پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
حذف چهار صفر از پول ملی و نتایجی که به‌دنبال دارد / موافقان و مخالفان چه می‌گویند؟
از زمان تصویب لایحه حذف چهار صفر از پول ملی در هیات دولت بسیاری منتظرند بدانند اگر این لایحه در مجلس نیز تصویب شود، قرار است چه مشکلی را حل کند و چه تاثیری در اقتصاد و زندگی مردم ایجاد شود؟
مساله حذف چهار صفر از پول ملی مساله جدیدی نیست و سال‌هاست زمزمه‌های آن به گوش می‌رسد. ۱۷ آذرماه ۱۳۹۵ بود که خبری منتشر شد مبنی بر اینکه هیات دولت در جلسه خود، به ادامه بررسی پیشنهادهای کارگروه منتخب درباره «لایحه بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران» پرداخته و مواد دیگری از این لایحه را به تصویب رسانده است. بر اساس موادی از این لایحه که به‌تصویب هیات وزیران رسید، واحد پول ایران، تومان و برابر با ۱۰ ریال تعیین شد.
اما در نهایت جمع‌بندی دولت این شد که فعلاً رفورم پولی یا حذف صفر انجام نشود. آنچه در آن زمان مدنظر قرار گرفت؛ این بود که فعلاً تومان به‌عنوان واحد پول ملی کشور در نظر گرفته شود و در یکی دو سال آینده و پس از استمرار و پایداری تورم تک‌رقمی، صفرها از پول ملی حذف شود.
درنهایت نهم مردادماه 1398 بود که لایحه حذف چهار صفر از پول ملی در هیات دولت به‌تصویب رسید، درحالی‌که تورم 12 ماهه منتهی به تیرماه 40.4 درصد و نقطه‌به‌نقطه 50 درصد شده است. درواقع ما از سال ۱۳۱۵ تا ۱۳۹۶ طی ۸۱ سال در مجموع ۴۹ سال با تورم دورقمی مواجه بودیم و تنها پس از یک سال تورم باز هم دو رقمی شد.
سوالی که پیش می‌آید این است که آیا در حال حاضر و با توجه به وجود تورم این اقدام می‌تواند در اقتصاد کشور تاثیر مثبتی داشته باشد یا صرفا به‌دنبال این است که بار روانی جامعه را کاهش دهد؟
پیش از این در اینفوگرافیکی از معایب و مزایای حذف چهار صفر از پول ملی گفته شد. همچنین در گزارشی از تاثیری که این کار بر بهینه‌سازی ابزار سکه و حذف برخی تراکنش‌های الکترونیکی دارد توضیح دادیم.
با این وجود برخی صاحب‌نظران اقتصادی بر این باورند که پیش‌زمینه‌های اجرای طرح حذف صفر از پول ملی فعلاً در ایران فراهم نیست. آنها معتقدند که حذف چهار صفر از پول ملی تنها بار روانی را کم می‌کند و تاثیری بر کاهش تورم و حتی ساده‌سازی محاسبات ندارد.
.
چه اتفاقی قرار است رخ دهد؟
پیش از آنکه نظر موافقان و مخالفان لایحه حذف چهار صفر از پول ملی را توضیح دهیم، بد نیست بدانیم با تصویب این لایحه در مجلس قرار است چه تغییری رخ دهد؟ طبق گزارش روزنامه ایران، براساس این طرح واحد پول ملی جدید تحت عنوان «تومان» تعریف می‌شود که هر «تومان» معادل 10 هزار ریال فعلی و 100 «ریال جدید» خواهد بود. این درحالی است که بر اساس قانون پولی بانکی مصوب سال ۱۳۵۱ که هم‌اکنون نیز در دست اجراست، واحد پولی ایران ریال و یک ریال معادل ۱۰۰ دینار است. درواقع با اجرایی شدن این لایحه، تومان جای ریال را به‌عنوان واحد پول اصلی می‌گیرد و از تقسیم آن بر 100 ریال جدید متولد می‌شود.
تومان واحد اصلی پول خواهد بود و واحد خرد نیز ریال می‌شود. بدین ترتیب همانند اکثر کشورها که یک واحد اصلی و یک واحد خرد دارند، ایران هم این گونه خواهد شد. زمانی که هزار تومان یا 10 هزار ریال به یک تومان تبدیل می‌شود، اسکناس‌ها و سکه‌های کمتر از هزار تومان با واحد ریال نمایش داده می‌شود، به معنای دیگر هر 100 ریال جدید یک تومان ارزش دارد.
