پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
در روز اول همایش تهران هوشمند، 19 آذرماه و در مرکز همایش‌های برج میلاد، نشستی با عنوان «کاربردهای بلاکچین و خدمات هوشمند» برگزار شد که در آن علی کرمانشاه عضو هئیت علمی دانشگاه شریف و عضو هیئت‌مدیره آزمایشگاه بلاکچین، حسین یعقوبی، مدیر پروژه‌های بلاکچین شرکت خدمات انفورماتیک، مهدی اسماعیلی‌رخ معاون طرح و برنامه شرکت تجارت الکترونیک ارتباط فردا، محمد جلال، قائم‌مقام معاونت ICT مرکز همکاری‌های تحول و پیشرفت‌های ریاست جمهوری، سعید خوشبخت مدیر توسعه و نوآوری شرکت اریاتک، سعید مهدیون معاون تنظیم مقررات مرکز ملی فضای مجازی و محمد کشوری مدیرعامل شرکت توسعه پژوهش فاوا به‌عنوان مدیر برنامه، به موضوعاتی ازجمله نظام تنظیم مقررات و کاربردهای بلاکچین، بررسی کاربردها و موانع و چالش‌های توسعه کاربردها پرداختند.
قبل از برگزاری پنل سعید خوشبخت، مهدی اسماعیلی‌رخ و احمد موحدیان عطار، رئیس هیئت‌مدیره تلوبیون صحبت‌های کوتاهی درباره کاربردهایی که می‌تواند در صنایع مختلف داشته باشد، ارائه دادند.
اشاره‌ای به کاربردهای بلاکچین در بخش‌های مختلف
در ابتدا سعید خوشبخت سوال‌هایی را درباره چگونگی استفاده از فناوری بلاکچین در سه حوزه اسمارت گرید، اینترنت اشیا، سهمیه‌بندی بزنین مطرح کرد. در بخش اسمارت گرید، نیروگاه‌های مقیاس کوچک و انرژی‌های تجدیدپذیر و انرژی‌های فسیلی این سوال را مطرح کرد که آیا می‌توان از یک دفتر عمومی توزیع‌شده استفاده کرد و به توافق و اجماع رسید که بتوان از طریق هوشمندسازی توان هرکدام از این نیروگاه‌ها در هر زمان که لازم است به هر بخشی از شبکه تزریق شود و پرداخت‌هایی که قرار است انجام شود هم به‌صورت آنی صورت پذیرد. در مورد اینترنت اشیا هم خوشبخت موضوع امنیت را پیش کشید و اینکه می‌تواند یک چالش جدی در این زمینه باشد و معتقد است بلاکچین پیشنهاد می‌کند که از طریق کنار گذاشتن نیاز به سرور اصلی، می‌تواند به‌صورت بهینه‌تری امنیت تبادل اطلاعات را بین تجهیزات اینترنت اشیا مدیریت کند.
در بخش مربوط به سهمیه‌بندی بنزین هم خوشبخت با اشاره به اینکه سازمان ملل با استفاده از بستر اتریوم پروژه‌ای انجام داده تا مطمئن شود کمک‌هایی که به دست پناهندگان سوری می‌رساند دقیقا به دست خود آن افراد می‌رسد گفت: «جنبه‌های غیرشفافی در سهمیه‌بندی سوخت وجود دارد. یکی از این جنبه‌ها برمی‌گردد به این موضوع که خودروهای دولتی و عمومی و انواع و اقسام سهمیه هایی وجود دارد که تبدیل به یک سیاه چاله بزرگی می‌شود که قابل اندازه‌گیری و رصد و شفاف نیست. قرار گرفتن اطلاعات مربوط به سهمیه‌بندی روی بستر بلاکچین چند مزیت را می‌تواند ایجاد کند. اولین مورد اینکه شفافیت قابل قبولی را برای این موضوع ایجاد می‌کند. ایجاد کردن سهمیه‌های غیرمتعارف را سخت و در بسیاری از موارد غیرممکن می‌کند. تبادل سهمیه‌ها را ممکن می‌کند و اجازه می‌دهد افراد بتوانند سهمیه‌هایی را که داشتند و قبلا در یک بازار سیاه نامشخص جابجا می‌شد، این بار در یک بازار آشکار قابل شناسایی قابل انتقال داشته باشند.»
