پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشتماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطبترین رسانه ایران در زمینه فناوریهای مالی، بانکداری و پرداخت و استارتآپهای فینتک است.
آیا صنعت بیمه در ایران، آمادگی مواجهه با تغییرات فناوری را دارد؟ / انقلابی دیگر در راه است
ماهنامه عصر تراکنش / برای اینکه بدانید وضعیت بیمه در ایران چطور است، میتوانید از یک بازاریاب بیمه بپرسید که روزانه چند نفر تقاضای دریافت بیمه دارند و اینکه کدام بیمه بیشتر از همه طرفدار دارد؟ باز هم میتوانید نظرسنجی محدود خودتان را ادامه دهید و از آدمها بپرسید که بیمه عمر و مسکن دارند یا نه؟ احتمالا پاسخهایی که بشنوید بیشتر به وضعیت اقتصادی برگردد. اینکه بهدلیل هزینههای بالا، بیمه یک هزینه اضافه است و معلوم نیست در آینده این بیمهها تا چه حد به وعدههای خود پایبند باشند؟
تمام این موضوعاتی که به آنها اشاره کردیم، اقبال عمومی نسبت به بیمهها را در کشور ما نشان میدهد. اگر وضعیت سایر کشورها را بررسی کنید، به این نتیجه خواهید رسید که تغییرات فناوری باعث شده از هزینه بیمهها کاسته شود و سبد محصولات متنوعتری در اختیار افراد قرار گیرد. بیشک این کار جذابیت بیشتری برای مخاطب دارد و او را برای گرفتن تعهداتی که بیمه به او داده بود، دلگرمتر هم میکند.
در این گزارش تلاش کردهایم ببینیم تا حالا و در صنعت بیمه چه راهی را آمدهایم، پستیوبلندیها به کجا مربوط بوده است و فناوری در بیمه ایران چه جایگاهی دارد. برای این کار با سه کارشناس در حوزه بیمه گفتوگو کردیم؛ مجید خاکور، مدیرعامل شرکت فناوران اطلاعات خبره؛ آیدین محمدحسینی، همبنیانگذار بیمیتو و محمدصادق منتظری، مدیرعامل بیمه بازار از جمله افرادی بودند که دغدغههای خود را در این حوزه برای ما مطرح کردند و گفتند چرا صنعت بیمه ایران با سایر کشورها تفاوت دارد و در زمینه فناوری پیشرفت محسوسی نداشته است؟
[mks_pullquote align=”left” width=”740″ size=”18″ bg_color=”#444444″ txt_color=”#ffffff”]
طرح تحول در صنعت بیمه
به دنبال منشور شهریورماه سال 1386 مبنی بر تشکیل کارگروه تحول در صنعت بیمه کشور، پنج کارگروه تخصصی در زمینههای «فناوری اطلاعات، نظارت و تعاملات بین المللی»، «امور حقوقی، اتکایی و تعامل بیمه با صنعت»، «مالی، اداری، شبکه فروش، تعامل بازار بیمه، پول و سرمایه»، «ساختار و تشکیلات، آموزش و تعامل بیمه و خانواده» و «نظارت داخلی، بیمههای عمر و غیر عمر و تعامل بیمه با بخش خدمات» با مسئولیت بیمه مرکزی ایران، شرکتهای بیمه دولتی، شرکتهای بیمه خصوصی و مشارکت برخی از صاحبنظران صنعت بیمه، تشکیل شد. این گروه طرح تحول در صنعت بیمه کشور را تهیه کردند.
[/mks_pullquote]
قدمت بیمه در ایران
اول از همه باید روی این نکته تاکید کنیم که بیمه نیز مانند بانکداری مدرن با وقفهای نزدیک به سه قرن وارد ایران شد؛ فعالیت بیمهای در ایران از سال 1289 شروع شد. در این سال دو موسسه روسی با نام نادژدا و قفقاز مرکوری شروع به کار کردند. پس از شروع به کار این دو موسسه، تا سال 1314 خورشیدی حدود 13 شرکت خارجی در بازار بیمه کشور، فعالیت خود را شروع کردند.
