پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
مدیر امور فناوری اطلاعات و ارتباطات بانک مسکن از اقدامات این بانک برای تحول دیجیتال می‌گوید
در ابتدا بانک مسکن هم مانند تمام بانک‌های دنیا تعدد سیستم وجود داشت و از همین رو برای این تغییر رویکرد ابتدا نقشه راهی را برای رسیدن به بانکداری متمرکز تدوین کردیم.
ساسان شیردل مدیر امور فناوری اطلاعات و ارتباطات بانک مسکن در گفت‌وگو با راه پرداخت از اقدامات و رویکردهای بانک مسکن در حوزه بانکداری با توجه به تحولات تکنولوژیک و فناوری‌های مالی و استفاده از این فناوری‌ها در بانک مسکن می‌گوید. لازم به ذکر است بخش اول این گفت‌وگو در تاریخ 22 خرداد 99 با محوریت چالش‌های بانکداری دیجیتال در سایت راه پرداخت منتشر شده است.
رویکرد بانک مسکن در به‌کارگیری روندهای نوین در حوزه بانکداری چگونه است؟
روندهای فعلی فناوری و کسب‌وکار در جهان منجر به رشد شش راهبرد کلیدی برای بانک‌ها شده که گریزی از آن نیست که عبارت‌اند از:
- توسعه سیستم متمرکز به اکوسیستم‌های مرتبط
- ایجاد سوپرمارکت مالی
- توسعه ارزش به سراسر سفر مشتری
- درآمدسازی از داده‌ها
- تبدیل‌شدن به کارخانه تامین محصول یا زیرساخت
- مهاجم دیجیتالی شدن
بر اساس روندهای اشاره شده و توجه به موارد فوق‌الذکر، بانک مسکن نیز همواره توجه به رویکردهای جدید در حوزه بانکداری به‌عنوان رویکردی کلی و همچنین در زمینه مفاهیم روز فناورانه و تجربه مشتریان داشته و سعی شده با در نظر گرفتن متغیرهای تاثیرگذار دیگر مانند سازمان‌های بالادستی، رقبا و تجربه مشتریان نقشه راه مشخصی در زمان‌های مختلف و بروز شده بر اساس روندهای نو در نظر گرفته و بر این اساس برنامه‌های راهبردی و توسعه‌ای خود را تدوین، به‌طور مستمر بروز رسانی و بر اساس آن حرکت نماید.
از سوی دیگر باید در نظر داشته باشیم که بانک مسکن علاوه بر اینکه به معنای کلی یک بانک است، یک بانک توسعه‌ای هم محسوب می‌شود و به‌صورت تخصصی در حوزه مسکن فعالیت می‌کند. در واقع بانک مسکن یک بانک توسعه‌ای است که انواع روش‌های بانکداری را بکار می‌گیرد و به هر حال خدمات کلاسیک بانکداری را هم به مشتریان ارائه می‌کند؛ بنابراین باید تمام این متغیرها را مدنظر قرار می‌دادیم.
در این میان روندهای فناوری هم مدنظر بوده است. روندهایی که وقتی از تاثیر آنها صحبت می‌کنیم باید به این نکته هم اشاره کنیم که فعالیت‌های بانکی از اواخر دهه هشتاد بیشتر مورد هجوم مفاهیم فناورانه قرار گرفت و این فناوری‌ها در حوزه بانکداری نسبت به سایر حوزه‌ها بیشتر رشد کردند؛ بنابراین بانک مسکن نیز در همین حوزه فعالیت‌هایش را پیش می‌برد.
