پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
رمزارز ترجمه فارسی کلمه Cryptocurrency و به معنای ارز رمزنگاری‌شده است. رمزارز یک مفهوم نوین در ساختار مالی جهان به شمار می‌رود که ناگزیر به تمام کشورها خواهد رسید. بعد از اوج‌گیری چند صد درصدی ارزش رمزارزها در اواخر سال 2017، سرعت نفوذ این مفهوم در میان مردم تشدید شد و به جایی رسید که دیگر حکومت‌ها نمی‌توانستند آن را نادیده بگیرند. معمولا اولین موضع حکومت‌ها ایجاد ممنوعیت است اما سد ممنوعیت چقدر در مقابل سیالی به نام رمزارز دوام می‌آورد؟ و تا زمانی که یک قانون جامع، تصویب و اجرایی شود، چه خطراتی در کمین سرمایه‌های مردم است؟
کلاهبرداری‌های رمزارزی در سطح جهانی
در طول تاریخ می‌توان یک رابطه نزدیک بین کلاهبرداری و تکنولوژی پیدا کرد. از ماشین‌های چاپ پول برای تولید پول‌های تقلبی گرفته تا امروزه که اطلاعات و دارایی‌ها در فضای مجازی در جریان است. اما در این بین همیشه مردمی مورد کلاهبرداری قرار می‌گیرند که سطح آگاهی کمتری از قوانین داشته و انگیزه بالایی برای یک شبه پولدار شدن، دارند. در مورد رمزارزها احتمال کلاهبرداری به شدت افزایش می‌یابد چراکه علاوه بر انگیزه بالا و پیچیدگی مسئله، قانون مشخصی هم وجود ندارد.
در یک دهه گذشته که رمزارزها ظهور پیدا کرده‌اند، کلاهبرداری‌های هنگفتی در دنیا اتفاق افتاده که در ادامه چند مورد از مهم‌ترین آنها بررسی می‌شود.
OneCoin
آخرین کلاهبرداری بزرگی که به بهانه رمزارزها انجام شده متعلق به شرکت وان‌کوین است. خانم روژا ایگناتوف (Ruja Ignatova) با مشارکت برادرش کنستانتین، در سال 2014 شرکت وان‌کوین را در بلغارستان تاسیس کرد که موضوع فعالیت آن فروش محصولات آموزشی بود اما به تدریج وان‌کوین به عنوان کوین سرمایه‌ای معرفی شد و از مخاطبان دعوت می‌شد که جهت سرمایه‌گذاری در شرکت، وان‌کوین را خریداری کنند. چندی بعد شرکت وان‌کوین، تبلیغات وسیعی برای جذب سرمایه آغاز کرد. شعبه جدید خود را در دبی و شرکت دیگری در بلیز (آمریکای مرکزی) تاسیس نمود. همچنین در هند و کشورهای اروپایی نیز با وعده سودهای بالا و با به‌کارگیری بازاریابی شبکه‌ای در چندین سطح اقدام به جذب سرمایه کرد.
علاوه بر این، شرکت وان‌کوین مدعی بود که این کوین قابل استخراج بوده و فارم‌های ماینینگ آن در بلغارستان و هنگ‌کنگ قرار دارد. بنابراین ظرفیت سرمایه‌گذاری جداگانه‌ای برای توسعه فرآیند استخراج این کوین ایجاد کرد.
این شرکت در مدت 3 سال از مردم کشورهای ویتنام، هند، ایتالیا، لهستان، بلغارستان و غیره، سرمایه‌ای حدود 3.8 میلیارد دلار جمع‌آوری کرد. اواخر سال 2017 شرکت وان‌کوین اعلام کرد به علت ارتقا سیستم‌های فنی به مدت دو هفته تعطیل است. از آن پس خانم ایگناتوف و برادرش از دسترس خارج و با 3.8 میلیارد دلار سرمایه ناپدید شدند.
گرچه چند روز پیش، پلیس نیویورک از دستگیری کنستانتین ایگناتوف در فرودگاه بین‌المللی لس‌آنجلس خبر داد، اما همچنان خانم ایگناتوف به جرم پولشویی و کلاهبرداری تحت تعقیب است.
Bitconnect
بیت‌کانکت یک رمزارز اپن سورس بود که در سال 2016 با هدف ایجاد یک بستر وام‌دهی با بیت‌کوین راه‌اندازی شد. اما این هدف هیچگاه محقق نشد و به جای آن یک طرح پانزی با سودهی بالا شکل گرفت. علاوه بر آن سیستم بازاریابی شبکه‌ای و چند‌سطحی در آن باعث شد که به سرعت فراگیر شود.