بر این اساس با چاپ و ضرب اسکناس و سکه‌های جدید برای ریال نیز واحد جدیدی خلق می‌شود که ممکن است از واحدهای خرد یک، دو، 5، 10، 20، 50 ریالی را شامل شود. هم‌اکنون در واحد پولی سایر کشورها نیز چنین روشی به کار گرفته شده است. برای مثال یورو به‌عنوان واحد پولی اتحادیه اروپا دارای واحد خرد «سنت» است که هر 100 سنت برابر یک یورو می‌شود. با حذف چهار صفر دیگر چاپ اسکناس‌های ۱۰۰، ۲۰۰، ۵۰۰، ۱۰۰۰ و ۲۰۰۰ تومانی توجیهی ندارد و تبدیل این اسکناس‌ها به سکه می‌تواند با بالا بردن عمر این ابزارها هزینه‌ها را کاهش دهد.
در صورت اجرایی شدن مصوبه اخیر هیات دولت مبنی‌بر حذف چهار صفر از پول ملی، قیمت انواع کالا و خدمات براساس واحد پولی جدید محاسبه خواهد شد. در این حالت، قیمت کالاهایی همچون نان و بنزین به یک تومان تغییر می‌کند و برای خرید یک کیلوگرم گوشت قرمز باید ۱۰۰ تومان پرداخت کرد. با اجرایی شدن این مصوبه، حداقل حقوق کارگران ۱۵۰۰ تومان و حداقل حقوق کارمندان نیز ۱۷۰۰ تومان خواهد بود.
.
حذف چهار صفر بر بازار سرمایه تأثیر مثبت خواهد داشت؟
با تصویب این لایحه در هیات دولت گمانه‌زنی‌های مختلفی درخصوص تأثیر این لایحه بر قیمت سهام و بازار سرمایه مطرح شد. به‌طور مثال اینکه با حذف چهار صفر تکلیف قیمت سهم‌های زیر هزار تومان چه خواهد شد؟ در این رابطه امیر هامونی، مدیرعامل فرابورس به راه پرداخت توضیح داد که این کار صرفاً تأثیر محاسباتی در سیستم‌ها و سامانه‌ها دارد و اثربخشی آن در اقتصاد کشور نیز در کنار بقیه سیاست‌ها معنا دارد و باید سیاست‌های مکمل را در راستای ثبات اقتصادی در نظر گرفت.
او با اشاره به اینکه با اجرای این لایحه ما باید سامانه‌ها را بر اساس ارز جدید تغییر دهیم، گفت: «حذف چهار صفر در بعضی از نمادهای معاملاتی مانند حق تقدم شرکت‌ها که زیر 10 تومان است تأثیر خواهد داشت، چراکه کف حق تقدم در حال حاضر 10 تومان است. پس با حذف چهار صفر حق تقدم‌های زیر 10 تومان، به عدد بالاتر گرد می‌شود. ضمن اینکه تیک‌پرایس ما هم تغییر خواهد کرد، اکنون تیک‌پرایس ما یک ریالی است و با حذف چهار صفر، یک ریال، ارزشی معادل 10 تومان فعلی دارد. اینها تغییراتی است که باید در سیستم شکل بگیرد.»
همچنین مدیرعامل شرکت بورس تهران، علی صحرایی تأثیر حذف چهار صفر از پول ملی در بازار سرمایه را مثبت ارزیابی کرده و گفته است: «هرچه قیمت سهام از دید سهامدار کمتر باشد، ریسک کمتری را در ذهن خود محاسبه می‌کند و به لحاظ ذهنی از آمادگی لازم برای سرمایه‌گذاری برخوردار می‌شود.»
.
دغدغه‌های جدید پیش‌روی نرم‌افزارهای حسابداری
۹۰ سال است که ما در حسابداری و اسناد رسمی‌مان از واحد ریال استفاده می‌کنیم و زمان حساب‌وکتاب ذهنی‌مان درباره هزینه‌ها، درآمدها و مبلغ تراکنش‌هایمان از تومان. بارها نیز این اتفاق افتاده که در گذاشتن یک صفر اشتباه شود و معادلات به هم بریزد.
اکنون برخی می‌گویند با حذف چهار صفر در محاسبات مالی ساده‌سازی صورت می‌گیرد. همانطور که عضو کمیسیون برنامه، بودجه و محاسبات مجلس در این‌باره گفته است: «با حذف چهار صفر از پول ملی مراودات بورس، شبکه بانکی و مالی کشور ساده‌سازی شده و از این حیث به نفع اقتصاد است.»
در این‌باره از مظاهر مرجانی، از شرکت فناوری اطلاعات پارمیس در رابطه با اینکه حذف چهار صفر محاسبات را ساده‌سازی می‌کند یا خیر پرسیدیم. او توضیح داد: «در حسابداری در این فرایند مشکل خاصی ایجاد نمی‌شود و دولت نیز این کار را برای ساده‌سازی انجام امور مالی تصویب نکرده، بلکه صرفاً برای اینکه بار روانی جامعه کمتر شود، انجام می‌دهد.»
او البته تاکید کرد که این مساله ممکن است کارهای حسابداری را سخت‌تر کند. به‌طور مثال تاکنون با اعداد اعشاری در ارتباط نبودیم، اما از این به بعد در دریافت، محاسبات و نمایش اطلاعات، واحد اعشاری نیز اضافه می‌شود.
