پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
بانک بدون شعبه، هدف مطلوبی نیست / نگاهی به چالش‌های موجود در مسیر بانک‌ها به سمت تحول شعب
زمزمه‌های تحول شعب حدود 15 سالی است که در صنعت بانکی کشور شروع شده و در سال‌های اخیر نیز این موضوع بسیار جدی شده است. در گفت‌وگویی با علیرضا لگزایی به این مساله پرداختیم که آیا بانک‌های کشور باید به فکر حذف شعب خود یا کاهش آن باشند یا خیر و در مسیر حرکت به سمت تحول شعب، با چه چالش‌هایی روبهرو هستند
ماهنامه عصر تراکنش / علیرضا لگزایی که از مدیران تاثیرگذار نظام بانکی کشور است، تجربه‌ای 30ساله در نظام بانکی کشور دارد. او اکنون قائم‌مقام و عضو هیات‌مدیره بانک ملت و یکی از صاحب‌نظران در زمینه تحول شعب است. با او درباره آینده شعب بانکی و اینکه آیا می‌توان آنها را از صفحه روزگار حذف کرد، صحبت کردیم و به بررسی عواملی پرداختیم که مانع از ایجاد این تحول در شعب بانکی کشور می‌شوند.
گفت‌وگوی ما با لگزایی با بانک‌های بدون شعبه (No branch) که نمونه‌هایی از آن همین حالا هم در دنیا وجود دارند، شروع شد. او که معتقد است مفهوم شعبه به مدل کسب‌وکار هر بانکی وابسته است، می‌گوید در ایران نیز مدل کسب‌وکاری بانک مجازی آرین به‌صورت بدون شعبه بود و بانک خاورمیانه نیز با همین دیدگاه شکل گرفت، اما بعد از مدتی متوجه شد که از لحاظ رفتارشناسی و موقعیت فرهنگی کشور، به تعداد محدودی شعبه نیاز دارد، بنابراین بانک خاورمیانه شروع به راه‌اندازی شعبه بانکی کرد و در حال حاضر بیش از 10 شعبه در کشور دارد.
بعضی می‌گویند شعبه اصلا قابل حذف نیست؛ گزاره‌ای که لگزایی کاملا با آن مخالف است و آن را صحیح نمی‌داند: «درباره آینده بانک‌های دارای شعبه که از بدو تاسیس با مدل کسب‌وکاری شبکه شعب طراحی شده‌اند و در حال فعالیت هستند، باید بگویم ضرورتی ندارد که شعبه این بانک‌ها حذف شوند؛ یعنی به عقیده بنده شعب قابل حذف هستند، اما بهتر است حذف نشوند؛ چراکه بانکی که با چندین شعبه شروع به فعالیت کرده، به دلایل مختلف حذف شعب آن کار آسانی نیست؛ البته که ممکن است به بانکی بدون شعبه تبدیل شود و از لحاظ تئوریک نیز این امر شدنی است، اما سخت است.»
[mks_pullquote align=”left” width=”740″ size=”18″ bg_color=”#444444″ txt_color=”#ffffff”]
درباره علیرضا لگزایی
علیرضا لگزایی از سال ۱۳۶۷ با استخدام در بانک ملت وارد سیستم بانکی شد. از جمله سوابق او می‌توان به ریاست هیات‌مدیره بانک ملت، عضویت کمیته راهبری بانکداری جامع بانک ملت، عضویت و ریاست کمیته عالی ریسک بانک ملت، معاونت امور فناوری اطلاعات بانک تجارت، عضویت کارگروه بانکداری الکترونیک پژوهشکده پولی و بانکی، عضویت شورای راهبری بانکداری الکترونیک وزارت امور اقتصادی و دارایی و عضویت شورای عالی سیاست‌گذاری آموزشی بانک ملت نام برد. او هم‌اکنون قائم‌مقام و عضو هیات‌مدیره بانک ملت است.
