جهان در تکاپوی یافتن راهکارهایی جهت تامین مالی انرژی پایدار برای کشورهای در حال توسعه

بر اساس گزارشی که از سوی بانک جهانی منتشر شده است، بیش از یک میلیارد نفر از مردم اقصی نقاط جهان هنوز به برق دسترسی ندارند. زندگی بدون چنین ابزار ضروری و مهمی‌ تاثیرات مخرب شدیدی روی بهداشت، آموزش و توانمندی‌های اکتسابی این افراد دارد. به‌عنوان مثال، ‌سازمان بهداشت جهانی تخمین می‌زند که چیزی در حدود 3.8 میلیون نفر از مردم جهان، سالانه جان خود را به دلیل بیماری‌های تنفسی ناشی از آلودگی‌های محیط زندگی‌شان از دست می‌دهند. مرگی پیش از موعد که صرفا ناشی از سوخت‌های جامد و کروزین مورد استفاده برای پخت و پز است. با این حال، هنوز هم علی‌رغم عدم دسترسی این افراد به الکتریسیته و قابلیت‌های خارق‌العاده آن در زندگی بشر، راهکار‌های دیگری برای نجات جان این افراد وجود دارد.

سیستم‌های خورشیدی مسقل از شبکه‌های الکتریکی، سیستم‌های ذخیره‌سازی در باتری و یا اجاق گاز‌های مبتنی بر سوخت‌های زیستی، راهکار‌هایی هستند که می‌توانند روال زندگی ساکنین چنین مناطق محروم و فقیری نظیر آفریقای سیاه و امثال آن را متحول کنند. اما آنچه که اهمیت دارد، تامین مالی انرژی پایدار برای این مناطق طی سال‌های آتی است. موضوعی که در حال حاضر با محدودیت‌های فراوانی دست به گریبان است و انتظار می‌رود برنامه‌ها و مدل‌سازی‌های مدرن و مبتنی بر فناوری‌های روز بتوانند پاسخی درخور به نیاز‌های موجود در این زمینه دهند.

 

سیستم‌های خورشیدی مستقل از شبکه برای دست‌یابی به اهداف خود نیاز به تامین مالی دارند

دو نمونه از بهترین ارائه دهندگان چنین سیستم‌های مستقل از شبکه‌ای که سود هنگفتی از فروش سیستم‌های خانگی خورشیدی به کشور‌های جنوب آسیا و آفریقا به جیب می‌زنند، یکی شرکت گرینلایت پلنت (Greenlight Planet) و دیگری شرکت زولا الکتریک (ZOLA Electric) است که پیش‌تر نیز با نام تجاری آف‌گرید الکتریک (Off-grid Electric) فعالیت می‌کرد. شرکتی که با شعار انرژی برای همه و استفاده از کیف پول‌های موبایلی برای فروش انرژی خورشیدی به‌عنوان یک سرویس، به یکی از کسب‌وکار‌های موفق در سطح جهان تبدیل شده است.

اهداف توسعه پایدار ‌سازمان ملل، در زمینه‌ی تامین مالی انرژی برای عموم مردم جهان نیز برنامه‌ریزی کرده و بخشی از آرمان‌های خود را به آن اختصاص داده است. اهدافی که بر پایه آرمان‌های توسعه هزاره بنا گذاشته شده و آرمان هفتم آن عبارت است از تضمین دسترسی به انرژی پایدار و مدرن با صرفه و قابل اتکاء برای همه تا سال 2030.

شرکت بلومبرگ نیو انرژی فایننس (Bloomberg New Energy Finance) تخمین می‌زند که برای دست‌یابی به این آرمان بزرگ، هزینه کلانی در حدود 350 میلیارد دلار نیاز است: 130 میلیارد دلار برای توسعه شبکه، 165 میلیارد دلار برای میکرو گرید‌ها و 55 میلیارد دلار نیز برای سیستم‌های خانگی مبتنی بر انرژی خورشیدی.

بدیهی است که برای نیل به این آرمان، تامین مالی شرکت‌های ارائه دهنده سیستم‌های انرژی پاک نظیر زولا الکتریک ضروری و غیرقابل انکار است. با این حال، هنوز هم تامین مالی برای این استارت‌آپ‌ها یکی از مهم‌ترین چالش‌ها است.

بانک‌های محلی اغلب به دلیل این‌که شناخت و درک درستی از فناوری ندارند، تمایلی برای حمایت و تامین مالی این گونه استارت‌آپ‌ها نشان نمی‌دهند. از دیگر سو، بانک‌ها و سرمایه‌گذاران غربی نیز به دلایل مختلفی نظیر بی‌ثباتی، ریسک بالا یا بازدهی کم، چندان رغبتی به فعالیت در مناطق محروم و در حال توسعه ندارند.

