پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
یک خودکشی، یک اپ و زمان بازاندیشی / آیا رابین‌هود در خودکشی کاربر جوانش مقصر است؟
ماهنامه عصر تراکنش شماره ۳۷ / بعد از انتشار خبر خودکشی «الکس کرنز»، دانشجوی جوان دانشگاه نبراسکا و کاربر نرم‌افزار رابین‌هود، چگونه می‌توان به مبتکران و کسب‌وکارهای سیلیکون‌ولی فهماند که ابزارهایی که تولید می‌کنند چه مخاطرات و تهدیدهایی ممکن است در پی داشته باشد. این دانشجوی جوان ماه گذشته زمانی اقدام به خودکشی کرد که به‌اشتباه تصور می‌کرد ۷۳۰ هزار دلار در این اپ معامله سهام بدهکار شده است.
رابین‌هود یک اپ رایگان است و همه می‌تواند با حداقل سرمایه آن را برای «آموختن شیوه سرمایه‌گذاری» دانلود کنند. مجله فوربس گزارش داده است که دانشجوی جوان در محل خودکشی‌اش یک یادداشت برای پس از مرگ از خود به جا گذاشته که روی آن نوشته: «چگونه یک جوان ۲۰ساله بدون هیچ درآمد دائمی می‌تواند بدهی نزدیک به یک میلیون دلاری را پرداخت کند؟» سوال من هم همین است. چگونه؟
در این سوال جوان ناکامی که بر اثر اشتباه خودکشی کرد، یک سوال بزرگ‌تر نهفته است که بسیاری از ابتکارات فناوری‌های نو به آن توجه نکرده‌اند: چه دلیلی برای چشم‌پوشی از مخاطرات و تهدیدات بالقوه در طراحی این نرم‌افزارها وجود دارد؟ این روزها تولیدکنندگان نرم‌افزار و ارائه‌دهندگان خدمات اینترنتی نه‌تنها به این تهدیدات بی‌توجه‌اند؛ بلکه به شکل تهاجمی چنین چیزهایی را به زندگی کاربرانشان وارد می‌کنند.
آیا این روشی برای کسب درآمد است؟ آیا قرار است رشد اقتصادی را بر امنیت ارجح بدانیم؟ آیا فقط بی‌دقتی و بی‌توجهی عامل این اشتباهات است؟ کوته‌بینی؟ اشکال طراحی که می‌شد و باید پیش‌بینی می‌شد؟ تمرکز بیش از اندازه بر نوآوری بدون توجه به آثار و عواقب آن؟ یا شاید همه اینها.
به نظر می‌رسد که کسی دنبال عامل اصلی نیست. شرکت رابین‌هود از سال ۲۰۱۳ در «منلو پارک» ایالت کالیفرنیا افتتاح شد و از آن زمان به یکی از الگوهای نوآوری در صنعت فناوری مالی بدل شده است. این نرم‌افزار با استفاده از رابط کاری اعتیادآور و مشابه بازی‌های کامپیوتری، با استفاده از انیمیشن و تصاویر جذاب، معامله سهام را به یک اقدام بازیگوشانه و تفریحی بدل می‌کند که با هر معامله به‌صورت آنی احساس پیروزی و موفقیت را در کاربرانش تحریک می‌کند. به همین دلیل هم هست که این ابزارک همراه به یکی از محبوب‌ترین نرم‌افزارهای مالی در میان جوانان آمریکایی بدل شده است.
هرچند چندین بار قطع سرویس به دلایل فنی و همچنین طراحی نرم‌افزار که بیشتر خریدوفروش سهام را شبیه به یک قمارخانه مجازی کرده است تا یک مسیر تصمیم‌گیری آگاهانه برای یک اقدام مالی جدی، انتقاداتی را علیه این شرکت موجب شده، اما گروهی از این نرم‌افزار به‌دلیل دموکراتیزه‌کردن مسیر ورود به بازارهای سهام دفاع می‌کنند.
من خودم در دهه ۱۹۹۰ از خدمات شرکت ئی‌ـ‌ترید با همین انگیزه استقبال کردم. تردیدی هم وجود ندارد که رابین‌هود یکی از نوآورترین شرکت‌ها در حوزه فناوری مالی (Fintech) محسوب می‌شود. موفقیت این سرویس تاکنون باعث شده که بیش از یک میلیارد و ۲۰۰ میلیون دلار از سوی شرکت‌های سرمایه‌گذاری به رابین‌هود سرازیر شود و با سرمایه‌گذاری ۲۸۰ میلیون دلاری سال گذشته توسط موسسه «سکویا کپیتال» مجموع ارزش رابین‌هود به بیش از هشت میلیارد و ۳۰۰ میلیون دلار رسید.