ایده تشکیل یک شرکت بیمه ایرانی سال 1310 توسط فردی ایرانی به نام دکتر الکساندر آقایان با علیاکبر داور، وزیر مالیه وقت مطرح شد و در 15 آبان 1314، شرکت سهامی بیمه ایران با سرمایه دو میلیون تومان بهعنوان اولین شرکت بیمه ایرانی تاسیس شد. این شرکت در بدو فعالیت خود تنها به فروش بیمهنامههای آتشسوزی و حملونقل میپرداخت. این شرکت توانست بهتدریج سایر محصولات بیمه را نیز به سبد خود اضافه کند. علاوه بر رشتههای مختلف، بیمههای بازرگانی این شرکت توانست انواع بیمههای اجتماعی از قبیل بیمه کارگران را نیز در ایران پایهگذاری کند.
[mks_pullquote align=”left” width=”740″ size=”18″ bg_color=”#444444″ txt_color=”#ffffff”]
علیاکبر داور از رجال سیاسی دوره رضاشاه بود که در پستهای وزیر مالیه در کابینه محمدعلی فروغی، وزیر معارف (فرهنگ) و وزیر عدلیه (دادگستری) انجام وظیفه کرد. او همچنین به بنیانگذار دادگستری نوین ایران نامور شده است. ایجاد نظام قضایی در کشور، تاسیس اداره ثبت احوال، تدوین قانون ثبت اسناد، قانون ثبت املاک، قانون ازدواج و طلاق و تاسیس بیمه ایران، از مهمترین دستاوردهای او بوده است.
[/mks_pullquote]
ناگفته نماند نخستین قانون بیمه در ایران، در سال 1316 به تصویب مجلس شورای ملی رسید. این قانون در 36 ماده تهیه شده و در حال حاضر نیز معتبر است، اما از سال 1329، بهتدریج زمینه برای تاسیس شرکتهای بیمه خصوصی ایرانی نیز فراهم شد.
در سال 1340 تمایل شرکتهای خارجی برای حضور در کشور افزایش پیدا کرد و در سال 1350 بیمه مرکزی ایران بهعنوان مقام ناظر دولتی در صنعت بیمه کشور و طبق قانون تاسیس بیمه مرکزی و بیمهگری راهاندازی شد. بر پایه این قانون، هدف از تاسیس بیمه مرکزی تنظیم، تعمیم و هدایت امر بیمه در ایران و حمایت از بیمهگذاران، بیمهشدگان و صاحبان حقوق آنها و اعمال نظارت دولت بر فعالیتهای بیمهای است.
وضعیت فعلی بیمه در کشور
حق بیمه سرانه در ایران در سال ۱۳۹۵ حدود ۹۶ دلار در مقابل میانگین جهانی حدود ۶۳۸ دلار بود؛ اختلافی 542 دلاری. همچنین در حالی که سهم بیمههای زندگی از کل صنعت بیمه جهان 59 درصد است، این دست بیمهها در کل صنعت بیمه ایران فقط 6/5 درصد سهم دارند و این یعنی فعالیت بیمهگران ایرانی در زمینه بیمههای عمر و بازنشستگی کمرنگ است. طبق آخرین آمارهای ارائهشده در حال حاضر ضریب نفوذ بیمه در جهان بیش از هفت درصد است، اما در ایران این رقم به نزدیک دو درصد میرسد.
با گذشت تقریبا 12 سال از طرح تحول در صنعت بیمه کشور، آمارها نشان میدهد، هنوز برای رسیدن به ضریب نفوذ جهانی، راه طولانی در پیش داریم. باید ببینیم برای رسیدن به آسانی، سرعت، مشتریمداری، ارزانی و همهجانبه بودن عرضه خدمات بیمهای، تنوع و عدم تمرکز در ساختار پرتفوی صنعت بیمه و تجاری، رقابتی و حرفهای بودن آن باید چه کنیم؟
مجید خاکور، مدیرعامل شرکت فناوران اطلاعات خبره، در پاسخ به این سوال که چرا بیمه در کشور ما مانند سایر کشورهای توسعهیافته رشد نکرده است؟ گفت: «عوامل اثرگذار را میتوان به عاملهای درون صنعت بیمه و عوامل بیرون صنعت بیمه تقسیمبندی کرد. درباره عوامل درون صنعت بیمه باید گفت؛ اول اینکه بیمه مانند هر پدیده اجتماعی، دوران تولد، رشد و بلوغ دارد. بدیهی است که با توجه به فاصله زمانی چندصدساله تولد بیمه در ایران با کشورهای توسعهیافته، این فاصله نیز وجود داشته باشد. نکته بعد اینکه متاسفانه با وجود تاریخچه نزدیک به صدساله بیمه در ایران، نهادهای پشتیبان حرفهای و علمی شکل نگرفته و رشد نکرده است.
