پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
ارتباط فردا با فانوس در حوزه مدیریت مالی شخصی، ادعای بزرگی برای بهبود حال مالی مردم کرده است
آیا شما می‌دانید آقایان متاهل 30 تا 35ساله ساکن شهر تهران که دو فرزند دارند و درآمدشان بین 5 تا 6 میلیون تومان در ماه است، پول‌شان را با چه الگویی خرج می‌کنند؟ دانستن پاسخ این سوال و صدها سوال مشابه چه اهمیتی برای کسب‌وکار پولی و مالی دارد؟ شرکت تجارت الکترونیکی ارتباط فردا با یک محصول تازه، ادعا می‌کند می‌تواند حال مالی مردم را بهتر کند و چراغ راهی باشد برای بهبود سبک زندگی مالی افراد و احتمالا به همین دلیل هم اسمش را گذاشته‌اند: «فانوس»!
ماهنامه عصر تراکنش؛ فانوس یک اپلیکیشن مدیریت مالی فردی است که از مهرماه 1397 رسما به بازار معرفی شد و در کمتر از سه ماه بدون اینکه هیچ کمپینی روی آن صورت گرفته باشد، بیش از 40 هزار کاربر را به خود جذب کرده که بیش از 30 هزار آن کاربر فعال بودند و این آمار تا اسفندماه 97 به 120 هزار نصب و 80 هزار کاربر فعال رسید؛ به همین بهانه به سراغ آیدا خدیوی‌فرد، مدیر محصول فانوس رفتیم تا ببینیم ارتباط فردا از ارائه این محصول به‌دنبال چیست.
بسياري از افراد دوست دارند بدانند افرادی که مشابه آنها هستند، مثلا درآمد مشابهی دارند، از لحاظ شرایط تاهل و تعداد فرزندان و سن یا دیگر پارامترها شبیه آنها هستند، چگونه خرج می‌کنند و زندگی مالی‌شان را چطور مدیریت می‌کنند. برای مثال چقدر هزینه خورد و خوراک و مسکن می‌دهند و چقدر را هزینه ورزش و سینما و موسیقی می‌کنند. خرج کردن برای موارد مختلف تا چه سقفی طبیعی و رایج است؟ مثلا اگر من به‌عنوان یک فرد متاهل 30ساله ماهانه سه نوبت رستوران می‌روم، آیا این در عرف آدم‌های مشابه خودم زیاد است یا کم؟
در واقع برای مردم همیشه این ابهام وجود دارد که نمی‌دانند دیگران با پول‌شان چه‌کار می‌کنند. این سوالی است که ارتباط فردا ادعا می‌کند در اپلیکیشن فانوس در میان‌مدت می‌تواند به آن جواب دهد و این فقط یکی از چندین فایده فانوس است.
فانوس به‌دنبال حال مالی بهتر مردم
آیدا خدیوی‌فرد، مدیر محصول فانوس می‌گوید: «از ابتدا در فانوس به‌دنبال ایجاد ارزش برای جامعه بودیم و به‌دنبال این بودیم که روش‌هایی را به مردم یاد بدهیم که بتوانند الگوی مالی زندگی‌شان را اصلاح کنند یا بهبود دهند. به زبان دیگر، رسالتی که در این اپلیکیشن برای خودمان دیده‌ایم این است که کمک کنیم آدم‌ها حال مالی بهتری داشته باشند. طبعا مخاطب هدف ما آن بخشی از مردم هستند که از نظر مالی شرایط معمولی دارند؛ یعنی نه آن‌قدر پول دارند که دغدغه هزینه نداشته باشند و برای ایجاد درآمد گزینه‌های مختلف داشته باشند و نه آن‌قدر دچار مضیقه و محدودیت هستند که اولویت‌شان تامین حداقل‌های معیشتی است. بازار هدف ما طبقه متوسط جامعه است. دوست داریم به طبقه متوسط کمک کنیم تا حال مالی بهتری داشته باشند.»