دولت انگلیس و سپس شورای امنیت ایالت تگزاس و دیگر مراجع قضایی آمریکا راجع به این سیستم هشدار دادند. در نهایت اوایل سال 2018 این سیستم متوقف شد و ارزش توکن بیت‌کانکت (BCC) به صورت ناگهانی 92 درصد کاهش یافت و بیش از یک میلیارد دلار به دارندگان این کوین خسارت وارد کرد. هنوز توکن بیت‌کانکت در چرخش است اما عملا بی ارزش بوده و از لیست اغلب صرافی‌ها خارج شده است.
Centra Tech
سنتراتک نیز یک شرکت مالی بود که با هدف تولید کریپتوکارت‌ها شروع به جذب سرمایه اولیه با فروش کوین اختصاصی شرکت با نماد CTR کرد. برای جلب مشارکت و اطمینان عمومی، دست به دامن سلبریتی‌ها شد. برخی از هنرمندان و ورزشکاران آمریکایی با دریافت پول از این شرکت حمایت کردند. همچنین سنتراتک ادعا داشت شرکت های ویزا و مستر کارت از این مجموعه حمایت می‌کنند.
سرمایه ای در حدود 32 میلیون دلار از سرمایه‌گذارن جمع‌آوری شده بود که شورای امنیت ایالت متحده از مدیران عامل این شرکت برای سرمایه‌های جمع‌آوری شده توضیح خواست. ضمن اینکه شرکت ویزا و مستر نیز ادعای سنتراتک را رد کردند.
در آوریل و می 2018 سه نفر اصلی این شرکت به دستور مقامات قضایی دستگیر شدند اما پس از بازجویی و تعهد قرار بر این شد که به شرط برگرداندن سرمایه مردم، در مجازات آنها بازنگری شود.
کلاهبرداری‌های رمزارزی در ایران
ایران هم مانند کشورهای دیگر همیشه مورد سو استفاده کلاهبردارن بوده است. در یک سال گذشته و بحرانی که در حوزه ارزی و طلا به وجود آمد، باعث شد که برخی از مردم برای فرار از آسیب‌های تورم و حفظ ارزش سرمایه، هر راهکاری را بیازمایند، فارغ از اینکه سرمایه خود را به چه کسی می‌سپارند. شاید رتبه یک کلاهبرداری سال 1397 را بتوان به سکه ثامن داد. مسئله سکه ثامن و دو مورد کلاهبرداری دیگر که در ایرن رخ داد در ادامه بررسی می‌شود.
سکه ثامن
شرکت بازرگانی آریو پرگاس آیلین با عنوان سکه ثامن، از سال 1395 فعالیت خود را در زمینه مرکز معاملات سکه و طلای آب‌شده، معاملات حواله شنبه‌ای طلا و معاملات جهانی انس طلا به صورت مجازی آغاز کرد.
به ادعای زاهدی‌فر، مدیرعامل سکه ثامن، این شرکت از اتحادیه طلا و جواهر مجوز داشته است. ضمن اینکه سایت سکه ثامن دارای نماد الکترونیک دو ستاره از وزارت صنعت، معدن و تجارت بوده است. اگر این موارد را به اضافه تبلیغات گسترده در سایت‌های رسمی کنیم باید به مالباختان حق دهیم.
اما نحوه کار سکه ثامن به این شکل بوده که افراد با ثبت‌نام در سایت می‌توانستند به صورت مجازی و حقیقی خرید و فروش طلا و سکه انجام دهند. به این صورت که کاربران می‌توانستند بر اساس نرخ لحظه‌ای و به صورت آنلاین طلای آب‌شده و سکه را از سایت ثامن خریداری کنند و در ازای پول پرداخت‌شده، در سایت ثامن، مقدار دارایی کاربر نمایش داده می‌شده که کاربر می‌توانسته دارایی خود را حضورا دریافت کند یا بفروشد.