پس از صحبت‌های خوشبخت، مهدی اسماعیلی‌رخ هم پس از آنکه تعریف ساده و خلاصه‌ای از بلاکچین ارائه داد به معرفی مشخصه‌های بلاکچین پرداخت و اینکه این مشخصه‌ها چطور می‌تواند به ما در بحث شهر هوشمند کمک کند. این مشخصه‌ها عبارت‌اند از بی‌نیازی از اعتماد،، بی‌نیازی از نظارت، محرمانگی، استحکام، دستر‌س‌پذیری، قابلیت صحه‌گذاری و ممیزی. اسماعیلی‌رخ پس از ارائه تعاریفی درباره معنا و مفهوم شهر هوشمند گفت: «تعریف شهر هوشمند مبتنی بر این است که فناوری اطلاعات و ارتباطات و سرمایه‌های اجتماعی استفاده کنیم هدفش هم در نهایت پایداری و توسعه پایدار است. ما می‌توانیم به کمک سامانه‌های بلاکچین سه بعد اعتماد، انسجام و مشارکت اجتماعی را با این سامانه‌ها تقویت کنیم. درواقع فناوری بلاکچین حاصل ترکیب سه فناوری است که از قبل وجود داشته در حوزه آی سی تی ازجمله شبکه‌های همتا به همتا، رمزنگاری و امضای دیجیتال و درنهایت پلتفرم نرم‌افزاری و پروتکل‌های بلاکچین کمک کردند که ترکیب هوشمندانه‌ای از این سه فناوری اتفاق بیفتد. پس بلاکچین می‌تواند به ما کمک کند برای ساخت راهکارهای اجتماعی، اقتصادی و محیطی و یا توسعه پایداری که در شهر انتظار داریم.»
احمد موحدیان عطار از شرکت تلویبیون هم صحبت‌های جالبی درخصوص کاربردهای بلاکچین در صنعت رسانه ارائه داد. او در ابتدای صحبت‌هایش نگاهی انداخت به تغییر و تحول رسانه از ابتدای شکل‌گیری‌اش و همینطور دوره‌های مختلفی که سپری کرده و در ادامه گفت که دیجیتالی سازی منجر به رشد خیلی سریع صنعت رسانه شد و تبلیغات دیجیتال و هوشمند هم گسترش پیدا کرد اما یکی از مشکلاتی که به همراه داشت این بود که موجب ایجاد درآمدهای کلان شد.
موحدیان در همین خصوص از شبکه اسکای مثال زد که 12 میلیارد پوند درآمد ایجاد می‌کند که دو ملیارد پوند آن از طریق تبلیغات است و توضیح داد: «پخش زیاد محتوا منجر به بروز اتفاقات زیادی می‌شود. تعداد این اتفاقات زیاد شده و شفافیت کم شده است. یعنی رشد صنعت رسانه و تبلیغات منجر به توسعه بازار تبلیغات و رسانه شد و از طرفی شفافیت و اعتماد پایین آمده است. در حال حاضر در دنیا حجم بازار رسانه و مدیا در دنیا چیزی حدود 1900 میلیارد دلار است. بلاکچین منجر به تغییر بازار مدیای امروز خواهد شد. ما امروز می‌توانیم محتوای ویدیویی دریافت کنیم که جعلی و تقلبی است. یکی از خطراتی که دیجیتال سازی به همراه آورده بحث محتوای جعلی است. موضوع بعدی کلاهبرداری در تبلیغات و رسانه است. بلاکچین کمک می‌کند که با ورود شفافیت و اعتماد به صنعت رسانه و تبلیغات شکل بازار تغییر کند. وقتی شفافیت رشد پیدا کند، کلاهبرداری کاهش پیدا می‌کند و سرمایه‌گذاری بیشتر می‌شود و درنهایت بازار رشد خواهد کرد.»