توجه به مفهوم تراز در فانوس
در فضای مالی مفهومی داریم به نام تراز که به زبان ساده یعنی دریافتی منهای پرداختی که اغلب افراد به‌دلیل محدودیت‌ها یا اشتباهاتی که گاهی در رفتار مالی‌شان دارند، با تراز منفی مواجه هستند؛ چه برسد به اینکه ترازشان مثبت باشد. اصطلاحا در جامعه می‌گویند فلانی خرجش با دخلش نمی‌خواند. ملموس‌ترین بخش فانوس همین ثبت دخل‌وخرج کاربر و کمک به او در مدیریت آن است که تراز نگه داشته شود.
خدیوی‌فرد با اشاره به همین مفهوم می‌گوید: «پس اگر بخواهیم آدم‌ها حال مالی بهتری داشته باشند یا باید کمک کنیم که افراد دریافتی بیشتری داشته باشند یا کمک کنیم پرداختی آنها کمتر شود. پس در فانوس وظیفه خودمان می‌دانیم که به آدم‌ها در هر دو محور پیشنهاد بدهیم. یعنی هم پیشنهاد خرید با قیمت پایین‌تر محصول یا خدماتی که تا پیش از این افراد آنها را با قیمت بالاتری دریافت می‌کردند؛ مثل محصولات تخفیف‌دار یا کارت‌های تخفیف، و هم پیشنهادهایی برای اینکه درآمد افراد را از محل اندوخته‌هایشان، حتی مقادیر خرد و کوچک افزایش دهیم. مثلا می‌توانیم در زمان‌های مناسب پیشنهاد خریدوفروش سکه، ارز یا حتی سهام و اوراق بهادار بدهیم یا اینکه اگر بانکی شرایط بهتری از لحاظ سوددهی در یک سپرده خاص با شرایط خاصی ارائه می‌دهد، مشتری را از این فرصت‌ها آگاه کنیم.»
تمرکز خدمات فانوس در حال حاضر روی محصولات مالی و بانکی است و فعلا قصد ندارد وارد حوزه تخفیف کالا شود. شاید بد نباشد همین‌جا هم اشاره کنیم که اپلیکیشن فانوس برای کاربران رایگان است، ولی ممکن است در آینده برخی خدمات ویژه را در ازای دریافت هزینه به کاربرانی که تمایل دارند از آن خدمات بهره‌مند شوند، ارائه دهد.
پیشنهادهای خاص برای کاربران
خدیوی‌فرد می‌گوید: «در حال حاضر برنامه‌ای که برای کاربران داریم این است که مجموعه‌ای از پیشنهادها و محصولات را مثل یک ویترین برای کاربران در نظر بگیریم و کاربران با توجه به نیازشان، خودشان محصول مورد نظرشان را انتخاب کنند ولی در ادامه ما می‌توانیم با توجه به انتخاب‌ها و رفتار مالی کاربر، پیشنهادهایی خاص آنها ارائه بدهیم که حدس می‌زنیم به‌احتمال زیاد از آن استقبال کنند.
بهترین حالت این است که ما به هر کاربر با توجه به پورتفولیویی که دارد پیشنهادهای خاص بدهیم. مثلا به کاربری که یک سال پیش بیمه خودروي خودش را خریده است، بگوییم «پنج روز دیگر تاریخ بیمه‌نامه‌ات تمام می‌شود و ما یک پیشنهاد خرید بیمه با درصد تخفیف قابل توجه برای تو داریم».
مدیر محصول فانوس در پاسخ به این سوال که آیا آنها برای ارائه این پیشنهادهای خاص به مشتریان، اطلاعات و داده‌های آنها را در اختیار نهادهای سومی قرار می‌دهند یا خیر، گفت: «به هیچ‌وجه؛ ما داده‌های کاربر را به هیچ فرد یا نهاد سومی نمی‌دهیم و این داده‌ها متعلق به خود کاربر است. تنها کاری که ما می‌کنیم تحلیل داده‌های تجمیعی آن هم با اجازه خود کاربر است. یعنی کاربر اگر تمایل به استفاده از پیشنهادهای ما داشته باشد به ما اجازه می‌دهد از داده او در داده‌های تجمیع‌شده استفاده کنیم. این داده‌های تجمیعی با ابزارها و تکنیک‌های داده‌کاوی تحلیل می‌شوند و الگوها استخراج می‌شوند. برای مثال، ما بعد از داده‌کاوی داده‌های چندماهه چندین هزار کاربر، مدل مصرف منابع مالی آقایان بین 30 تا 35 سال که درآمدشان بین 5 تا 6 میلیون تومان هست و متاهل هستند و دو فرزند هم دارند را شناسایی می‌کنیم. حال اگر بتوانیم از بانک‌ها، بیمه‌ها، موسسات سرمایه‌گذاری و دیگر نهادهای مالی پیشنهادهایی بگیریم که برای این گروه خاص مناسب باشد، به این گروه کاربران اطلاع می‌دهیم.