اگر از دیدگاه رمزارزی به این ماجرا نگاه کنیم، عملا سکه ثامن نوعی توکن پایدار با پشتوانه طلا ارائه می‌داده که کاربران امکان خرید و فروش و تبدیل آن به طلا را داشته‌اند. نبود پشتوانه حقیقی برای طلاهای فروخته شده می‌تواند دلیل اصلی ورشکستگی سکه ثامن باشد. اما عوامل ریشه ای این مشکل چیست؟
زمانی که تراکنش‌های سکه ثامن در حدود 1500 میلیارد تومان اعلام می‌شود باید توجه داشت که قطعا یک نیاز در این بازار وجود دارد که به آن پاسخ داده نشده است. در واقع در بازار سرمایه کشور این نیاز وجود دارد که سرمایه‌گذار به صورت آنلاین بتواند کالاهای سرمایه‌ای بخرد و بفروشد. برای ساماندهی و رفع درست این نیاز، احتیاج به قوانینی است که به صورت جامع مسئله توکنیزه کردن دارایی‌ها و فروش آنلاین آنها را مطرح کند. از طرفی باید استانداردی برای تامین امنیت اینگونه سامانه‌ها در نظر گرفته شود چراکه ادعایی مبنی بر هک شدن سایت سکه ثامن نیز وجود دارد.
فوین کوین
فایننشال یک شرکت انگلیسی فعال در زمینه آموزش‌های مالی است که از سال 2016 فعالیت خود را آغاز کرد. فوین (FOINS) مخفف Financial.Org blockchaIN System توکن اولیه این شرکت بوده که به گفته مسئولین شرکت، یک توکن پایدار در بستر بلاکچین است و کلیه معاملات این شرکت توسط توکن‌های فوین انجام می‌شود.
شرکت فایننشال ادعا می‌کند که یک موسسه آموزش مالی است و بیش از 200 هزار عضو دارد. همچنین در بورس آمریکا سرمایه‌گذاری کرده و اسپانسر مسابقات فرمول یک نیز بوده است. سرمایه‌گذاران این شرکت اغلب از کشورهای آسیایی مانند مالزی، اندونزی، فیلیپین، تایلند، امارات، سنگاپور و ایران هستند. شرکت فایننشال برای جذب سرمایه از بازاریابی شبکه‌ای استفاده می‌کند و برای افزایش ارزش کوینش، سرمایه دلاری کلیه سرمایه‌گذارن قبلی را به فوین تبدیل کرده است.
با اینکه هیچ سند علمی از ماهیت فوین منتشر نشده و اغلب کشورهای اروپایی و سایت‌های خبری درباره فعالیت این شرکت هشدار داده‌اند، اما همچنان در کشورهای آسیایی و ایران به فعالیت خود ادامه می‌دهد.
ناگفته نماند که فعالیت این شرکت در ایران توسط نیروهای امنیتی رصد می‌شود به‌طوری که چند ماه پیش رئیس پلیس استان فارس از دستگیری 15 نفر از سرشاخه‌های این شرکت هرمی در این استان خبر داد.
World Wide Energy
اواسط آبان ماه 97 اطلاعیه‌ای در سایت وزارت اطلاعات ایران منتشر شد که حاکی از یک کلاهبرداری رمزارزی دیگر بود. این اطلاعیه از دستگیری 10 نفر از لیدرهای یک شبکه هرمی با نام ورد واید انرژی (World Wide Energy) در استان‌های تهران، همدان و اصفهان خبر می‌داد. این شبکه هرمی تحت پوشش موسسه آکادمی خلاقیت (Creator Academy) فعالیت می‌کرده و پیش از این نیز نام‌هایی همچون وی جی ام سی (VGMC)، ادروز (Adrows) و یونیفاندز (Unifunds)داشته است.
ایده اصلی این جریان جذب سرمایه به بهانه ارتقا و پیشرفت انرژی‌های سبز بوده و روش جذب سرمایه با انعقاد قرارداد سوری و دریافت پول با رمزارزها انجام می‌شده است.
سخن پایانی
هر تکنولوژی در بدو امر مانند شمشیر دولبه است که فقط با دانش و کسب اطلاعات می‌توان از آن به بهترین شکل استفاده کرد. بلاکچین و رمزارزها نیز در کنار مزایای بیشماری که دارند می‌توانند معایب و مضراتی نیز داشته باشند. برای استفاده از رمزارزها در ایران پیش از هر چیز نیاز به آگاهی عمومی است. ضمن اینکه جلب اعتماد و مشارکت مردم در استفاده از رمزارزها مستلزم وجود قانونی جامع است که در عین چارچوب‌بندی سیستم، از پیشرفت و ارتقای این صنعت جلوگیری نکند.
اما در حال حاضر تصویب فوری یک ضابطه اولیه برای کنترل فضای رمزارزی کشور بیش از هرچیز اولویت دارد چراکه با وقوع کلاهبرداری‌های فراوان دیدگاه مثبتی از صنعت رمزارزی بین مردم وجود ندارد و وقوع یک کلاهبرداری دیگر دور از انتظار نیست.
