ما تنها ابزار الکترونیکی به بانکداری سنتی تزریق کردیم

ولی‌الله فاطمی، بنیان‌گذار شرکت توسن / سه سالی می‌شود که بانک ملی موضوع بانکداری الکترونیکی را با جدیت دنبال می‌کند، با این ‌حال اگر این اتفاق در اوایل دهه جاری رخ ‌داده بود، امروز در بانکداری الکترونیکی جلوتر از این بودیم که اکنون هستیم و با بلوغ بیشتری با این پدیده روبه‌رو می‌شدیم؛ نه اینکه هنوز در ابتدای راه باشیم. توجه داشته باشید که قانون تجارت الکترونیکی ما مصوب 1381 است، پس قانون حدود 20 سال پیش تدوین‌ شده است.

ما شماری از همکاران بانکی‌مان را در اثر مراجعه بالای مردم به شعب در روزهای شیوع کرونا از دست‌ داده‌ایم، در حالی ‌که اگر اقدام به مجازی‌سازی فضای بانکی که 10 سال پیش با راه‌اندازی بانک‌های آرین و امین پا گرفته بود، متوقف نمی‌شد، هم امروز فقدان افراد کمتری را تحمل می‌کردیم و هم شاهد توسعه‌یافتگی بیشتر بانکداری مجازی در کشور بودیم؛ جریانی که می‌توانست تا امروز به مجازی‌شدن بورس، احراز هویت و… هم کشیده شده باشد.

بانک مرکزی فکر می‌کند تنها وظیفه تأمین ارز را دارد، هرچند تأمین ارز مسئله کم‌اهمیتی نیست، اما توجه به این مسئله از تمرکز بانک مرکزی بر امور مهمی چون تسریع ایجاد بانکداری مجازی کاسته است. مسئله این است که مجازی‌سازی نظام بانکداری ایران هیچ‌گاه در اولویت بانک مرکزی نبوده است. در واقع نظام دولتی ما تا زمانی که در فشار نباشد، هیچ‌گاه به‌طور خودجوش دست به اقدامات تحولی و توسعه‌ای نمی‌زند، امروز هم‌ شدت تقاضا از سمت بانک‌ها و فشاری که از وزارت اقتصاد، مجمع تشخیص مصلحت نظام و سایر نهادهای بالادست وارد شده، بانک مرکزی را مجبور به اجرای آنچه امروز رخ‌ داده، کرده است.

از سویی دیگر ایجاد شعب به معنای انقباض دارایی مادی بانک‌هاست و اینکه امروز بانک مرکزی به کاستن شمار بانک‌ها تمایل دارد، به این ‌دلیل است که دارایی‌های منقبض آنها زیاد است. البته من این را رد نمی‌کنم که بانک‌ها هنوز تمایل به انقباض داده‌ها دارند.

مسئله دیگری که در این مجال، پردازش آن اهمیت دارد، این است که بانکداری مجازی چارچوب خاص خود را دارد و نطفه آن از ابتدا در فضایی شکل می‌گیرد که هیچ دارایی منقولی در آن نیست، این در حالی است که بانک‌های ما در فضای سنتی شکل‌ گرفته و رشد کرده‌اند و نمی‌توان از آنها انتظار داشت از این تحول استقبال گرمی به عمل آورند، در نتیجه ایجاد بانک‌هایی که در بستر دیجیتال متولد شده باشند، می‌تواند برای نظام بانکی کشور الگوسازی کند؛ الگویی که امروز جای آن خالی است.

امروز بانک‌های مجازی در ردیف امور بودجه‌گیر و هزینه‌بر به‌شمار می‌آیند تا اینکه ابزاری برای کاهش هزینه باشند و این متناقض با اهدافی است که برای یک بانک تمام‌الکترونیکی تعریف شده است.

به باور من، ما هیچ‌گاه شاهد برقراری یک بانک تمام‌الکترونیکی در کشور نخواهیم بود. امروز مدیریت بانک مرکزی خسته است و حوصله ایجاد دردسر جدید و اتخاذ تصمیمات انرژی‌بری همچون این پروژه را ندارد. در حال حاضر ایجاد بانک تمام‌الکترونیکی برای بانک مرکزی به معنای کاهش هزینه نیست و آن را نه‌تنها عامل مؤثر و اصلاح‌کننده‌ای برای نظام بانکی ما نمی‌داند؛ بلکه فضایی لوکس و نه‌چندان کاربردی تلقی می‌کند. به اعتقاد من کاری که ما انجام داده‌ایم، بانکداری الکترونیک نبوده؛ بلکه تزریق ابزار الکترونیکی به بانکداری سنتی بوده است.