس خبر از راه‌اندازی صندوق‌های مبتنی بر رمزارز داده، این سؤال پیش می‌آید که باتوجه به عدم استقبال مردم از صندوق‌های سرمایه‌گذاری آیا راه‌اندازی این صندوق‌ها می‌تواند مورد توجه مردم قرار بگیرد؟
میزانی اسکویی در پاسخ به این سؤال چند مؤلفه را برای صندوق‌های مبتنی بر رمزارز در نظر گرفت. او توضیح داد: «پیچیدگی رمزارزها، جذابیت و رشد سریع قیمت رمزارزها مولفه‌هایی هستند که وقتی آنها را کنار هم بگذاریم، مردم از این صندوق‌ها استقبال خواهند کرد. اهمیت ایجاد صندوق‌های مبتنی بر رمزارز در ایران مخصوصاً در این مرحله از بورس که دچار نوسانات زیادی شده، دو چندان است. اخیراً نیز گفته شده که ۱۵۰ هزار میلیارد تومان از بورس تهران خارج و بخشی از آن وارد حوزه رمزارزها شده است و اگر این صندوق‌ها در بورس راه‌اندازی می‌شدند، نه تنها این اتفاق نمی‌افتاد بلکه بخش زیادی از مردم برای سرمایه‌گذاری در این صندوق‌ها وارد بورس شده بودند. البته هنوز اکوسیستم این حوزه کامل نشده و زیرساخت‌های آن ضعیف است که باید هرچه زودتر این زیرساخت‌ها تکمیل شوند.»
تفاوت سرمایه‌گذاری در صندوق‌ها با خریدوفروش مستقیم سهام در بورس
او درباره سازوکار فعالیت این صندوق و اینکه مردم چگونه می‌توانند در آن سرمایه‌گذاری کنند، گفت: «اگر مردم بخواهند در بورس سهامی را خریدوفروش کنند به کارگزاری‌ها مراجعه می‌کنند، اما تفاوت خرید سهام با سرمایه‌گذاری در صندوق‌های مبتنی بر رمزارز این است که عرضه و تقاضا در ایران قیمت سبد کوین‌ها را تعیین نمی‌کند، بلکه قیمت آن با ارزش واقعی ترکیب کوین‌های موجود در سبد و قیمت کوین‌ها هم با عرضه و تقاضای جهانی تعیین می‌شود. بنابراین اگر ارزش بیت‌کوین یا هر دارایی آن صندوق بالا رود، NAV هم بالا می‌رود. به‌همین دلیل درصورتی‌که مردم قصد داشته باشند از بورس خارج شوند به اندازه کافی ارزش در صندوق وجود دارد که می‌تواند به ریال تبدیل و پس از آن هم به حساب افراد واریز شود.»
او به تفاوتی که صندوق‌های فعال و غیرفعال در سبد کوین‌ها دارند، اشاره کرد و توضیح داد: «در صندوق‌های فعال مبتنی بر رمزارز ریسک نوسانات کنترل شده و فرایند مدیریت دارایی روی آنها اعمال می‌شود، اما در صندوق‌های غیرفعال به‌طور مثال هر پولی به صندوق وارد شد، تبدیل به بیت‌کوین (یا ترکیب معینی از کوین‌ها) می‌شود و هر میزان هم که پول خارج شود، متناسب با آن بیت‌کوین (یا ترکیب معینی از کوین‌ها) فروخته و به سرمایه‌گذاران پرداخت می‌شود، به‌عبارتی صندوق‌های غیر فعال، اجازه کنترل ریسک نوسان قیمت را به جای مردم ندارند.»
میزانی اسکویی با بیان اینکه صندوق‌ها در دو نوع ETF و ETP وجود دارند، توضیح داد: «مدلی که ما در سوئیس راه‌اندازی کردیم از نوع ETP است. این صندوق یک محصول مالی محسوب می‌شود که در بورس راه‌اندازی شده و به‌راحتی قابل معامله است.
مزیتی که صندوق‌های فعال دارند
او اشاره کرد که اولین ETPهایی که در سوئیس راه‌اندازی شد، توسط شرکت 21share بود که به‌صورت غیرفعال فعالیت می‌کند. تاکنون ارزش دارایی آن بالای یک میلیارد دلار است و باتوجه به اینکه بیت‌کوین رشد خوبی داشته، عملکرد خوبی هم داشته است، اما ممکن است با پایین آمدن رمزارزها دارایی این صندوق‌ها هم پایین بیاد. در مقابل صندوقی که ما در سوئیس راه‌اندازی کردیم، صندوق فعال است که مردم می‌توانند در آن سرمایه‌گذاری کنند و ریسک کمتری برای آنها دارد.
باتوجه به گفته‌های میزانی اسکویی این موضوع در کانادا و اروپا به‌شدت در حال گسترش است، اخیراً در کانادا نیز صندوق‌های غیرفعال راه‌اندازی شده، اما زمزمه‌هایی برای راه‌اندازی صندوق‌های فعال هم شنیده شده که بتوانند روی بورس فعالیت کنند. سابقه ایجاد صندوق‌های فعال مبتنی بر رمزارز در دنیا طولانی است، اما آنها در بورس عرضه نشده بودند. او در این باره گفت: «صندوقی که اکنون راه‌اندازی کرده‌ایم شبیه به این است که یک صندوق پوشش ریسک یا هج فاند مبتنی بر رمزارز را در بورس عرضه کرده باشیم.»
او در خصوص صندوق پوشش ریسک و اهمیتی که دارند، گفت: «برخلاف سرمایه‌گذاری مستقیم در رمزارزها که معمولاً اشخاص حقیقی می‌توانند به آن ورود کنند، اشخاص حقوقی، مؤسسات و سرمایه‌گذاران بزرگ هم می‌توانند در صندوق پوشش ریسک سرمایه‌گذاری کنند. سرمایه‌گذاران سرمایه خود را به صندوق وارد می‌کنند و پس از آن مدیر صندوق معاملات را انجام می‌دهد و سودی که حاصل می‌شود معمولاً به نسبت ۲۰ به ۸۰ بین سرمایه‌گذار و مدیر دارایی تقسیم می‌شود. این مورد درباره صندوق‌های مبتنی بر رمزارز وجود داشته، اما هیچ‌کدام از آنها در بورس فعالیتی نداشته‌اند.»
رونق بورس با ورود صندوق‌های مبتنی بر رمزارز
میزانی اسکویی اشاره کرد که از سال ۱۳۹۶ تلاش کرده‌ایم که صندوق مبتنی بر رمزارزها را وارد بورس تهران کنیم، اما تاکنون موفق نشده‌ایم. تا اینکه سال گذشته توانستیم در سوئیس این صندوق را راه‌اندازی کنیم. البته باتوجه به شرایطی که بازار سرمایه در ایران دارد، لازم است که هرچه زودتر این صندوق به بورس تهران ورود کند. در صورت راه‌اندازی این صندوق ورود پول به بورس اتفاق می‌افتد و بازار نیز تقویت می‌شود و هنگام خروج یا ریزش بازار و کوچ سرمایه‌ها از حوزه رمزارز می‌توان امید داشت این نقدینگی کنترل شده‌تر باشد و به‌جای سرازیرشدن به بازارهایی مانند ملک به‌راحتی وارد بازار سهام شود.