پیشرفتهای مقطعی نیز بیشتر قائم به فرد بوده و با تغییر در مدیران کل، فعالیتها نیز متوقف شده است. مورد سوم این است که ساختار دولتی، نیمهدولتی و شبهدولتی بیمهها در 40 سال اخیر، موجب تغییرات مستمر سیاستها و مدیران شده است. همین امر موجب شده سیاستهای کوتاهمدت و روزمره جایگزین سیاستهای بلندمدت و استراتژیک شوند.»
او معتقد است: «درباره عوامل بیرون صنعت بیمه هم باید گفت بیمه پدیدهای منفرد در اقتصاد نیست؛ بلکه با دیگر بخشهای اقتصادی رابطه ویژه و علت و معلولی چندسویه دارد. به گونهای که رشد هر بخش موجب رشد بخش دیگر و برعکس شده است. بنابراین با در نظر گرفتن فاصله اقتصاد ایران با اقتصاد کشورهای توسعهیافته، صنعت بیمه هرقدر هم تلاش کند سقف پروازی در حد ظرفیت اقتصادی ایران خواهد داشت. مساله دیگر این است که بیمه پدیده پیچیده و ظریف و علمی است. بنابراین بدیهی است همانند بسیاری از صنایع دیگر فاصله علمی قابل توجهی با کشورهای توسعهیافته داشته باشد. مورد سوم اینکه فرهنگ مردم ایران بیشتر فرهنگ قضا و قدری است. برای همین مشاهده میکنیم در کشورهایی که از نظر اقتصادی شاید خیلی هم از کشور ما قویتر نباشند، اقبال مردم به محصولات بیمهای بسیار فراگیرتر است.»
خوشامد بیمه به فناوری
بازار بیمه که یکی از بازارهای بسیار مهم و اثربخش در اقتصاد و بخش مالی است، میتواند با توسعه فناوری و تقویت مهارتهای نیروی انسانی، ضمن ارائه خدمات مناسب و متناسب با نیاز مشتریان، اعتماد عمومی جامعه را در زمینههای اقتصادی و اجتماعی بهبود بخشد.
طبق نظرسنجیها، تنها ۱۵ درصد از مشتریان، از خدمات دیجیتال شرکت بیمهگرشان ابراز رضایت کردهاند. ناگفته پیداست که در دنیای سریع و پیشرفته امروز، مشتریان میخواهند در کوتاهترین زمان ممکن به کارشان رسیدگی شود، اما با انجام فعالیتهای بیمهای بهصورت سنتی، روند پرداخت خسارت بیمه، هفتهها و ماهها طول میکشد و همین امر، نارضایتی عمومی نسبت به صنعت بیمه را افزایش داده است. این مسائل موجب میشود تا سروکله مفهومی به نام اینشورتک در این صنعت پیدا شود.
اینشورتک با کمک بزرگدادهها، هوش مصنوعی، اینترنت اشیا و زنجیره بلوک به جمعآوری و تحلیل اطلاعات مشتریان برای ارائه خدمات بهتر بیمهای، متناسب با هر مشتری اقدام میکند.
[mks_pullquote align=”left” width=”740″ size=”18″ bg_color=”#444444″ txt_color=”#ffffff”]
اینشورتک چیست؟
اینشورتک یا همان فناوریهای بیمه که معادل عبارت InsurTech است، یعنی «کاربرد نوآورانه فناوری برای ارائه خدمات بیمه» و یکی از 9 حوزه زیرمجموعه فینتک است؛ بهطور کلی، اینشورتک به کاربرد نوآورانه فناوری برای ارائه، توزیع و مدیریت خدمات بیمهای گفته میشود.
[/mks_pullquote]
بهعنوان مثال، استفاده از اینترنت اشیا نیز به این صورت است که میتوان اطلاعات باارزشی از دستگاههایی که به داراییهای بیمهشده متصل است، دریافت کرد. به کمک اینترنت اشیا، دوران کاغذبازیها به پایان میرسد و پرداخت خسارت بیمه با بازدهی بالایی انجام میگیرد. در این صورت، بیمهگذار نیازی به تکمیل فرمهای بیشمار ندارد و تنها کاری که باید برای دریافت خسارت بیمه انجام دهد، این است که عکس گرفته و با استفاده از اپلیکیشن موبایلی، آن را به شرکت بیمهگر ارسال کند.
