پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
از یازدهم شهریورماه ۱۳۹۷ که شش شرکت طی مراسمی تفاهم‌نامه پرداخت‌یاری را با شاپرک و بانک مرکزی امضا کردند، عملا حوزه فعالیت جدیدی در شبکه پرداخت کشور تعریف شد. این حوزه جدید که حالا بیش از ۲ سال و نیم از عمرش می‌‌گذرد، اکنون با چالش‌های متعددی دست‌وپنجه نرم می‌کند. چالش‌هایی که به عقیده خود پرداختیارها نه‌تنها خلق نوآوری را از آنها گرفته که فاصله آنها را با نابودی نیز کم کرده است. در این گزارش در گفت‌وگو با 7 نفر از پرداختیارها، درباره مهم‌ترین چالشی که در سال ۱۳۹۹ داشتند، پرسیدیم. کلید واژه پاسخ این افراد در ادامه آمده است.
#قانون جدید مالیاتی #توسعه به‌کارگیری روش‌های پرداخت غیرمتعارف #کارمزد خدمات پرداخت #عدم تایید سرویس‌های ارزش‌افزوده پرداختیارها #محدودیت توسعه خدمات نوآورانه #حکمرانی ضعیف و رگولاتوری ناقص #تصمیم‌های غیرکارشناسانه #نحوه اجرای پرداخت‌یاری
فرشید اردوانی، معاون بازاریابی و عملیات شرکت تجارت الکترونیکی ارتباط فردا:
در سال ۱۳۹۹، پرداختیارها چند چالش داشتند؛ ازجمله این چالش‌ها می‌توان به «شرایط نابرابر در مواجهه با کد مالیاتی»، «توسعه به‌کارگیری روش‌های پرداخت غیرمتعارف»، «عدم تایید سرویس‌های ارزش‌افزوده پرداختیارها»، «محدودیت توسعه خدمات نوآورانه» و «پرداخت یارها و اصلاح نظام کارمزد» اشاره کرد که به هر کدام به‌صورت جدا می‌پردازم:
شرایط نابرابر در مواجهه با کد مالیاتی: هدف قانون جدید مالیاتی بانک مرکزی در الزام کسب‌وکارها به دریافت کد مالیاتی برای استفاده از ابزارهای پرداخت سروسامان دادن به نظام مالیاتی کشور است اما شیوه اجرا، شتاب‌زده است و با اجرای آن شرکت‌های پرداخت‌یاری که حمایت‌کننده و تسهیل‌کننده کسب‌وکارهای نوظهور هستند صدمه خواهند دید. چرا که هدف بازاریابی پرداختیارها همین کسب‌وکارها هستند که برای ورود به بازار نیاز به حمایت دارند اما رگولاتور آنها را ملزم کرده است تا برای استفاده از ابزارهای پرداخت کد مالیاتی دریافت کنند. درصورتی‌که بسیاری از آنها هنوز با فرایندهای قانونی آشنا نیستند. همان‌طور که می‌دانیم شرکت‌های بزرگی که فرایندهای اداری و قانونی را طی کردند، برای اخذ خدمات به سراغ شرکت‌های PSP خواهند رفت؛ بنابراین قانون جدید مالیاتی روی کسب‌وکار آنها تاثیر منفی نخواهد داشت و تنها فضا را برای ادامه حیات پرداختیارها سخت خواهد کرد.
توسعه به‌کارگیری روش‌های پرداخت غیرمتعارف: زمانی که رگولاتور مانع اخذ ابزارهای قانونی پرداخت می‌شود، کسب‌وکارها به سمت استفاده از ابزارهای دیگری همچون پرداخت نقدی و کارت‌به‌کارت خواهند رفت که هرکدام ریسک‌های مخصوص به خود را دارد و روی تراکنش‌های آنها نظارتی نخواهد شد همچنین ممکن است به‌کارگیری کارت‌خوان‌های اجاره‌ای مانند حساب‌های اجاری‌ای مجال به‌کارگیری پیدا کنند.
عدم تایید سرویس‌های ارزش‌افزوده پرداختیارها: پرداختیارها از طریق سرویس‌های یکپارچه و هم‌افزایی برای مشتری خلق ارزش جدید می‌کنند. برای مثال شرکت ارتباط فردا روی درگاه‌های اینترنتی، سرویس بازپرداخت (refund) و گزارش‌گیری فینوتکی را اضافه کرده است اما شرکت‌های PSP چنین ارزش‌افزوده‌هایی را به‌عنوان ارزش‌افزوده‌های محوری ندارند. متاسفانه به‌جای اینکه پرداختیارها بتوانند به توسعه کسب‌وکار خود بپردازند در یک رقابت ناسالم با شرکت‌های PSP قرار گرفتند. یکی از مهم‌ترین عواملی که چنین شرایطی را به وجود آورده است زمان و ریتم تسویه شاپرکی است که برای شرکت‌های PSP که درگاه مستقیم پرداخت دارند، منظم و سریع‌تر از پرداخت‌یارهاست و باعث می‌شود سرویس پرداختیارها مورد اقبال واقع نشود. اصولا باید این موارد برای پرداختیارها، دارای الویت باشد و سریع‌تر انجام شود.