رابین‌هود مانند بسیاری از دیگر فناوری‌های روز تلاش می‌کند تا موانع را از مقابل کاربرانش حذف کند. سیلیکون‌ولی و شرکت‌های فناوری امروزی اعتقاداتی همچون عقاید مذهبی دارند، اگر تعداد کلیک‌های کاربر برای رسیدن به یک نتیجه زیاد باشد، یک گناه کبیره در طراحی محسوب می‌شود، توقف‌ها در اجرای عملیات و پیام‌ها «چند لحظه منتظر بمانید» هم گناه‌های نابخشودنی هستند، اما واقعیت این است که این پیام‌ها و این موانع گاهی برای کاربران مفید هستند.
درست مشخص نیست دانشجوی جوانی که در نبراسکا خودکشی کرد، دقیقاً با چه مشکلی در اپ گوشی‌اش مواجه شده است، اما روشن است اتفاقی افتاده که او تصور کرده دچار گرفتاری مالی بزرگی شده است. بر اساس روایت موجود او مشغول معامله در بازار «اختیار سهام» بوده است، بدون اینکه این معاملات پیچیده تحت نظارتی انجام شوند یا نرم‌افزار آموزش مشخصی به او برای ورود به این بازار داده باشد. در مجموع، هر اتفاقی افتاده است نهایتاً به قیمت جان این جوان تمام شد.
معاملات اختیار سهام، بسیار پیچیده و پرریسک است و ورود به این معاملات اصولاً برای سرمایه‌گذاران کم‌تجربه توصیه نمی‌شود. راهی که رابین‌هود برای صدور مجوز ورود به این بازار انتخاب کرده است، قرار دادن یک پرسشنامه در برابر کاربر است و امضای یک تعهدنامه که کاربر از ریسک معاملات آگاه شده و در مورد این موضوع مطالعه کرده است. کارگزاران سنتی معمولاً اقدامات گسترده‌تری برای مجوز ورود مشتری‌شان به این بازار انجام می‌دهند و حتی در هنگام خریدوفروش به‌صورت مستقیم به مشتری در مورد ریسک‌های معامله هشدار می‌دهند و از او تأیید مضاعف طلب می‌کنند.
یکی از تحلیلگران بازار بورس به من می‌گفت که رابین‌هود برای کاربران عادی مانند این است که یک دستگاه فراری را به یک کودک فاقد گواهینامه رانندگی بدهید. چنین اقداماتی به‌ویژه زمانی که در برخورد با مردان جوان انجام می‌گیرد، مشکل‌آفرین است. مطالعات نشان می‌دهد مردان جوان بیش از بقیه اقشار به خریدوفروش برخط سهام علاقه‌مندند؛ چراکه معمولاً این کار نوعی ویژگی‌های اعتیادآور دارد و می‌تواند باعث وابستگی عاطفی و احساسی عمیق شود.
ولادیمیر تنف، یکی از بنیان‌گذاران رابین‌هود در مصاحبه‌ای گفته است که شرکت او نمی‌تواند در مورد عملکرد حساب کاربری دانشجوی درگذشته اظهارنظر کند؛ چراکه خلاف مقررات حریم خصوصی است. او که در مصاحبه واضح است که به‌دلیل وقوع این رویداد به‌شدت دچار ناراحتی شده، تأکید کرده که رشد بی‌سابقه این بستر معامله باعث شده تا اشکالاتی در نحوه مدیریت این شرکت ایجاد شود.
تنف می‌گوید: «ما چالش‌های خودمان را داریم و واقعاً پیش‌بینی نمی‌کردیم که سال ۲۰۲۰ تا این اندازه متفاوت باشد. پاسخگویی به مشتریان تا حد زیادی دچار مشکل شده است، اما این گروه هم در حال استخدام نیروهای جدید است.»
به گفته یکی از مدیران رابین‌هود، بخش خدمات مشتری این شرکت در سال جاری بیش از ۴۰ درصد به حجم نیروهای خود افزوده است. در میان این نیروهای جدید گروهی از افراد باسابقه و داری گواهینامه خدمات مالی هم حضور دارند. برنامه شرکت این است که تا پایان سال جاری میلادی تعداد نیروهای خدمات مشتریان خود را به دو برابر افزایش دهد.
با وجود این اقدامات هنوز خیلی‌ها معتقدند که رابین‌هود در مرگ دانشجوی دانشگاه نبراسکا مقصر است. یکی از نزدیکان این دانشجو که فعال بازار بورس است، در توییتر خود می‌نویسد: «اینکه اجازه بدهیم افراد بی‌تجربه با پرریسک‌ترین ابزارهای مالی بازی کنند، در واقع بازی‌کردن با آتش واقعی است. قطعاً هر فردی مسئولیت‌های شخصی دارد، اما به‌عنوان یک اجتماع من معتقدم که باید بر رفتار جوانان نظارتی وجود داشته باشد و به نظر می‌رسد که در زمان حادثه یک نفر پشت فرمان خواب بوده است.»
نتیجه اینکه آیا من فکر می‌کنم مرگ «الکس کرنز» کاملاً تقصیر رابین‌هود است؟ نه! اما آیا فکر می‌کنم این مسئولیت یک کسب‌وکار نوپاست تا در طراحی، اخلاق کاری و نظارت بر رفتار جوانان دقت کند؟ بله! بله و باز هم بله!
نویسنده همکار
کارا سویشر