مثلا تاکنون کسی که رانندگی پرخطر میکرد با کسی که رانندگی محتاطانه میکرد، هر دو یک قیمت را برای بیمه سالانه خودرو پرداخت میکردند؛ اما اکنون این صنعت میتواند با کمک اینترنت اشیا و هوش مصنوعی، راننده پرخطر را از راننده محتاط شناسایی کند و مبلغ بیمه سالانه متفاوتی برای هر راننده در نظر بگیرد.
از طرفی دیگر روزهایی که افراد تنها بر اساس معیارهایی مانند همسن و همجنس بودن با خودروهایی کاملا یکسان و ساکن در یک خیابان، حق بیمه یکسانی میپرداختند، گذشته است؛ تقریبا هیچ فردی حاضر به انجام چنین کاری نیست و آن را عادلانه تلقی نمیکند.
همچنین حالتی را تصور کنید که اطلاعات خودرو، منزل، سلامت، مسافرتها و… خود را به یک بیمهگر میدهید و او به شما یک پیشنهاد جامع میدهد؛ پیشنهادی با قیمت معقول و با پوششهایی انعطافپذیر. برای مثال، یک مدل بر اساس اشتراک ماهانه، میتواند علاوه بر پوشش بیمهای، به مشتریان در مورد خوب یا بد بودن تصمیمگیریهایشان مشاوره بدهد. این حوزه را میتوان جزء قلمرو هوش مصنوعی دانست؛ یعنی کارهایی که نسبتا بهسادگی قابل خودکارسازی هستند.
بیمهگرها میتوانند از مزیتهای ابزارهای پوشیدنی نیز برای سفارشیسازی محصولات اینشورتک خود و ارتقای سطح ارائه خدمات سلامت استفاده کنند. در آخر، شبکههای فردبهفرد میتوانند یک فرایند سراسر کارآمدتری ارائه دهند و الگوی معمول کسبوکار بیمه را تغییر دهند.
زنجیره بلوک و قراردادهای هوشمند نیز در حوزه فناوری بیمه قابل استفاده و مفید است؛ زیرا میتوان بهوسیله آن پایگاههای داده تغییرناپذیری از داراییهای ارزشمند ایجاد کرد.
علاوه بر اینها، اینشورتک کمک میکند مشتریان خارج از محدودیتهای زمان و مکان، با کمک ابزارهایی مثل تلفن همراه هوشمند از خدمات بیمهای استفاده کنند.
اما از آنجایی که بهطور کلی، کار بیمه در تمام دنیا مدیریت ریسک بوده، مدیران این حوزه نسبت به ورود نوآوریهای فناورانه تحت عنوان اینشورتک نیز محتاطتر عمل کردهاند و همین باعث شده ارائه خدمات فناورانه نوآورانه در حوزه بیمه نسبت به دیگر حوزههای فینتک رشد چشمگیری نداشته باشد.
بهطور مثال، در سال 1396 صنعت بانکداری چهار هزار میلیارد تومان برای فناوری اطلاعات هزینه کرده است؛ در صورتی که در همین بازه، صنعت بیمه 200 میلیارد تومان برای فناوری اطلاعات هزینه کرده است. در دنیا نیز در سال 2017 بیش از 40 میلیارد دلار روی استارتآپهای فینتک سرمایهگذاری شده است؛ در صورتی که فقط دو میلیارد دلار آن مربوط به اینشورتک بوده است.
اما حقیقت این است که با غالب شدن اینشورتک تا سال ۲۰۲۰ دیگر مرزی میان دنیای سنتی و مدرن بیمه وجود نخواهد داشت و از سوی دیگر، ویژگی خاص انقلاب چهارم صنعتی، سرعت زیاد تغییرات است. بهطور قطع این موضوع در مورد اینشورتک و تاثیر آن بر دنیای بیمه صادق است.