[/mks_pullquote]
تحول در عملکرد شعب به معنای حذف آنها نیست
لگزایی بر این عقیده است که در رابطه با شعب بانکی کشور روش بهینه، تغییر تعریف شعبه است، نه حذف اصل شعب بانکی. او در این‌باره توضیح می‌دهد: «من بر این باور هستم که تعریف شعبه باید تغییر کند، نه اینکه اصل شعبه حذف شود؛ دقیقا مانند همان چیزی که در بسیاری از بانک‌های پیشرفته دنیا اتفاق افتاده و بسیاری از بانک‌های پیشرفته دنیا در لبه تکنولوژی هستند، ولی تعداد زیادی هم شعبه دارند، اما مفهوم شعب آنها تغییر کرده و دیگر محل واریز و برداشت نیستند.»
به گفته عضو هیات‌مدیره بانک ملت، شعب می‌توانند به جای محل فیزیکی برای انجام تراکنش، نقطه فروش و نمایندگی فروش محصولات سپرده‌ای، تسهیلاتی، ریالی و ارزی بانک‌ها باشند. او در این‌باره می‌گوید: «به عقیده بنده از لحاظ بحث‌های مالی، هزینه‌فایده و مسائل توسعه تکنولوژی می‌توان تحول شعبه را این‌گونه دید که کارکردها و تعریف شعبه باید کاملا دچار تحول شود و به محل مشاوره و بازاریابی برای فروش تبدیل شوند که این امر به معنای حذف شعبه نیست؛ در واقع به جای تعداد زیادی نیروی انسانی تلر، باید متخصص بازاریاب و متخصص فنون مذاکره در این شعب وجود داشته باشد تا به مشتریان بانک مشاوره دهند.»
هدف‌گذاری برای بانک بدون شعبه، هدف مطلوبی نیست
بانک‌های بدون شعبه در دنیا نمایندگی‌هایی دارند که برخی می‌گویند باید این نمایندگی‌ها را همان شعب بانک‌ها دانست که بخشی از کارکردهای شعب قدیمی را به گونه‌ای متفاوت‌تر انجام می‌دهند. احتمالا این مدل برای پیاده‌سازی بانک بدون شعبه مدل مناسب‌تری در ایران است. لگزایی در این‌باره می‌گوید: «باور کارشناسی بنده این است که برنامه‌ریزی و هدف‌گذاری برای یک بانک بدون شعبه، الزاما هدف مطلوب و شگفت‌انگیزی نیست؛ چراکه یکسری کارکردهای بانکی وجود دارد که به هر حال چه در قالب شعبه و چه در قالب نمایندگی باید به آنها توجه کرد؛ چراکه در صنعت بانکداری ایران زمان زیادی نیاز است تا تمامی امور بانکی کشور به‌صورت صد درصد دیجیتالی انجام شوند.»
چالش بزرگ نیروی انسانی
با توجه به وجود ابزارهای بانکداری الکترونیکی موجود و خارج شدن بخش عمده‌ای از تراکنش‌های بانک‌ها به بیرون از شعبه، ما هنوز هم شاهد تغییر نقش شعب بانکی به محلی برای مشاوره و بازاریاب فروش در کشور نیستیم. لگزایی در این‌باره توضیح می‌دهد: «بیش از چهار سال است که حدود 97 درصد تراکنش‌های مشتریان بانک ملت خارج از شعبه و تنها سه درصد تراکنش مشتریان داخل شعبه انجام می‌شود، بنابراین می‌توانیم به این نتیجه برسیم که مردم آمادگی پذیرش ابزارهای بانکداری الکترونیکی را دارند و مشکلی از سمت استقبال مشتریان بانک وجود ندارد؛ نکته مهم این است که به‌دلیل قدمت چند ده‌ساله صنعت بانکداری ایران، با اپیدمی تعداد زیاد شعب مواجه هستیم که این قدمت شعب نیز باعث می‌شود با چالش تعداد زیاد نیروی انسانی مواجه شویم.»