محدودیت توسعه خدمات نوآورانه: سرویس‌های ارزش‌افزوده پرداختیارها از سوی شاپرک باعث شده است که آنها از ارائه سرویس‌های جدید محروم شوند. با این شرایط باید منتظر عدم مطلوبیت خدمات پرداختیارها باشیم که درنهایت منجر به افت کیفیت خدمات پرداخت در کشور خواهد شد. درواقع باید یک فضای مثبت برای رقابت در راستای ارائه سرویس‌های جدید ایجاد شود اما قوانین شاپرک باعث شده است تا بسیاری از سرویس‌ها قابلیت ارائه نداشته باشد و این برخلاف جریانی است که رگولاتوری باید برای حمایت از خدمات نوآورانه داشته باشد. برای رفع دغدغه‌های امنیتی که رگولاتور نسبت به پرداختیارها دارد نیز شاپرک می‌تواند استاندارد‌هایی را تدوین کند و شرکت‌های پرداخت‌یار را ملزم به رعایت آنها کند تا مسئله امنیتی سرویس‌ها حل شود. یا اینکه سرویس‌های جدید پرداختیارها در سبد سرویس‌های قابل‌ارائه از سمت شاپرک قرار گیرند که در این صورت فضای رقابتی ایجاد نخواهد شد. همچنین پرداختیارها خدمات پشتیبانی مشتری دارند اما شاپرک خدمات پشتیبانی قوی که بتواند به درخواست‌ها رسیدگی کند، ندارد. اگر بخواهیم رقابت سالم باشد باید نقطه نظرات امنیتی و بحث‌های رگولاتوری به‌عنوان استاندارد مطرح شود و پرداختیارها با رعایت آنها سرویس‌های ارزش‌افزوده ارائه کنند.
پرداختیارها و اصلاح نظام کارمزد: شرکت‌های PSP سرویس‌های پرداختی متنوعی به پذیرندگان ارائه می‌کنند و با تسهیم کارمزد کسب‌وکارهای بسیاری را به سمت خود جذب می‌کنند. درصورتی‌که همان کسب‌وکارها اگر بخواهند از پرداختیارها سرویس دریافت کنند باید کارمزد بپردازند. در این میان تنها سرویس‌های ارزش‌افزوده است که اخذ سرویس از پرداختیارها را منطقی می‌کند و پذیرنده را وادار می‌کند تا با رغبت سرویس‌ها را دریافت کند؛ بنابراین شاپرک با عدم تایید سرویس‌های ارزش‌افزوده منجر به مرگ پرداختیارها خواهد شد.
در صنعت پرداخت جهان شرکت‌ها بابت ارائه خدمات، کارمزد از پذیرنده‌ها اخذ می‌کنند و این کار یک روند جهانی است؛ اما در اکوسیستم پرداخت ایران بانک‌ها ملزم به پرداخت کارمزد هستند. این مسئله باید اصلاح شود. پرداختیارها در این راستا روزنه‌هایی را گشودن و با ارائه سرویس‌های ارزش‌افزوده کارمزد اخذ می‌کنند؛ بنابراین پرداختیارها نقش اساسی در اصلاح نظام کارمزد بانکی دارند و لازم است رگولاتور شرایط را برای ارائه و توسعه سرویس‌های جدید آنها مهیا سازد.