بیمه و فناوری در ایران
در اواسط بهمنماه سال جاری خبری در رسانهها منتشر شد، مبنی بر اینکه بیمه ایران طی بخشنامهای از نمایندگان خود خواسته بود که برای اثبات بازدید بیمه بدنه خودرو، خود کارشناس، از ماشین عکس گرفته و در پایان بازدید نیز با مورد بیمه عکسی سلفی بگیرد! این عکس سلفی باید از زوایای مختلف گرفته و در تمامی این زوایا نیز باید شماره انتظامی خودرو در عکسها قابل رویت میشد.
همچنین تاکید شده بود که از تاریخ ابلاغ این دستورالعمل تنها بیمهنامههایی که در صدور آنها موارد فوق لحاظ شود، مورد تایید خواهد بود. علت انجام این کار نیز فرار از پرداخت خسارتهای تقلبی و شفافسازی در پرداخت خسارتها بود و این در حالی است که بسیاری از کارشناسان معتقد بودند این کار میتوانست با بهکارگیری فناوری اطلاعات در صنعت بیمه حل شود و دیگر نیازی به گرفتن سلفی با مورد بیمه نبود.
خبر دوم نیز مربوط به برپایی کمپینی تلگرامی با عنوان «کمپین اعتراض به ارائهدهندگان غیرقانونی بیمه» در حدود 10 ماه پیش بود. پیشنهادهای ارائهشده در این کمپین مستقیما استارتآپها را هدف قرار داده بود و در آن پیشنهادهایی ارائه شده بود.
در این کمپین پیشنهادهایی مانند آتش زدن دفاتر استارتآپها یا تجمع در مقابل بیمه مرکزی، خرید از سوپرمارکتهای محل بهجای هایپرمارکتها و استفاده از آژانسهای سنتی به جای اسنپ برای شکست فرهنگ استارتآپی و شکایت برای پلمپ استارتآپها مطرح شد.
در ادامه این روند، در تاریخ ۱۹ اسفند، نامهای از بیمه ایران، بزرگترین شرکت بیمه و تنها بیمه دولتی کشور در این گروه و گروههای مشابه انتشار یافت. در این نامه بیمه ایران تمامی سایتهای اینترنتی (استارتآپها) را از استفاده از نام، لوگو و فروختن محصولات خود منع کرده و اولتیماتوم سهروزهای برای اجرای آن داد. همچنین به موازات این اقدام، تمامی نمایندگان خود را از همکاری با این سایتها منع کرد.
[mks_pullquote align=”left” width=”740″ size=”18″ bg_color=”#444444″ txt_color=”#ffffff”]
اهداف طرح تحول در صنعت بیمه
ضریب نفوذ بیمه بالاتر از متوسط جهانی، مقام اول در صنعت بیمه منطقه آسیای میانه، خاورمیانه و شمال آفریقا، مقام دوم بازار متشکل سرمایه کشور از نظر سهم در تجهیز منابع، سهم بخش غیردولتی از بازار بیمه کشور، حداقل 70 و حداکثر 75 درصد، تجاری، رقابتی و حرفهای بودن صنعت بیمه کشور، عدالت در عرصه خدمات بیمهای به دهکهای درآمدی و تعادل در پوشش بیمهای مناطق مختلف کشور، پایداری و ثبات در ارائه خدمات بیمهای، آسانی، سرعت، مشتریمداری، ارزانی و همهجانبه بودن عرضه خدمات بیمهای به خانوارها، بنگاههای اقتصادی و مشتریان خارجی، داشتن اخلاق حرفهای و سلامت و دارا بودن قابلیت اعتماد در میان مشتریان و نهادهای حاکمیتی و نظارتی صنعت بیمه کشور، تنوع و عدم تمرکز در ساختار پرتفوی صنعت بیمه.
[/mks_pullquote]
دبیر انجمن صنفی کارفرمایی نمایندگان بیمه ایران در استان تهران هم در بخشنامهای خواستار عدم همکاری با استارتآپها شد و در این بخشنامه فعالان صنعت بیمه تهدید شدند که اگر کشف شود بین آنها و استارتآپها رابطهای هست با متخلفان برخورد خواهد شد.
او در این بخشنامه عوارض همکاری با استارتآپها را شکل گرفتن پولشویی، سفتهبازی، شکست قیمتها، ورود به معاملات ربوی و… عنوان کرده بود.
