نگاهی به تجربیات حمیدرضا مختاریان در سفر به سیلیکون‌ولی و گذراندن یک دوره آکادمیک سه‌هفته‌ای در دانشگاه برکلی

در این رویداد حمیدرضا مختاریان، مدیرعامل شرکت داده ورزی سداد از تجربیات سفرش به سیلیکون‌ولی و دوره‌ی سه هفته‌ای که در دانشگاه برکلی و در دو درس کارآفرینی و تفکر طراحی (Design thinking) کسب کرده بود، صحبت کرد.

.

مهم‌ترین برداشت‌ها از دو درس تفکر طراحی و کارآفرینی

مختاریان ابتدا درباره درس تفکر طراحی (Design thinking) صحبت کرد. به گفته مختاریان، ما نیز در ایران در حوزه تفکر طراحی کارهای زیادی انجام داده‌ایم ولی تفاوتی که ما با آمریکایی‌ها داریم این است که آنها یک کار ساده را بلد هستند و آن را خیلی خوب انجام می‌دهند؛ درواقع یک مسیر مستقیم ساده و مشخص دارند و همان را طی می‌کنند ولی در ایران همه دانشمند همه‌ روش‌ها هستند؛ این در حالی است که در ساده‌ترین طراحی‌هایمان، مبنای تفکر طراحی در آنها وجود ندارد.

او مهم‌ترین برداشت خود از کلاس تفکر طراحی را فهمیدن معنای Design thinking دانست و گفت: «این مفهوم یعنی طراحی برای احساسات کاربر؛ یعنی کاربر چه احساساتی دارد و با توجه به آن طراحی را انجام دهد.»

او سپس درباره تفاوت افراد عادی با کارآفرینان صحبت کرد و از تجربیاتش از کلاس کارآفرینی گفت: «مهم‌ترین برداشتم از این کلاس این بود که ذهن کارآفرین مهم‌ترین جزیی است که یک کارآفرین را می‌سازد. همچنین کارآفرین همیشه نقاطی را که افراد دیگر تهدید می‌دانند را فرصت می‌بیند و خوشحال است که مشکلی وجود دارد و می‌تواند برای آن راه‌حلی ایجاد کند؛ اما مهم‌ترین تفاوت این است که کارآفرین‌ها از فضای ابهام نمی‌ترسند در حالی که در بسیاری از موارد ما وقتی احساس می‌کنیم موضوعی آینده مشخصی ندارد به آن ورود نمی‌کنیم و از آن می‌ترسیم.»

او یکی دیگر از تجربیاتش از این دروس را این‌طور توضیح داد: «چون در آنجا VC زیاد است، در جلسات پیچ VC های زیادی شرکت کردم و متوجه شدم که آنها خیلی راحت و در پنج دقیقه ایده خود را مطرح می‌کنند و از این موضوع که کسی ایده آنها را کپی کند، نمی‌ترسند بلکه چیزی که برای آنها مهم است، اجرایی کردن آن ایده و برطرف کردن مشکلات آن ایده است.»

او سپس درباره دانشگاه‌های آمریکا صحبت کرد و گفت: «من یک روز کامل را در دانشگاه استنفورد و یک دوره سه هفته‌ای را در برکلی گذراندم. مهم‌ترین موضوعی که وجود دارد این است که در دانشگاه‌ها چشم‌اندازها و فضاهای سبز خیلی خوب وجود دارد و کلاس‌ها و کتابخانه‌ها سقف‌های بلند و پنجره‌های نورگیر دارند و به‌نوعی همه‌چیز برای نوآوری فراهم است. درواقع می‌توانم بگویم که دانشگاه‌های آمریکا عامل موفقیت آمریکا هستند.»

مختاریان ادامه داد: «یکی دیگر از تجربیاتم در آمریکا و به خصوص سانفرانسیسکو و سن خوزه که مهد تکنولوژی هستند این است که در سطح شهر بیلبوردهای تبلیغاتی تکنولوژی هستند، مردم در اتوبوس و مترو درباره استارت‌آپ و تکنولوژی صحبت می‌کنند و اکثر افراد جوان هستند؛ درواقع محیط ساخته شده تا نوآوری اتفاق بیفتد.»

ببینید: چرا سیلیکون‌ولی بهشت کارآفرینان فناوری است؟ / حمیدرضا مختاریان ۷ نکته را عامل موفقیت سیلیکون‌ولی می‌داند

.

تجربیات مختاریان از بازدید از شرکت‌ها

مختاریان در این مدت از شرکت‌های گوگل، اوبر، فیس‌بوک، ایلومینا و plug and play بازدید کرده است. او درباره تجربیاتش از بازدید از این شرکت‌ها توضیح داد: «در بین این شرکت‌ها، فیس‌بوک شرکتی است که امکانات خیلی خوبی را در اختیار کارمندانش قرار داده و برای کارمندانش ارزش زیادی قائل است. فیس‌بوک محیطی تفریحی را ایجاد کرده و در قسمتی از شرکت نیز بخشی به نام offline innovation در مقابل online innovation ایجاد کرده‌اند تا در مواقعی بتوانند از فضای آنلاین خارج شوند و مدتی را در فضای آفلاین سیر کنند.»