میلاد جهاندار، مدیرعامل باهمتا:
به نظر من چالش پرداختیارها در سال ۱۳۹۹، بدون شک حکمرانی ضعیف و رگولاتوری ناقصی بود که در این حوزه بر صنعت انجام شده است و نتیجه آن، این بوده که حوزه‌ای که امیدهای بسیاری بر آن می‌رفت، نفس‌هایش به شماره افتاده و فاصله زیادی با نابودی ندارد. به‌صورت مشخص، ما شاهد رگولاتوری هستیم که در نظارت برخوردهای دوگانه با بازیگران صنعت دارد و این نوع نظارت باعث شده رانت‌هایی در بازار به وجود بیاید که ضرر آن را تمامی بازیگران صنعت، پرداخت می‌کنند. از طرف دیگر شاهد تصمیم‌های غیرکارشناسانه هستیم؛ از اصلاح نظام کارمزد گرفته تا ممیزی‌هایی که به شرکت‌های پرداخت‌یار تحمیل می‌شود که هیچ‌کدام از آنها ریشه‌ی بررسی کارشناسی ندارد؛ و درنهایت نیز تصمیم‌هایی که باید گرفته می‌شد ولی رها مانده‌اند؛ رگولاتور در جهت نیازهایی که در این صنعت برای رشد وجود دارد، قدمی بر نمی‌دارد و برخی از اقدامات را نیز به آینده موکول می‌کند که دیگر کار از کار گذشته است.
محمد پورسرپرست، مدیر بازاریابی و فروش شرکت رهیاب رایان فردا:
ما همیشه تلاش کرده‌ایم که با ارائه خدمات متمایز دلیلی برای دریافت کارمزد از پذیرندگان داشته باشیم اما تجربه ما در بستر پرداخت‌یاری و مشکلات به وجود آمده به‌وضوح نشان می‌دهد که ما نهایتا تبدیل به بازاریابان تراکنش برای شرکت‌های PSP و آن هم فقط در بستر IPG و MPG خواهیم بود و دیر یا زود ما نیز باید آلوده‌ی دریافت سهم از شرکت‌های PSP باشیم.
همان‌گونه که مستحضرید از بزرگ‌ترین مشکلاتی که صنعت پرداخت ایران با آن روبروست مسئله کارمزد خدمات پرداخت و ارائه خدمات رایگان توسط شرکت‌های PSP به پذیرندگان خود است. حتی در بسیاری از موارد شرکت‌های PSP بخش اعظمی از سهم درآمد شاپرکی خود را به پذیرندگان خود پرداخت می‌کنند؛ این مسئله منجر به ایجاد فرهنگی بد و باج‌خواهی پذیرندگان از ارائه‌دهندگان خدمات پرداخت شده است. حال در چنین بازاری شرکتی مانند شبکه رهیاب، همیشه تلاش کرده که جریان درآمدی خود را متمرکز بر دریافت کارمزد از پذیرندگان کرده و حتی در طول زمان فعالیت خود، یک ریال درآمد از کارمزد شاپرکی شرکت‌های PSP دریافت نکرده است.
علی امیری، هم‌بنیان‌گذار زرین‌پال:
بزرگ‌ترین چالشی که در حال حاضر برای پرداخت‌يارها وجود دارد اين هست که امکان نوآوری از آنها کاملا سلب شده است و پرداخت‌يارها هيچ نوآوری نمی‌توانند داشته باشند. دست پرداخت‌يارها محدود به سرويس‌های PSPها هست و PSPها هم به دلیل درآمدهای ميلياردی که دارند تمايلی به نوآوری ندارند. زمانی که شرکت‌های پرداخت يار ارائه سرویس‌هایشان منوط به دريافت آن از PSP هست، دیگر وجود پرداخت يار در اين اکوسيستم معنی نمی‌دهد و با اين وضعيت پرداخت‌يارها روزبه‌روز بازارشان کوچک‌تر می‌شود. در حال حاضر بانک مرکزی به‌عنوان متولی قانون‌گذاری بايد وارد شود و وضعيت کارمزدها، نوآوری، زمان و فرآيند تسويه، وابستگی به PSP ها، شيوه جديد ثبت‌نام کد مالياتی و الزامی شدن نماد را مشخص کند و بعد با وجدان خودش فکر کند که در حال حاضر پرداخت ياری چه کار می‌تواند انجام دهد وقتی هم مجبور است کارمزد بگيرد و هم همان سرويس هميشگی را بدهد؟
امیر روحانی مدیرعامل شرکت رادمان پرداز ره پی:
پرداخت‌یار ره پی در طول فعالیت خود با چالش‌های متعددی روبرو بوده‌اند. ازجمله این چالش‌ها موارد زیر هستند:
فنی: در این خصوص به‌صورت خلاصه می‌توان به عدم آگاهی بانک‌ها و شرکت‌های ارائه‌دهنده خدمات پرداخت در خصوص چرخه پرداخت‌یاری و سیکل‌های تسویه اشاره کرد. به‌علاوه عدم هماهنگی و نبود وحدت رویه در زیرساخت PSPها منجر به ایجاد افزونگی در سمت پرداختیارها شده است. همچنین با توجه به نوین بودن این خدمات، برآیند سیاست‌های فنی شاپرک و روال‌های بانک‌ها وPSPها و درنهایت پرداخت یارها قابل‌جمع نبوده و در راستای هم‌افزایی یکدیگر نیستند.
