یک خودکشی، یک اپ و زمان بازاندیشی / آیا رابین‌هود در خودکشی کاربر جوانش مقصر است؟

ماهنامه عصر تراکنش شماره ۳۷ / بعد از انتشار خبر خودکشی «الکس کرنز»، دانشجوی جوان دانشگاه نبراسکا و کاربر نرم‌افزار رابین‌هود، چگونه می‌توان به مبتکران و کسب‌وکارهای سیلیکون‌ولی فهماند که ابزارهایی که تولید می‌کنند چه مخاطرات و تهدیدهایی ممکن است در پی داشته ‌باشد. این دانشجوی جوان ماه گذشته زمانی اقدام به خودکشی کرد که به‌اشتباه تصور می‌کرد ۷۳۰ هزار دلار در این اپ معامله سهام بدهکار شده‌ است.

رابین‌هود یک اپ رایگان است و همه می‌تواند با حداقل سرمایه آن را برای «آموختن شیوه سرمایه‌گذاری» دانلود کنند. مجله فوربس گزارش داده ‌است که دانشجوی جوان در محل خودکشی‌اش یک یادداشت برای پس از مرگ از خود به جا گذاشته‌ که روی آن نوشته: «چگونه یک جوان ۲۰ساله بدون هیچ درآمد دائمی می‌تواند بدهی نزدیک به یک میلیون دلاری را پرداخت کند؟» سوال من هم همین است. چگونه؟

در این سوال جوان ناکامی که بر اثر اشتباه خودکشی کرد، یک سوال بزرگ‌تر نهفته‌ است که بسیاری از ابتکارات فناوری‌های نو به آن توجه نکرده‌اند: چه دلیلی برای چشم‌پوشی از مخاطرات و تهدیدات بالقوه در طراحی این نرم‌افزارها وجود دارد؟ این روزها تولیدکنندگان نرم‌افزار و ارائه‌دهندگان خدمات اینترنتی نه‌تنها به این تهدیدات بی‌توجه‌اند؛ بلکه به شکل تهاجمی چنین چیزهایی را به زندگی کاربرانشان وارد می‌کنند.

آیا این روشی برای کسب درآمد است؟ آیا قرار است رشد اقتصادی را بر امنیت ارجح بدانیم؟ آیا فقط بی‌دقتی و بی‌توجهی عامل این اشتباهات است؟ کوته‌بینی؟ اشکال طراحی که می‌شد و باید پیش‌بینی می‌شد؟ تمرکز بیش از اندازه بر نوآوری بدون توجه به آثار و عواقب آن؟ یا شاید همه اینها.

به نظر می‌رسد که کسی دنبال عامل اصلی نیست. شرکت رابین‌هود از سال ۲۰۱۳ در «منلو پارک» ایالت کالیفرنیا افتتاح شد و از آن زمان به یکی از الگوهای نوآوری در صنعت فناوری مالی بدل شده‌ است. این نرم‌افزار با استفاده از رابط کاری اعتیادآور و مشابه بازی‌های کامپیوتری، با استفاده از انیمیشن و تصاویر جذاب، معامله سهام را به یک اقدام بازیگوشانه و تفریحی بدل می‌کند که با هر معامله به‌صورت آنی احساس پیروزی و موفقیت را در کاربرانش تحریک می‌کند. به همین دلیل هم هست که این ابزارک همراه به یکی از محبوب‌ترین نرم‌افزارهای مالی در میان جوانان آمریکایی بدل شده ‌است.

هرچند چندین بار قطع سرویس به دلایل فنی و همچنین طراحی نرم‌افزار که بیشتر خریدوفروش سهام را شبیه به یک قمارخانه مجازی کرده‌ است تا یک مسیر تصمیم‌گیری آگاهانه برای یک اقدام مالی جدی، انتقاداتی را علیه این شرکت موجب شده، اما گروهی از این نرم‌افزار به‌دلیل دموکراتیزه‌کردن مسیر ورود به بازارهای سهام دفاع می‌کنند.

من خودم در دهه 1990 از خدمات شركت ئی‌ـ‌ترید با همين انگيزه استقبال كردم. ترديدي هم وجود ندارد كه رابين‌هود يكي از نوآورترين شرکت‌ها در حوزه فناوری مالی (Fintech) محسوب مي‌شود. موفقيت اين سرويس تاكنون باعث شده‌ كه بيش از يك ميليارد و 200 ميليون دلار از سوي شركت‌هاي سرمايه‌گذاري به رابين‌هود سرازیر شود و با سرمايه‌گذاري 280 ميليون دلاري سال گذشته توسط موسسه «سكويا كپيتال» مجموع ارزش رابين‌هود به بيش از هشت ميليارد و 300 ميليون دلار رسيد.

رابين‌هود مانند بسياري از ديگر فناوری‌های روز تلاش می‌كند تا موانع را از مقابل كاربرانش حذف كند. سيليكون‌ولی و شرکت‌های فناوری امروزی اعتقاداتی همچون عقايد مذهبی دارند، اگر تعداد كلیک‌های كاربر براي رسيدن به يك نتيجه زياد باشد، يك گناه كبيره در طراحي محسوب مي‌شود، توقف‌ها در اجراي عمليات و پيام‌ها «چند لحظه منتظر بمانيد» هم گناه‌هاي نابخشودني هستند، اما واقعيت اين است كه اين پيام‌ها و اين موانع گاهي براي كاربران مفيد هستند.