 

مدل ترکیبی تامین مالی، کلیدی برای قفل گشایی از صندوق‌های سرمایه‌گذاری

با تمام این اوصاف، برخی از مدل‌سازی‌های نوآورانه نیز وجود دارند که می‌توانند پول را از سمت برخی سرمایه‌گذاران به سمت تامین مالی انرژی پایدار سرازیر کنند. سرمایه‌گذارانی که به نظر می‌رسد فشار زیادی را بابت کربن تولیدی و تاثیر‌گذار در حیطه خود متحمل هستند.

سان‌فاندر (SunFunder) از جمله شرکت‌هایی است که توانسته است مدل‌های نوآورانه سودمند و پربازدهی با تکیه بر مدل‌سازی ترکیبی ارائه دهد. مدل‌هایی که قادر خواهند بود با سوق دادن سرمایه‌گذاران به سمت تامین مالی انرژی پایدار، بخش اعظمی‌ از سیستم‌های خورشیدی مستقل از شبکه را پشتیبانی کنند.

این شرکت، با استفاده از به اصطلاح «سرمایه کاتالیزوری» دریافتی از بنگاه‌ها و تاثیر‌گذاری روی سرمایه‌گذارانی نظیر فیسبوک و بنیاد راکفلر، اولین گام‌ها را در مسیر ریسک‌پذیری برداشته و سایر شرکت‌های سرمایه‌گذاری را نیز برای قبول ریسک در این حوزه (با حاشیه ریسکی به مراتب پایین‌تر) ترغیب می‌کند. نیکو تیابجی (Nico Tyabji)، مدیر مشارکت‌های استراتژیک سان‌فاندر که سرمایه‌گذاری شرکت تا پایان سال 2017 را به بیش از 62 میلیون دلار ارتقا داده است، اذعان می‌کند: «ما سرمایه را از صندوق‌هایی در حوزه‌های مختلف گردآوری می‌کنیم و این سرمایه‌گذاران، متناسب با میزان ریسکی که پذیرفته‌اند نرخ بازپرداخت بالا یا پایینی را دریافت می‌کنند.» گفتنی است که این شرکت برای برخی از سرمایه‌گذاران خود، نرخ بازپرداخت 100 درصدی را نیز ضمانت می‌کند که می‌تواند نیرومحرکه‌ای برای مشارکت بسیاری از شرکت‌های سرمایه‌گذاری از اقصی نقاط جهان باشد.

پول و سرمایه گردآوری شده توسط این شرکت، در 37 شرکت مختلف اعم از زولا الکتریک و دیلایت (dlight)، به‌عنوان ترکیبی از سرمایه کاری، تامین سرمایه بوتیک و سرمایه توازن هزينه با درآمد سالانه کاربران سرمایه‌گذاری شده است.

 

تامین مالی انرژی پایدار و چالش‌های پیش رو

همان‌طور که قبلا نیز اشاره شد، سان‌فاندر یکی از شرکت‌های پیشتازی است که برای حمایت و سرمایه‌گذاری در این عرصه اعلام آمادگی کرده است. با این حال، نیکو تیابجی بر این باور است که این شرکت، برای ردیابی، جذب و ترکیب سرمایه‌گذاران مختلف از حوزه‌های متنوع به منظور دست‌یابی به اهداف چندگانه خود راه دشوار و درازی پیش رو دارد.

جیلز بریستو (Giles Bristow)، مدیر برنامه‌های اشدن (Ashden)، به‌عنوان یکی از پیشگامان حمایت از طرح تامین مالی انرژی پایدار در کشور‌های در حال توسعه معتقد است که اگر یک میلیون پوند از مالیات و عواید به دست آمده از حوزه خیریه و مباحث بشر دوستانه به تامین مالی انرژی پایدار اختصاص یابد، سرمایه‌گذاری تجاری در این عرصه بیش از 50 برابر افزایش خواهد یافت. اید‌ه‌ای که می‌تواند اساس مدل‌سازی‌های جدید فوق‌الذکر برای چشم‌انداز 2030 باشد. وی ادامه می‌دهد: «سوال این است که چگونه می‌توان عمیق‌تر شد و سرمایه را به سمت موج جدیدی از شرکت‌های انرژی سوق داد؟ ما به دنبال راهکار‌های جدیدی برای سرمایه‌گذاری‌های پرخطر کنونی هستیم.»

مثالی که بریستو به آن اشاره می‌کند، شرکت آمریکایی بانک آو مریل لینک (Bank of Merrill Lynch) است. بانکی با تعهدی ۱۰ ساله برای سرمایه‌گذاری 125 میلیون دلاری در کسب‌وکار‌های کم کربن و راهکار‌هایی که در خلال اوراق تامین مالی سبز، تامین مالی کاتالیزوری و امثال آن فعالیت می‌کند.