بانک مسکن در زمان انجام این تغییر رویکرد و به‌کارگیری فناوری‌ها و به‌خصوص فناوری‌های مالی در حوزه بانکداری با چه چالش‌هایی روبه‌رو بود؟
در ابتدا بانک مسکن هم مانند تمام بانک‌های دنیا تعدد سیستم وجود داشت و از همین رو برای این تغییر رویکرد ابتدا نقشه راهی را برای رسیدن به بانکداری متمرکز تدوین کردیم. باید اشاره کنم که این مساله هم فرایند سختی بود و هست. به هر حال در این زمینه عوامل مختلفی مانند عادت‌های سازمانی، مسائل بوروکراتیک و داده‌های متعدد و قدیمی تاثیر داشتند و یکی از بزرگ‌ترین مشکلات در این مسیر کمبود نیروی انسانی متخصص در حوزه فناوری بود که این مساله هم دلایل مختلفی ازجمله تعدد پروژه‌های مشابه در کشور، فعالیت رقبا و استفاده آنها از این ظرفیت برای فعالیت‌های خود و همین‌طور مهاجرت متخصصان تاثیر گذاشت. با همه این اوصاف اما از دو سال قبل مجوزهای لازم در این زمینه کسب شد و قراردادهای موردنیاز به امضا رسید و کار را پیش بردیم.
در کنار این تغییر رویکرد، مباحث دیگری ازجمله کسب‌وکار الکترونیک را هم داشتیم و در این زمینه هم فعالیت‌هایی آغاز شد؛ بنابراین باید در هرکدام از این لایه‌ها مدل‌هایی را پیاده می‌کردیم. کار را در زمینه‌های مختلف مانند ISMS، امنیت پرداخت و سایر مباحث مربوط به حوزه بانکداری الکترونیک و مجازی پیش بردیم و در کنار همه این موارد نگاه جامعی هم به مباحث روز داشتیم و از سه چهار سال قبل در حوزه‌های بیگ دیتا، هوش تجاری و… فرایندهایی را آغاز کردیم. در کنار همه این موارد، مسائل جدید دیگری هم که به‌واسطه این تغییرات مطرح بود را هم باید مدنظر قرار می‌دادیم و فعالیت‌هایی را در زمینه مسائل نظارتی و قانونی و مفاهیم مربوط به پول‌شویی که مطرح شده بودند را هم آغاز کردیم.
یکی دیگر از مهم‌ترین چالش‌هایی که داشتیم، مهاجرت از سیستم‌های قدیمی به سیستم‌های متمرکز بود. در این راستا هم فعالیت‌های لازم برای متمرکزسازی و سالم‌سازی اطلاعات را انجام دادیم.
در خلال هم‌زمانی رخدادها و تحولاتی که حوزه بانکداری را تحت تاثیر قرار داد بانک مسکن چه برنامه‌ریزی‌هایی را انجام داده و به‌طور ویژه اکنون کدام مفاهیم کاربردی شده است؟
از اواخر دهه هشتاد شمسی سرعت رشد و تنوع روندها و به‌تبع آن تجربه و خواسته مشتریان شتاب گرفت، بر اساس مطالب گفته شده، سیاست اصلی بر رفع مشکلات اساسی در کمترین زمان و تدوین برنامه توسعه قرار گرفت. در ابتدای دهه نود برنامه راهبردی توسعه فناوری اطلاعات مبتنی بر رویکردهای معماری سازمانی با همکاری یکی از دانشگاه‌های کشور ذیل برنامه راهبردی بانک تدوین و اقدامات به‌طور تدریجی (با توجه به محدودیت‌های موجود) در تمامی لایه‌ها (سیستم‌ها و برنامه‌های کاربردی بانکی، خدمات و کسب‌وکار، توانمندسازهای کسب‌وکار، کارت و رسانه‌های پرداخت، مدیریت مشتریان، معماری و مدیریت داده، مرکز داده و سخت‌افزار، کانال‌های ارائه، توانمندسازهای فناوری اطلاعات، تطبیق و نظارت، شبکه و ارتباطات، عملکردهای سازمانی، شبکه‌های پرداخت، امنیت و زیرساخت فنی) آغاز شد.