به گفته لگزایی، بانک‌ها از بدو تاسیس‌شان تعداد زیادی نیروی انسانی را برای انجام تراکنش دادوستد استخدام کرده‌اند که خیلی از آنها تخصص فروش و بازاریابی ندارند و در شعب بانک‌های بزرگ ایران نیز هیچ سمت سازمانی بازاریاب یا مشاوره خدمات مالی وجود ندارد. بنابراین مدیریت منابع انسانی بانک‌ها باید در یک برنامه بلندمدت، دچار تحول جدی شود و سمت‌های موجود در بانک نیز به‌روز شوند؛ بنابراین نظام بانکی کشور، هم برای نیروهای موجود و هم برای جذب نیروی انسانی جدید دچار چالش است که به گفته لگزایی، بانک‌ها باید به فکر تغییر رویکرد خود باشند.
کارمندان بانک؛ مانعی برای تحول شعب
کاهش تعداد شعب بانکی زنگ خطری برای کارمندان بانک‌هاست؛ بنابراین طبیعی است که این منابع مقابل تحول شعب بایستند. لگزایی درباره این چالش می‌گوید: «یکی دیگر از چالش‌هایی که بانک‌ها با آن مواجه هستند، مقاومت یکسری از کارمندان آنهاست؛ چراکه اساسا بشر در مقابل تغییر مقاومت می‌کند و تصور می‌کند که با ایجاد تغییر، ممکن است منافع آنها به خطر بیفتد و فرد نگران این است که اگر از فعالیت فعلی خود تغییر جهت دهد، دچار ریزش و افت می‌شود؛ بنابراین چالش عمده بانک‌ها در رابطه با تحول شعب، نیروی انسانی است که در بلندمدت قابل حل است؛ البته به شرط اینکه بانک‌ها اسیر گذر زمان نشوند و یادشان نرود که در استخدام‌های جدید این کار را اصلاح کنند.»
تعطیلی 98 شعبه بانک ملت در سال گذشته
به گفته لگزایی، از سال 1380 در بانک ملت، طرح تنظیم شبکه شعب ایجاد شد و در حال مناسب کردن تعداد شعب‌شان هستند، نه کاهش تعداد آنها؛ چراکه همزمان در نقاطی که لازم است و توجیه اقتصادی دارد، شعبه راه‌اندازی می‌کنند و نقاطی که توجیه اقتصادی ندارد، شعب‌شان را با یکدیگر ادغام می‌کنند. در همین راستا نیز سال گذشته، 98 شعبه بانک ملت بسته شد و به گفته او برنامه این بانک رسیدن به 1150 شعبه تا سال 1400 است؛ چراکه سرمایه‌گذاری در حوزه فناوری اطلاعات بسیار زیاد است و باید از جایی با کاهش هزینه به این موضوع کمک شود.
چرا در ایران اینقدر شعبه بانک داریم؟
با توجه به گفته‌های لگزایی، نظام بانکی ایران با اپیدمی تعداد زیاد شعب روبهرو است. او درباره دلیل این تعداد زیاد می‌گوید: «تا حدود 12 سال پیش، سیستم بانکی ایران دولتی بود و بر اساس اقتضائات سیاست‌های دولت، شعبه به‌عنوان مرکز ارائه خدمات به مردم تعریف شده است و توسعه شبکه شعب نیز جزئی از تکالیف بانک‌ها بوده و دلیل دیگری نیز نمی‌توان برای این تعداد زیاد شعب عنوان کرد.»
به گفته او، اینکه تعداد شعب بانک‌ها زیاد و زیادتر شدند، به‌دلیل تاسیس بانک‌های خصوصی بود؛ چراکه این بانک‌ها نیز از بازار سهم می‌خواستند و باید شعبه راه‌اندازی می‌کردند.
خوبه