 

فناوری‌های مدرن، تسهیل کننده تامین مالی انرژی پایدار

مثال دیگری که می‌تواند تامین مالی انرژی پایدار برای کشور‌های در حال توسعه و مناطق محروم و مستقل از شبکه را بیش از پیش تشریح کند، طرح کساپ (KOSAP) ارائه شده توسط بانک جهانی است. طرحی که به‌عنوان دسترسی به انرژی خورشیدی مستقل از شبکه در کنیا (Kenya Off-Grid Solar Access Project) پیاده شده و چشم‌انداز دسترسی همگانی به انرژی تا سال 2030 در کشور کنیا را دنبال می‌کند.

چنین بودجه‌هایی از طریق برنامه‌ها، راهکار‌ها و مدل‌های مختلف در اختیار شرکت‌های ارائه دهنده انرژی قرار می‌گیرد. اما چالشی که اغلب شرکت‌های فعال در این حیطه با آن دست و پنجه نرم می‌کنند، اثبات مدل‌های کسب‌وکار در مناطق دور افتاده و غیر متمدنی است که فاقد اطلاعات سنتی هستند و مشتریان بالقوه در آن‌ها هیچ‌گونه سوابق اعتباری و حتی پرونده رسمی‌ و قابل استنادی برای دسترسی ندارند.

داریو تروم (Dario Traum)، عضو ارشد بلومبرگ نیو انرژی فایننس در این باره می‌گوید: «برای ایجاد یک سرمایه‌گذاری امن، داده‌های قابل اعتمادی مورد نیاز هستند تا بتوان از طریق آن‌ها کاربران پرداخت کننده و نرخ موجود و مناسب برای آن‌ها را ارزیابی کرد.» البته او اذعان می‌کند که خوشبختانه، اطلاعات واصله از این مناطق خبر‌های خوبی را به دنبال داشته‌اند.

وی افزود، سیستم‌های پرداختی مبتنی بر تلفن همراه نظیر آنگازا (angaza)، که پلتفرم‌های سخت‌افزاری و نرم‌افزاری توازن هزينه با درآمد سالانه را به شرکت‌های فروشنده انرژی خورشیدی ارائه می‌دهند، در حال ایجاد داده‌های جدید و به تبع آن فرصت‌های جدیدی هستند که می‌تواند جهان را به مجموعه‌ای غنی از انرژی برای همگان تبدیل کند.

 

تامین مالی نوآورانه، تنها راه دسترسی به انرژی در مناطق محروم از الکتریسیته

طبق اظهارات آمیا اوپادیای (Ameya Upadhyay) از شرکت سرمایه‌گذاری بشر دوستانه امیدیار (omidyar)، مشاهده داده‌های مربوط به تراکنش‌های ۲ شرکت زولا الکتریک و دیلایت، تضمین کننده‌ی مشارکت و همکاری آن‌ها با این شرکت‌ها بوده است. به گفته وی، منابع غیر سنتی اطلاعاتی، نظیر طریقه‌ی استفاده افراد از گوشی‌های تلفن همراه‌شان، اطلاعات درخور و قابل استنادی از رفتار‌های کاربران و شایستگی آن‌ها برای اعطای وام و غیره به آن‌ها می‌دهد. اطلاعاتی که می‌تواند تاثیر مستقیمی‌ در تصمیم‌گیری‌های سرمایه‌گذاران داشته باشد.

سرمایه‌گذاری دیگری که اخیرا توسط امیدیار صورت گرفته است، سرمایه‌گذاری روی شرکت پولا (pula) بوده است. شرکتی که از اطلاعات ماهوار‌ه‌ای برای ارائه خدمات بیمه کشاورزی به کشاورزان و افراد غیر مشمول حساب‌های بانکی استفاده می‌کند. بازاری که بر خلاف انتظارات ما از قرن حاضر با تمام امکانات و فناوری‌های مدرن، بیش از 1.5 میلیارد کشاورز روستایی را پوشش داده است.

به عقیده جیلز بریستو، این هنوز آغاز راه است. داده‌ها، فناوری‌ها و تامین مالی نوآورانه می‌تواند بازار‌های جدیدی پیش روی مناطق محروم از الکتریسیته قرار دهد. بازاری که در سایه آن، هیچ‌کس از دسترسی به انرژی در مضیقه نباشد. اما دولت‌ها، ‌سازمان‌های اقتصادی پرنفوذ، شرکت‌های سرمایه‌گذاری تجاری و موسسات خیریه، نیازمند تحریک سرمایه‌گذاری هستند. او خاطرنشان می‌کند: «شواهد و قراین جمع‌آوری شده حاکی از این حقیقت هستند که این حوزه می‌تواند پول‌ساز بوده و در سطح جهانی رشد کند.»

منبع: Raconteur