توجه ویژه بانک‌ها به بلاکچین
پس از صحبت‌های این سه نفر پنل تخصصی کاربردهای بلاکچین با صحبت‌های سعید مهدیون آغاز شد. مهدیون معتقد بود که این فناوری تلاش می‌کند که بحث اجماع و ثبت را از حالت سلسه مراتبی خارج کند و شکل جدیدی از حکمرانی به وجود آورد که دیگر از بالا به پایین نیست. او در ادامه توضیح داد: «درواقع فناوری بلاکچین موجب مشارکت بخش خصوصی و دولتی و به عبارتی مشارکت‌های دولت و ملت برای تصمیم‌گیری‌های اساسی در حوزه گاورننس می‌شود.»
در ادامه علی کرمانشاه هم از تجربه شخصی خودش گفت که تقریبا دو سال و نیم پیش و در اجلاس سیبوس در ژنو بود که برای اولین واژه بلاکچین را از زبان رئیس هئیت‌مدیره IBM شنید. کرمانشاه معتقد است که بلاکچین یکی از آن ظرفیت‌هایی است که خیلی به درد نظام و کشور ما می‌خورد و اینکه ما باید با تک‌تک کاربردهای آن آشنا شویم و درکشان کنیم. اما کرمانشاه در ادامه صحبت‌هایش به این موضوع هم اشاره کرد که صرفا درک این کاربردها کافی نیست و باید دید که آنها چه مبانی مشترکی با یکدیگر دارند و اینکه سعی کنیم تا تمرکزمان را روی آن موارد قرار دهیم.
محمد جلال هم بلاکچین را برابر با ارزش افزوده مهمی به نام web value می‌دانست و در این باره توضیح داد: « value موجودیتی است که وقتی فرستنده آن را ارسال می‌کند، دیگر آن را از دست می‌دهد و گیرنده مالک آن می‌شود. اگر ما بتوانیم value را دیجیتال کنیم، اتفاقا بسیار مهمی می افتد و آن اینکه سرعت جابجایی value به سمت بی‌نهایت و هزینه جابه‌جایی به سمت صفر می‌رود. ما در دنیای سرور کلاینت value ساختیم ولی مشکلش این است که قابل اعتماد نیست ولی بلاکچین مسئله اعتماد و حریم خصوصی را حل می‌کند. مهم این است که هوشیارانه به سمت این فناوری برویم.»
حسین یعقوبی هم فناوری بلاکچین را از منظر بانکی نگاه کرد و اینکه چرا بانک‌ها بیشتر از دیگر صنایع به این فناوری توجه کرده‌اند و برای پاسخ به این سوال دو جواب را مطرح کرد. اولین پاسخ یعقوبی به این سوال این بود که بانک‌ها بلاکچین را در لحظه اول به عنوان یک تهدید تلقی کردند. چراکه فلسفه وجودی بانک‌ها به‌عنوان یک نهاد واسط را تهدید می‌کند. دلیل دوم توجه بانک‌ها به این موضوع، کاربردهای متنوع بلاکچین در این حوزه است. یعقوبی در این باره گفت: «پیش‌بینی می‌شود که تا سال 2021، 30 درصد از هزینه‌های Back-end بانک‌ها که مربوط به هزینه‌های تسویه‌های بانکی است ، صرفه جویی می‌شود.»
شفافیت در ایران خریدار ندارد
پس از توضیحات اولیه‌ای و دیدگاه‌هایی که هرکدام از اعضای پنل نسبت به فناوری بلاکچین ارائه کردند، مجری اصلی‌ترین سوال پنل را پرسید و آن اینکه آیا شرایط و اوضاع کشور ما آماده پذیرش و توسعه این فناوری است یا نه.
سعید خوشبخت به‌عنوان اولین کسی که به این سوال جواب داد، پاسخ نسبتا تند و تیزی ارائه کرد که البته با تشویق حضار هم همراه بود. او پس از اشاره به این موضوعات که پول درآوردن در بخش بلاکچین عمومی راهکار چندانی ندارد و تنها روشی که به نظرش در ایران جواب می‌دهد این است که دوره‌هایی با نام بلاکچین چیست برگزار کنند و برای کار کردن در بخش بلاکچین خصوصی هم باید ابتدا به سراغ بانک مرکزی بروند که اتاق پایاپایش را بلاکچینی کند، گفت: «اگر واقعیت این امر را بخواهیم نگاه کنیم داده در مورد بلاکچین کم است و کسب‌وکارها هم بسیار سطحی است و تقاضا برایش وجود ندارد؛ چراکه شفافیت در ایران خریدار ندارد.»