پس ما فقط یک مدل استخراج می‌کنیم؛ در نتیجه اطلاعات هیچ کاربری به‌صورت فردی در اختیار هیچ نهاد یا کسب‌وکاری قرار داده نمی‌شود. ما به‌عنوان یک واسط اینجا عمل می‌کنیم و پیشنهادهای خاصی که برای یک شخص با شرایط خاص مطلوبیت داشته باشد را دریافت و در اختیار کاربر قرار می‌دهیم.»
نقاط تمایز فانوس نسبت به نمونه‌های موجود
مواردي که تا اینجا درباره فانوس شنیدیم، جذاب بودند اما نمی‌توانند به‌تنهایی انگیزه کافی برای جذب یا حفظ کاربران ایجاد کنند. از خدیوی‌فرد درباره نقاط تمایز این محصول نسبت به رقبا می‌پرسیم. او می‌گوید: «یکی از مهم‌ترین نقاط قوت محصول ما نسبت به محصولات موجود در بازار در حوزه مدیریت مالی شخصی، این است که تجربه کاربری مطلوبی دارد. یعنی استفاده از آن راحت است و گزارش‌هایی که به کاربر نمایش داده می‌شود، همان مواردي هستند که کاربر دوست دارد ببیند. ما به‌خصوص در نسخه وب فانوس که به‌زودی عرضه می‌شود، گزارش‌های بسیار متنوعی به کاربر می‌دهیم که به او قدرت تحلیل بالایی از وضعیت مالی خودش می‌دهد.
ویژگی دیگری که در فانوس وجود دارد و آن را نسبت به رقبا متمایز می‌کند، الگوریتم یادگیرنده آن است. برای مثال یکی از مسائلی که اپلیکیشن‌های مدیریت مالی فعلی در بازار دارند این است که کاربر باید تک‌تک تراکنش‌ها را به‌صورت دستی وارد کند که هر تراکنش برای چه چیزی بوده است؛ در صورتی که در فانوس فرضا اگر کاربر الف از یک لباس‌فروشی خرید کند و این تراکنش را جزء دسته پوشاک ثبت کند، دیگر در اپلیکیشن کاربر بعدی که از آن فروشگاه خرید می‌کند این تراکنش به‌طور پیش‌فرض پوشاک ثبت می‌شود، مگر اینکه خودش به‌طور دستی آن را تغییر دهد که معمولا نیازی به تغییر دستی نوع تراکنش نیست؛ مگر اینکه فروشگاه‌های زنجیره‌ای یا بزرگ باشند که چندین دسته کالایی را به فروش می‌رسانند. با این حال، تقریبا 90 درصد فروشگاه‌ها، یک دسته کالایی را به فروش می‌رسانند و این یعنی فانوس حداقل در 90 درصد تراکنش‌ها بدون نیاز به مداخله کاربر، نوع تراکنش را به‌درستی شناسایی و ثبت کرده است.
ببینید: رویای خاکستری / چرا مدیریت مالی شخصی آن‌طور که باید در ایران رشد نکرده است؟
یک مزیت دیگر فانوس آن است که با استفاده از خدمات بانکداری باز بانک‌ها این امکان را فراهم کرده که تراکنش‌های کاربران در صورتی که خود آنها اجازه بدهند، اتوماتیک خوانده شود. فعلا این قابلیت محدود به بانک‌های طرف قرارداد فینوتک است، اما هدف ما این است که با تمام بانک‌ها این پروتکل را تعریف کنیم. البته کاربر می‌تواند کماکان تراکنش‌های خود را دستی وارد کند یا اجازه بدهد فانوس از پیامک‌های کاربر این تراکنش‌ها را استخراج کند. هدف ما این است که بیشترین حق انتخاب را به کاربر بدهیم اما در نهایت انتخاب با خود کاربر است.