وقتی مفاهیم روز فناورانه مانند کلان داده، امنیت داده، بلاکچین، فین‌تک‌ها و… به حوزه بانکداری ورود کردند؛ از طرفی با یک ضرورت کاربرد مواجه بودیم و از طرف دیگر محدودیت‌هایی نیز وجود داشت و هر بانک برای ریل‌گذاری و اولویت‌بندی کاربرد فناوری‌ها باید این مسائل را در نظر می‌گرفت. بانک مسکن هم از این قاعده مستثنا نبود و سعی کردیم با برنامه‌ریزی مشخص این فعالیت‌ها را پیش ببریم. ازجمله این طرح‌ها، مهاجرت به EMV، پیاده‌سازی استانداردهای PCI DSS، معماری داده، برنامه‌ریزی مرتبط با بانکداری مبتنی بر رسانه‌های اجتماعی، ایجاد و توسعه پلتفرم بانکداری باز، توسعه کاربردها و مهاجرت به زیرساخت مبتنی بر زنجیره بلوکی و اتصال به شبکه‌های پرداخت بین‌المللی بود. چالش‌هایی که باید با برنامه وارد آن می‌شدیم در شرایطی بود که کشور نیز راهبردهای توسعه خود را مبتنی بر تحول دیجیتالی پایه‌گذاری کرد.
بنابراین بر اساس روندهای بالا همواره این برنامه و پیوست‌های آن در حال بروز رسانی است.
بانک مسکن یک بانک توسعه‌ای است و به‌طور ویژه در حوزه مسکن، املاک و مستغلات فعالیت می‌کند. در عین حال رویکردهای حوزه بانکداری خرد را هم حفظ کرده، با توجه به این مسئله به مفهوم سوشیالیتی در بانکداری بپردازیم و اینکه در حوزه فعالیت شما، این مفهوم دقیقا چگونه تعریف می‌شود؟
در سوشیالیتی، همگرایی و درگیری بیشتر با اجتماعی که وجود دارد موردنظر است و باید به این مساله توجه کنیم که بر اساس سلیقه‌های مختلف بتوانیم نیازها را بسنجیم و پاسخ مناسب ارائه دهیم و از طرفی هم بتوانیم ایجاد اطمینان کنیم. این نکته اساسی است که باید به آن توجه داشت.
نکته بعدی این است که ما بر اساس شرح وظایفمان ذی‌نفعان مختلفی داریم که باید به آنها توجه کنیم. اولا ما شرح وظایفی در حیطه توسعه‌ای داریم که شامل حمایت کردن از کسب‌وکارهای کوچک در این حوزه و همین‌طور حمایت از آن طبقه جامعه‌ای است که در این زمینه مخاطب ما هستند و باید شرایط لازم برای ارائه خدمت در راستای مسئولیت توسعه‌ای و مسئولیت اجتماعی‌مان نسبت به این جامعه را ایجاد کنیم؛ و از سوی دیگر از توسعه تکنولوژی‌های جدید در این صنعت نیز حمایت کنیم.
در وهله دوم، اساسا ذیل مفهوم بانک تعریف می‌شویم. پس باید به نقشمان به‌عنوان یک بازیگر در این حوزه هم توجه داشته باشیم و به‌گونه‌ای رویکردهایمان را پیش ببریم تا مخاطبان ما نسبت به فعالیت شبکه بانکی به شکل عام اطمینان پیدا کنند و همگرا با این دو موضوع بتوانیم سرویس‌هایمان را در زمینه اجتماعی ارائه کنیم. اکنون ما فضای اجتماعی مجازی را داریم که ظرفیت‌هایی را دارد و بر اساس آن می‌توانیم فعالیت‌هایمان را توسعه دهیم. این فضا به‌نوعی ماهیت آنارشیست‌گونه دارد؛ خیلی کنترل شونده نیست. در این فضا باید بتوانیم هم تاثیر بگیریم و هم بتوانیم نقش هدایت‌کننده داشته باشیم. این نکته مهمی در رابطه با فضای دیجیتال است.