درست مشخص نيست دانشجوي جواني كه در نبراسكا خودكشي كرد، دقیقاً با چه مشكلي در اپ گوشي‌اش مواجه شده‌ است، اما روشن است اتفاقي افتاده‌ كه او تصور كرده دچار گرفتاري مالي بزرگي شده‌ است. بر اساس روايت موجود او مشغول معامله در بازار «اختيار سهام» بوده ‌است، بدون اينكه اين معاملات پيچيده تحت نظارتي انجام شوند يا نرم‌افزار آموزش مشخصي به او براي ورود به اين بازار داده‌ باشد. در مجموع، هر اتفاقي افتاده‌ است نهايتاً به قيمت جان اين جوان تمام شد.

معاملات اختيار سهام، بسيار پيچيده و پرريسك است و ورود به اين معاملات اصولاً براي سرمایه‌گذاران كم‌تجربه توصيه نمي‌شود. راهي كه رابين‌هود براي صدور مجوز ورود به اين بازار انتخاب كرده‌ است، قرار دادن يك پرسشنامه در برابر كاربر است و امضاي يك تعهدنامه كه كاربر از ريسك معاملات آگاه شده و در مورد اين موضوع مطالعه كرده ‌است. كارگزاران سنتي معمولاً اقدامات گسترده‌تري براي مجوز ورود مشتري‌شان به اين بازار انجام مي‌دهند و حتي در هنگام خريدوفروش به‌صورت مستقيم به مشتري در مورد ريسك‌هاي معامله هشدار مي‌دهند و از او تأييد مضاعف طلب مي‌كنند.

يكي از تحليلگران بازار بورس به من مي‌گفت كه رابين‌هود براي كاربران عادي مانند اين است كه يك دستگاه فراري را به يك كودك فاقد گواهينامه رانندگي بدهيد. چنين اقداماتی به‌ویژه زمانی که در برخورد با مردان جوان انجام می‌گیرد، مشکل‌آفرین است. مطالعات نشان می‌دهد مردان جوان بیش از بقیه اقشار به خریدوفروش برخط سهام علاقه‌مندند؛ چراکه معمولاً این کار نوعی ویژگی‌های اعتیادآور دارد و می‌تواند باعث وابستگی عاطفی و احساسی عمیق شود.

ولادیمیر تنف، یکی از بنیان‌گذاران رابین‌هود در مصاحبه‌ای گفته ‌است که شرکت او نمی‌تواند در مورد عملکرد حساب کاربری دانشجوی درگذشته اظهارنظر کند؛ چراکه خلاف مقررات حریم خصوصی است. او که در مصاحبه واضح است که به‌دلیل وقوع این رویداد به‌شدت دچار ناراحتی شده‌، تأکید کرده که رشد بی‌سابقه این بستر معامله باعث شده‌ تا اشکالاتی در نحوه مدیریت این شرکت ایجاد شود.

تنف می‌گوید: «ما چالش‌های خودمان را داریم و واقعاً پیش‌بینی نمی‌کردیم که سال ۲۰۲۰ تا این اندازه متفاوت باشد. پاسخگویی به مشتریان تا حد زیادی دچار مشکل شده‌ است، اما این گروه هم در حال استخدام نیروهای جدید است.»

به گفته یکی از مدیران رابین‌هود، بخش خدمات مشتری این شرکت در سال جاری بیش از ۴۰ درصد به حجم نیروهای خود افزوده‌ است. در میان این نیروهای جدید گروهی از افراد باسابقه و داری گواهینامه خدمات مالی هم حضور دارند. برنامه شرکت این است که تا پایان سال جاری میلادی تعداد نیروهای خدمات مشتریان خود را به دو برابر افزایش دهد.

با وجود این اقدامات هنوز خیلی‌ها معتقدند که رابین‌هود در مرگ دانشجوی دانشگاه نبراسکا مقصر است. یکی از نزدیکان این دانشجو که فعال بازار بورس است، در توییتر خود می‌نویسد: «اینکه اجازه بدهیم افراد بی‌تجربه با پرریسک‌ترین ابزارهای مالی بازی کنند، در واقع بازی‌کردن با آتش واقعی است. قطعاً هر فردی مسئولیت‌های شخصی دارد، اما به‌عنوان یک اجتماع من معتقدم که باید بر رفتار جوانان نظارتی وجود داشته ‌باشد و به نظر می‌رسد که در زمان حادثه یک نفر پشت فرمان خواب بوده‌ است.»

نتیجه اینکه آیا من فکر می‌کنم مرگ «الکس کرنز» کاملاً تقصیر رابین‌هود است؟ نه! اما آیا فکر می‌کنم این مسئولیت یک کسب‌وکار نوپاست تا در طراحی، اخلاق کاری و نظارت بر رفتار جوانان دقت کند؟ بله! بله و باز هم بله!