به‌گفته او با تغییر حذف چهار صفر دغدغه‌های جدیدی برای مردم ایجاد می‌شود و آنها باید محاسبات خود را بر واحد پولی جدید انجام دهند اما همچنان با واحدهای پولی قدیم مشکل وجود دارد.
مرجانی با اشاره به اینکه با این کار، در تبدیل‌کردن اطلاعات در برخی نرم‌افزارهای حسابداری مشکلاتی به وجود می‌آید، گفت: «در نرم‌افزارها باید تغییراتی برای واحد پولی شکل بگیرد تا بتوانند نسبت به تغییر واحد پولی اقدام کنند و نرم افزارهای قدیمی که دارای پشتیبانی نیستند با مشکل جدی روبه‌رو خواهند شد. مشکل دیگر عدم تطابق با گذشته است. دغدغه‌ای که به‌وجود می‌آید این است که چه اتفاقی برای اطلاعات نرم‌افزارهای سال‌های گذشته رخ می‌دهد، اینکه از سال جدید، به‌طور مثال صورت‌حساب‌های سال گذشته را باید با چه واحد پولی دید؟ یا اینکه اگر بخواهیم پرینت حساب بانکی خود را در سال گذشته از بانک بگیریم، چگونه محاسبه می‌شود؟»
از نظر او پیش‌بینی این است که به دلیل اینکه تاکنون واحد پولی اعشار نداشتیم، برای تطابق با واحد پولی جدید، بعضی از نرم‌افزارها با مشکل جدی مواجه شوند. بسیاری از شرکت‌ها باید از ابتدا فرم‌ها و گزارش‌های خود را اصلاح کنند تا قابلیت ورود مقادیر پولی به‌صورت اعشاری و نمایش را داشته باشند. این مساله یک کار زمانبر و فرسایشی است و بعضی از شرکت‌ها به‌دلیل ساختار نرم‌افزاری قدیمی که دارند، شاید قادر به انجام این کار نباشند.
.
زمان مناسبی برای تغییر واحد پولی نیست
مصطفی بهشتی‌روی، عضو هیات‌مدیره بانک پاسارگاد از جمله مخالفان حذف چهار صفر از پول ملی است و در گفت‌وگو با راه پرداخت این موضوع را تشریح می‌کند. او معتقد است که وقتی تعداد صفرها زیاد می‌شود، به معنی کاهش ارزش پول ملی در مقایسه با سایر ارزهاست و این خود نتیجه یک تورم مزمن طولانی مدت است. به‌همین دلیل قیمت‌ها بالا می‌رود و دیگر پول‌های چاپی با مضارب قبلی پاسخگو نیست. در این راستا بانک مرکزی لاجرم نسبت به چاپ پول جدید با ضرایب بالاتر مانند اسکناس‌های 5هزار و 10هزار تومانی و یا چک پول‌های 50 هزار تومانی و 100 هزار تومانی اقدام کرده است. اما حذف این صفرها کمکی به کاهش تورم نخواهد کرد، چراکه تا ریشه‌های تورم خشکانده نشود، تعویض واحد پول نقشی در کاهش آن ندارد.
به‌نظر او اکنون زمان خوبی برای این تغییر و تحول نیست. زمانی این تغییر باید صورت گیرد که عوامل ایجاد تورم نظیر انضباط مالی در بودجه‌های سالیانه، کنترل نقدینگی و غیره انجام شده و ثبات اقتصادی در کشور حاکم شده باشد.
او با بیان اینکه این تجربه در دیگر کشورها هم به‌وجود آمده، گفت: «در آلمان بعد از جنگ دوم جهانی نزدیک به 18 صفر از پول ملی آنها حذف شد. اما وقتی صفر را حذف می‌کنیم می‌خواهیم نرخ برابری را با ارزهای خارجی تبیین کنیم. در این زمینه ما ثبات اقتصادی لازم را هنوز ایجاد نکرده‌ایم تا چنین اقدام مهم و سترگی در دستور کار قرار دهیم. از نظر محاسباتی نیز این موضوع تسهیلی ایجاد نمی‌کند. اگر هم تسهیلی از این بابت متصور باشد، با توجه به سایر نارسایی‌های دیگری که به بار می‌آورد، ارزش لازم را در این مقطع زمانی ندارد.»
به‌گفته او علاوه‌بر این، حذف چهار صفر سردرگمی در قیمت‌گذاری کالاها و خدمات ایجاد کرده و در نتیجه گرد کردن بهای کالا و خدمات به بالا توسط عوامل بازار، خود موجد آثار تورمی جدید خواهد بود، ضمناً با مطرح شدن اجزای اعشاری پول نیز حتی برای عده کثیری از مردم مشکل محاسباتی به وجود خواهد آورد.