جدای از اینکه در این بستر می‌توان سرویس‌هایی را ارائه داد، ما باید به این سمت برویم که بتوانیم در لایه‌های مختلف از چنین ظرفیتی بهره ببریم. به‌عنوان‌مثال در بحث‌هایی مانند مارکتینگ، تحقیق و توسعه محصولات و ارائه سرویس‌های جدید و ایجاد اطمینان به‌عنوان بانک مسئول در حوزه‌های اجتماعی می‌توانیم خودمان را مطرح کنیم.
در صنعت ساختمان به مفهوم کلی و با در نظر گرفتن تمام جوانب آن بازار بزرگی وجود دارد که در برخی از بخش‌های آن اساسا نهادی ورود نکرده و به چالش‌هایی که وجود دارد نپرداخته است. به‌عنوان‌مثال در زمینه رابطه مالک و مستاجر مشکلی که وجود دارد مستاجر در هنگام تخلیه درخواست می‌کند که پول پیش‌پرداخت شده را دریافت کند و سپس خانه را خالی کند و در مقابل مالک معمولا درخواست دارد که ابتدا خانه تخلیه شود و سپس پول را پرداخت کند. در این میان خلأ وجود دارد که به‌عنوان‌مثال یک بانک مانند بانک مسکن می‌تواند به‌صورت واسطه عمل کند و در بازه کوتاهی مبلغ را به مالک پرداخت کند و در قبال آن کارمزدی را هم دریافت کند. آیا در این زمینه و یا موارد مشابه بانک مسکن ایده‌ها یا راهکارهایی را دنبال می‌کند؟
به‌صورت کلی اگر بخواهم بگویم، بانک در چنین مواردی فعالیت‌هایی را مدنظر دارد تا بتواند خدمات مختلف و متنوعی را به ذی‌نفعان مختلف ازجمله ذی‌نفعان صنعت ساختمان، بازار مسکن و سایر ارائه کند. درمجموع با استفاده از فناوری‌های جدید مانند بلاکچین فعالیت‌هایی در حال شکل‌گیری است. درمجموع نگاه ما این‌گونه است که فناوری صرفا پشتیبان نیست و می‌تواند به‌عنوان یک استراتژی و توانمندساز مورداستفاده قرار بگیرد.
یکی از مسائلی که امروزه وجود دارد، دسترسی کسب‌وکارها و شرکت‌های بیرونی به سرویس‌های مالی یک بانک و دریافت API هست؛ در این زمینه چه کارهایی انجام داده‌اید؟
ما اساسا به بانکداری باز اعتقاد داریم و سرویس‌های مختلفی را هم در این زمینه ارائه می‌کنیم. در حال حاضر استراتژی‌های موردنیاز در زمینه بانکداری باز در بانک مسکن در حال تدوین است و باید شرایط لازم برای پیاده‌سازی آن را ایجاد کنیم تا هم این شیوه بانکداری توسعه پیدا کند و هم بتوانیم انواع API منفرد و ترکیبی را برای بخش‌های مختلف ارائه کنیم و در ادامه با دریافت نیازهای آنها دوباره مدل‌سازی کنیم و برای رفع نیازهای خاص هر بخش و فرد ارائه کنیم. در این زمینه اما ملاحظات مهمی هم وجود دارد که در این میان امنیت حرف اول را می‌زند. درمجموع فعالیت‌هایی در این زمینه در حال انجام است و حتی در برخی موارد به بخش‌هایی که APIهای مختلف را نیاز دارند خدمات ارائه می‌کنیم. ولیکن اگر بخواهم به‌طور جامع به این سوال پاسخ دهم، باید عرض کنم که اساسا در حال تدوین مدل جامع بانکداری باز و توسعه پلتفرم خود هستیم و به‌زودی از این پلتفرم و مدل کسب‌وکار رونمایی خواهیم کرد.