کسب‌وکاری: پلتفرم پرداخت‌یاری دارای عمری 2 الی 3 ساله است. در این پلتفرم تضاد منافع بازیگران به‌وفور احساس می‌شود که با توجه به حضور بلندمدت PSPها در این بازار و جذب مشتریان هدف از یک طرف و نبود خط‌مشی نظارتی و حمایتی از نهاد حاکمیتی بالادست، فعالیت متعارف مدل تجاری و مارکتینگ و غیره را با مشکلات عدیده‌ای مواجه کرده است.
با این حال اصلی‌ترین چالش ره پی مربوط به جذب مشتری‌های خرد در سال 1399 بود، چرا که همین مشتریان خرد، خود نیز در چرخه کسب‌وکاری خود علاوه بر نیاز به کنترل و رسیدگی به آسیب‌های وارده از جانب همه‌گیری کرونا، در اواخر سال درگیر چالش‌های جدیدتری همچون نیاز به شناسه ره‌گیری مالیاتی برای ثبت‌نام درگاه پرداخت خود پیدا کردند. این چرخه‌ی معیوب در گردش پول و سرمایه، به‌صورت دومینو وار به تمام ذینفعان حوزه پرداخت و من‌جمله پرداخت‌یار ره پی منتقل می‌شود.
عرشیا زارع، سرپرست روابط عمومی پی‌فا:
به نظر من، بزرگ‌ترین چالشی که پرداختیارها در سال ۱۳۹۹ با آن مواجه بودند، قانون جدید مالیاتی بود که باعث شد سرعت رشد پرداختیارها به مقدار زیادی کم و یا حتی متوقف شود؛ چراکه در حال حاضر تنها می‌توانیم به افرادی که شناسه مالیاتی دارند، درگاه بدهیم. متاسفانه علی‌رغم میل باطنی پرداختیارها، قانون جدید مالیاتی اجرایی شد و با اینکه از طرف انجمن فین‌تک با نهادهای رگولاتور، جلسات متعددی برگزار شد ولی متاسفانه تاثیری نداشت. مالیات حق هست و ما مخالف پرداخت مالیات نیستیم اما موضوعی که وجود دارد این است که روند اجرایی کردن این قانون مسیر درستی ندارد و در حال حاضر مشخص نیست که کدام کسب‌وکارها از پرداخت مالیات معاف هستند و کدام نیستند. از طرف دیگر نیز قرار بود API به پرداختیارها داده شود که هنوز این API داده نشده است. موضوع دیگری که در رابطه با قانون جدید مالیاتی وجود دارد این است که به دلیل سخت بودن فرایند آن، باعث ناامید شدن عده‌ای جوان که می‌خواهند شروع به راه‌اندازی کسب‌وکار خود کنند، می‌شود. نکته‌ی دیگر اینکه ما پرداختیارها شکل گرفتیم تا مسیر دریافت درگاه را ساده‌سازی کنیم ولی با وجود قانون‌هایی که مسیر را پیچیده‌تر می‌کنند، می‌توان گفت که کار ما به‌گونه‌ای بیهوده محسوب می‌شود؛ چنین قانون‌هایی آن ساده‌سازی را پیچیده‌تر نیز می‌کنند.
محمدمهدی فاطمیان، هم‌بنیان‌گذار زیبال:
بزرگ‌ترین چالش پرداخت یاران را در سال ۱۳۹۹ می‌توان به نحوه اجرای پرداخت‌یاری اشاره کرد. متاسفانه از زمان اجرایی شدن ساختار پرداخت‌یاری هیچ‌گونه توسعه جدی روی پرداخت‌یاری صورت نگرفته و جدای از عدم پشتیبانی ساختار فعلی پرداخت‌یاری از انواع مختلف کسب‌وکار، مشکلاتی که در ابتدای مسیر وجود داشت نیز با نسبت کمتر همچنان باقی است. به‌طور مثال می‌توان به مشکلات تسویه اشاره کرد که تعداد این مشکلات کمتر شده اما همچنان یکی از معضلات جدی پرداخت‌یاران همین موضوع هست. امیدواریم با ارائه سند جامع پرداخت‌یاری از سمت انجمن فین‌تک و همت دوستان در شاپرک و بانک مرکزی بتوانیم به یک مدل بالغ از پرداخت‌یاری برسیم که علاوه بر پوشش کامل انواع کسب‌وکار زمینه‌ساز نوآوری، به وجود آمدن بازیگران جدید و توسعه بازار شود.