او صحبت‌هایش را ادامه داد و گفت: «وقتی با کارمندان این شرکت‌ها صحبت می‌کردیم، می‌گفتند که اضافه‌کاری و ساعت ورود و خروج برایشان معنایی ندارد؛ درواقع تنها چیزی که برای این شرکت‌ها مهم است نتیجه کاری است که این افراد انجام می‌دهند. درواقع این شرکت‌ها آنقدر افراد را تحت‌فشار نتیجه می‌گذارند که فرد کلی کار انجام می‌دهد تا به نتیجه آخر برسد اما ممکن است چند روز را هم دیر سره کار بیاید. اما با وجود این موضوع، نرخ خروج افراد از این شرکت‌ها نیز خیلی کم است و دلیلش در مکانیزم ارزیابی و ورود افراد به شرکت‌ها است؛ درواقع این شرکت‌ها تجربه زیادی در استخدام افراد دارند و از افرادی که استخدام می‌کنند، مطمئن هستند.»

او سپس درباره شرکت plug and paly صحبت کرد: «plug and paly از فضای داخلی شرکت به‌خوبی برای معرفی خود استفاده کرده است و تمام دیوارهای شرکت پر از اطلاعاتی بود که این شرکت را به‌خوبی معرفی می‌کرد؛ درواقع تمام فعالیت‌هایی که شرکت plug and paly انجام داده در دیوارهای این شرکت نوشته شده است.»

مختاریان همچنین با اشاره به اینکه شرکت illumina شرکتی است که در حوزه ژنتیک و تکنولوژی فعالیت می‌کند و مهم‌ترین دستاوردش در حوزه sequencing است، گفت: «حدود ۱۰ شرکت در آمریکا در زمینه DNA sequencing فعالیت می‌کنند ولی ۷۰ درصد بازار این حوزه در اختیار illumina است. این شرکت همچنین یک VC ایجاد کرده و استارت‌آپ‌هایی که در زمینه ژنتیک کار می‌کنند را شناسایی می‌کند. نکته‌ مهم این است که به این استارت‌آپ‌ها پول نمی‌دهد بلکه به آنها امکان sequencing می‌دهد و چون sequencing گران است، به این استارت‌آپ‌ها کوپن sequencing می‌دهد. درواقع این شرکت با این کار علاوه بر داشته‌های خود، نوآوری‌های دیگر را نیز وارد شرکت می‌کند و با جذب این استارت‌آپ‌ها و ایده‌ها است که می‌تواند بازار را در سیطره خود نگه دارد.»

آمازون گو که یکی از مثال‌های کلاسیک تحول دیجیتال است، یکی دیگر از تجربه‌های خوب مختاریان بود. به گفته او، آمازون به‌نوعی برای این‌که نشان دهد که چقدر جلوتر از دنیا حرکت می‌کند، این کار را انجام داده است.

به گفته حمیدرضا مختاریان، سهام دادن به کارکنان نیز امری طبیعی در این شرکت‌ها است ولی تقریبا تمام تجربیاتی که در این خصوص در ایران وجود دارد عمدتا موفق نبودند. او گفت: «تحقیقاتی نیز در آمریکا در این حوزه انجام شده است که نشان می‌دهد از سال 1978 تغییری در قانون آنها ایجاد شده که از لحاظ مالیاتی شرکت‌ها را تشویق می‌کنند تا سهامشان را به کارمندان خود واگذار کنند.»

.

حساب باز کردن در wells fargo

یکی دیگر از تجربیات خوب مختاریان از این سفر، حساب باز کردن در wells fargo است. او چند نکته‌ی مهم را در این خصوص توضیح داد: «شما در آنجا یا می‌توانید حساب جاری باز کنید یا پس‌انداز. اگر حساب جاری باز کنید، سود صفر و اگر کمترین مانده شما در ماه زیر 1500 دلار باشد، در آن ماه باید 10 دلار کارمزد پرداخت کنید و به شرطی کارمزد نمی‌دهید که مانده شما در تمام ماه بالای 1500 دلار باشد. در حساب جاری، تعداد تراکنش‌های شما نامحدود است و هر چقدر که بخواهید می‌توانید با این حساب کار کنید. با حساب پس‌انداز نیز می‌توانید در ماه شش تراکنش انجام دهید و بعد از تراکنش ششم، برای هر تراکنش باید 15 دلار کارمزد بدهید. البته توجه داشته باشید که تنها تا سه تراکنش بیشتر از شش تا میتوانید انجام دهید؛ درواقع در کل 9 تراکنش و با  45 دلار کارمزد.»

.

ارزش‌های کلیدی فیس‌بوک چیست؟

مختاریان در ادامه صحبت‌هایش به ارزش‌های کلیدی دو شرکت فیس‌بوک و گوگل اشاره کرد. تمرکز بر تاثیرگذاری، اولین ارزش کلیدی فیس‌بوک است. «اگر می‌خواهید بیشترین تاثیرگذاری را داشته باشید، بهترین راه برای انجام این کار این است که همیشه روی حل مهم‌ترین مسئله‌ها تمرکز کنید.»