اسماعیلی‌رخ هم با آماده نبودن شرایط در کشور موافق بود و معتقد بود که نیاز به یک تغییر پارادایم و تغییر ذهنیت داریم که این تغییر باید هم در سطح حاکمان و هم در مدل‌های اقتصادی و کسب‌وکار رخ بدهد. او در صحبت‌هایش از پتانسیلی به نام بلاکچین گفت که یک سری مبانی دارد و مهمترین آن هم تمرکززدایی و شفافیت است و تاکید کرد که مسلما فرهنگ‌سازی در این حوزه کار زمان‌بری خواهد بود.
معاون طرح و برنامه شرکت تجارت الکترونیک ارتباط فردا با اینکه معتقد بود ما با آن جامعه آرمانی که همه با هم مشارکت می‌کنند و همه‌چیز در آن شفاف است، فاصله زیادی داریم و حداقل در مملکت خودمان ده سال دیگر با اولین مثال‌های واقعی فاصله داریم، ولی نسبت به وضعیت این فناوری در کشور خوشبین بود.
مهدیون در پاسخ به این سوال از چهار رکن اصلی نام برد و بر این باور بود که وقتی ما درباره فناوری صحبت می‌کنیم باید این چهار مورد را در نظر بگیریم. این چهار رکن عبارت‌اند از مسائل فنی، نیروی انسانی متخصص، مباحث مربوط به دانش و فرهنگ استفاده و فرایندها، روش‌ها و قوانین. او درادامه توضیح داد: «به لحاظ فنی باید بگویم که ما در سطح نسبتا خوبی قرار داریم اما به نظر می‌رسد که در سایر ارکان، به خصوص رکن آخر هنوز آمادگی لازم را به دست نیاورده باشیم و به نظر نمی‌رسد که در کوتاه‌مدت هم بتوانیم به آن آمادگی لازم برسیم.»
کرمانشاه هم با مرور روند پنجاه ساله آی‌تی در کشور گفت که ما در به‌کارگیری چهار نسل تکنولوژی (مین‌فریم‌ها، پی‌سی‌ها، اینترنت و شبکه‌های اجتماعی) وضع چندان بدی نداشتیم و البته دلیلش را هم شکل‌گیری این فناوری‌ها توسط بخش خصوصی و با مزاحمت کمتر بخش دولتی عنوان کرد. او با اشاره به اینکه بلاکچین پنجمین فناوری ساختارشکن در دنیا است گفت: «بلاکچین هم آخرین تکنولوژی چندی بعدی است و هیچ منظری نیست که در این حوزه حرفی نداشته باشد مگر اینکه آن منظر فکر نداشته باشد و ارزشی ایجاد نکند. اگر بتوانیم کمی بهتر از تکنولوژی‌های قبلی نسبت با این فناوری برخورد کنیم قطعا مشکلی با آن نخواهیم داشت.»
پخته شدن و نیاز به یک پختگی اجماعی هم پاسخی بود که محمد جلال در مورد جاری شدن مقوله بلاکچین در زندگی و جامعه داد و اینکه هنر اصلی را در این می‌دانست که بتوانیم سرعت این پختگی را بیشتر کنیم. به گفته جلال، سرعت رشد در قبال بلاکچین و در بخش دولتی و حاکمیتی، هرچند کم ولی قابل توجه است و برای اینکه بتوانیم از دنیای متمرکز و کاربردهایی که نزدیک‌شده به دنیای توزیع‌شده، مانند اقتصاد مشارکتی هستند، استفاده کنیم، باید بلاکچین‌های خصوصی را در دستور کار قرار دهیم. او در پایان صحبت‌هایش پیشنهاد داد که اپلیکیشن‌های موجود و بلاکچین‌های عمومی و خصوصی که قابلیت اقتصادی شدن را دارند باید در اولویت اول دولت قرار بگیرند و فکر می‌کند خیلی سریع‌تر از فناوری‌های دیگر فرصت بهره‌وری چشمگیری از این پدیده ایجاد شود.