برتری دیگر فانوس نسبت به نمونه‌های موجود، بحث مدیریت دارایی‌هاست که به‌جرات می‌توانم بگویم در هیچ اپلیکیشن مشابه دیگری در کشور پیاده‌سازی و ارائه نشده است. در واقع ما هر روز سبد ثروت کاربران را به‌صورت رایگان بهروزرسانی می‌کنیم. یعنی کاربر در اپلیکیشن فانوس مقدار دارایی‌هایش مانند طلا، انواع ارز، سکه، سهام بورس و… را ثبت می‌کند و ما به‌صورت خودکار و مستمر افزایش یا کاهش ارزش اینها را برایش حساب می‌کنیم و به او نشان می‌دهیم که الان ثروتش در چه وضعیتی است. این کار خیلی به کاربر کمک می‌کند تا با توجه به پیشنهادهایی که به او می‌دهیم، بتواند تصمیمات مالی بهتری بگیرد.»
فانوس به‌دنبال همکاری با نهادهای مالی و بانکی
همان‌طور که قبلا اشاره کردیم، فانوس به‌دنبال این است سبدی از محصولات مالی شامل محصولات بانکی، بیمه‌ای و بازار سرمایه را به شکلی هدفمند به کاربرانش ارائه دهد و از همین رو به‌دنبال همکاری با نهادهای مختلف فعال در این زمینه است؛ اما برای همکاری با کسب‌وکارهای پولی و مالی چند شرط دارد که ظاهرا به گفته مدیر محصول فانوس، آنها تمام تلاش‌شان را می‌کنند که این شرایط را حفظ کنند تا بتوانند واقعا به آن رسالتی که در ابتدا اشاره شد، دست پیدا کنند و باری از دوش کاربران بردارند.
آیدا خدیوی‌فرد درباره برخی از این شروط می‌گوید: «یکی اینکه عنصر «اعتماد» برای ما خیلی مهم است و به‌شدت برای ایجاد آن تلاش می‌کنیم. به همین خاطر هر محصولی را روی اپلیکیشن فانوس ارائه نمی‌کنیم و باید محصولی باشد که کاربر با خرید آن حتما ترازش بالا و پایین شود. به عبارت دیگر، کاربر را گول نمی‌زنیم. احتمالا به‌عنوان یک کاربر با این پدیده مواجه شده باشید که یک محصول را با تخفیف قابل توجهی خریداری کنید، ولی بعدا به خاطر کیفیت خیلی پایینی که داشته از این خرید راضی نباشید و حس کنید حتی با اینکه با قیمت پایینی خریده‌اید، سرتان کلاه رفته است. ما نمی‌خواهیم کاربر چنین تجربه‌ای در خریدهای محصولات ما داشته باشد.
نکته دیگر، «توصیف 360 درجه محصول» است؛ یعنی از هر محصولی که معرفی می‌کنیم یک توصیف کامل به مشتری ارائه بدهیم که مشتری با نقاط قوت و ضعف آن از پیش آشنا باشد و با آگاهی کامل یک محصول را بخرد. مثلا اگر خرید سهام یک شرکت در بورس را به او پیشنهاد می‌دهیم، یک تاریخچه از افت‌وخیزهای آن سهام هم در اختیارش بگذاریم تا فقط با تکیه بر جریان‌های هیجانی روز این خرید را انجام ندهد و حتی سودی که احتمالا قرار است کسب کند، اگر تضمینی نیست به‌طور شفاف و روشن به کاربر منتقل مي‌شود که این پیشنهاد احتمال سود با این درصد را دارد، ولی به هیچ‌وجه این سود تضمین‌شده نیست و ممکن است حتی تا 20 درصد هم ضرر کند.»