حرکت سریع دومین ارزش کلیدی فیس‌بوک است. «سریع حرکت کن و چیزها را بشکن. اگر هیچ‌وقت چیزی را نمی‌شکنید، احتمالا شما به اندازه کافی سریع حرکت نمی‌کنید.»

ارزش بعدی، تشویق به انتقاد بود. مختاریان توضیح داد که در شرکت‌هایی که در آمریکا مشاهده کرده است، افراد به انتقاد و داشتن تفکر انتقادی تشویق می‌شدند و حتی در جلسات، از مدیران خود به‌راحتی انتقاد می‌کردند.

باز بودن و ساخت ارزش اجتماعی دو ارزش کلیدی دیگر فیس‌بوک بودند. در فیس‌بوک این اعتقاد وجود دارد که یک جهان باز، به افراد کمک می‌کند تا با داشتن اطلاعات بیشتر، تصمیمات بهتر و در نتیجه تاثیرات بیشتری داشته باشند. مختاریان در ادامه نگاهی به ارزش‌های کلیدی گوگل هم داشت.

.

تولد و مرگ اجزای یک اکوسیستم، کل اکوسیستم را قوی‌تر می‌کند

بخش دوم برنامه، با حضور رضا قربانی، رئیس هیات مدیره موسسه شبکه عصر تراکنش، به پرسش و پاسخ حاضران با حمیدرضا مختاریان گذشت.

رضا قربانی، سفر مختاریان با هزینه شخصی به آمریکا را هزینه کردن برای یادگیری دانست و آن را ارزشمند دانست. او در ادامه با اشاره به کتاب «قوی سیاه» نسیم طالب، این ویژگی که آمریکا به افراد اجازه اشتباه کردن را می‌دهد، دلیل دوست‌داشتنی شدن آمریکا دانست و با این مقدمه، درباره تفاوت‌های مشاهده در آمریکا و ایران توسط مختاریان پرسید.

حمید مختاریان با مفهوم شکنندگی اشاره کرد و گفت: «نسیم طالب توضیح می‌دهد که سیستم‌های مختلف، حد مختلفی از پایداری را می‌توانند داشته باشند. بعضی از سیستم‌ها نشکن هستند. این سیستم‌ها نه تنها در برابر تغییرات، سالم می‌مانند بلکه حتی پس از طی تغییرات، بهتر از قبل هم می‌شوند.»

او سیستم حیاط طبیعی را به‌عنوان بزرگ‌ترین مثال از سیستم‌های نشکن معرفی کرد و گفت: «نکته اینجاست که سیستم‌هایی می‌توانند نشکن باشند که اجزای آنها شکننده باشند و چرخه حیات داشته باشند. این سیستم‌ها به وجود می‌آیند و از بین می‌روند.»

او این نکته را یکی از تفاوت‌های ایران و آمریکا دانست و گفت: «وقتی که اجزای سیستمی، چرخه حیات نداشته باشند، کل سیستم دچار مشکل می‌شود. برای مثال در سیستم بانکی ما، بانک‌ها ورشکسته نمی‌شوند و اینگونه کل سیستم بانکی آسیب‌پذیر است و ممکن است دچار مشکل شود. ما فکر می‌کنیم که در یک اکوسیستم نباید اعضا از بین بروند در حالی که در آمریکا اعضای اکوسیستم به وجود می‌آیند و از بین می‌روند و سیستم کلی، مدام قوی‌تر می‌شود.»

.

تفکر برنده-برنده رمز موفقیت سیلوکون ولی است

مختاریان در پاسخ به سوال حاضران درباره وضعیت فین‌تک‌ها در آمریکا، به تعداد زیاد پلتفرم‌های وام‌دهی در این کشور و افزایش سرمایه‌گذاری بر روی استارت‌آپ‌های این حوزه اشاره کرد. او به وضعیت ایران اشاره کرد و گفت: «بحث تامین مالی در همه جا برای دولت‌ها اهمیت دارد. پلتفرم‌های تامین سرمایه، می‌تواند برای بخشی از مشکلات ما هم راهگشا باشد.»

او در پاسخ به سوال یکی دیگر از حاضران درباره به کارگیری این تجارب در رفع مشکلات کشور، تغییر تفکر را راه‌حلی سهل و ممتنع دانست و گفت: «اینکه چگونه به مسائل نگاه می‌کنیم و فکر می‌کنیم، نتیجه را مشخص می‌کند. اگر به توانستن باور نداشته باشیم و به وجود همیشگی شیطان و قربانی اعتقاد داشته باشیم، موفق نخواهد شد.»

او تفکر برنده-برنده را یکی از دلایل موفقیت سیلیکون ولی دانست و گفت: «متاسفانه ما در بسیاری از موارد، با این استدلال که وقتی من برنده نیستم بقیه هم نباید برنده باشند، باعث پیدایش تفکر بازنده-بازنده می‌شویم.»