هیاتمدیره انجمن شرکتهای نمایندگی بیمه آسیا و انجمن صنفی بیمه پارسیان نیز به کمپین مقابله با استارتآپهای بیمهای پیوستند و خواستار برخورد با این استارتآپها شدند. کانال انجمن رسمی نمایندگان بیمه ایران نیز خبر از فشار بر استارتآپ بیمیتو برای برداشتن لوگوی بیمه ایران دادند و با انتشار عکس جلسه اعلام کردند «کلیه تخفیفات از سایت بیمیتو برداشته شد و تا ۴۸ ساعت آینده آرم و نرخدهی هم حذف میشود».
اما مدیران برخی از استارتآپهای حوزه اعلام کردند که تابع قانون بیمه مرکزی هستند، اقداماتشان بر اساس روال قانونی است و لوگوی بیمه ایران را برنخواهند داشت.
سنتیها به فناوری روی خوش نشان ندادند
منتظری، مدیرعامل بیمه بازار با بیان اینکه ما با سیستمهای سنتی فروش در رقابت هستیم، گفت: «رقابتی که ما در حال حاضر شکل دادهایم با نمایندگیها، کارگزاریها و سیستمهای سنتی فروش است. نمایندگیهای بیمه کمپینی را در ابتدای کار ما آغاز کردند، اما قبل از عید با تبلیغات گسترده حجم بازار ما افزایش پیدا کرد و نمایندگان بیمه احساس کردند که مشتریان آنها به سمت بازار آنلاین میروند. این حس، حس رقابت بود و اعتراض به اینکه چرا فروش بیمه باید آنلاین باشد؟ در بیمه شخص ثالث، نمایندگیهای بیمه نمیتوانند به مشتریان خود تخفیف بدهند و این موضوع عامل رقابت ما بود که از لحاظ قانونی درست بود؛ چراکه قانون درباره ما مسکوت بوده است. به این ترتیب، نمایندگان بیمه احساس خطر کردند که اگر بازاریابیهای آنلاین شکل بگیرند آنها بازار ما را خواهند گرفت.»
منتظری تصریح کرد: «اغلب راهکارهایی که در اینشورتک وجود دارد، به همکاری و ارائه خدمت از سوی شرکت بیمه نیاز دارد. اما خدمتی که در فروش آنلاین ارائه میشود، به کاربر نهایی است. از این جهت نامهنگاریها و کاغذبازیهای اداری وجود ندارد. حقیقت این است که اگر فردی در فضای استارتآپی به یک خدمت فناورانه دست پیدا کند و این موضوع را با شرکتهای بیمه در میان بگذارد، احتمالا یا با آن موافقت نمیشود یا سیستم بسیار کندی خواهد بود.»
آیدین محمدحسینی، همبنیانگذار بیمیتو نیز با بیان اینکه تخفیفات برای ارائه خدمات دغدغهساز شده بود، میگوید: «این موضوع مطرح میشد که تخفیفهای نامتعارفی تعریف شده است؛ در حالی که این موضوع درست نبود. امیدوارم سوءبرداشتهای بهوجودآمده در اواخر سال 1396 برطرف شده باشد؛ البته با شناخت و تعاریفی که از بیمیتو در شرکتهای مادر بیمه به وجود آمده، مشکل خاصی به وجود نخواهد آمد.»
[mks_pullquote align=”left” width=”740″ size=”18″ bg_color=”#444444″ txt_color=”#ffffff”]
بیمیتو یک Aggregator بیمه است؛ یعنی مشتریان میتوانند از طریق اپلیکیشن بیمیتو یا وبسایت آن، قیمت، ویژگیها و خدمات شرکتهای مختلف بیمه را با هم مقایسه کنند؛ بیمه مناسب خود را آنلاین خریداری کنند و رایگان تحویل بگیرند. این استارتآپ در سال ۱۳۹۵ تاسیس شده است و در ابتدای کار، پاسخگوی نیازهای مشتریان در تهران و تبریز بود اما در حال حاضر، بیمیتو به مشتریان خود در مراکز استان سراسر کشور خدمات ارائه میکند.
[/mks_pullquote]
محمدحسینی با اشاره به اینکه فضای استارتآپها و فناوریهای نوین با فضای سنتی متفاوت است، میگوید: «فناوریهای نوین قصد ندارند جایگاه فرد دیگری را اشغال کنند و فقط جایگاه جدید برای خود ایجاد میکنند. در فضای فعلی یک سوءتفاهم ایجاد شده، مبنی بر اینکه قرار است فناوریهای جدید جایگزین نمایندگان شوند؛ در حالی که این اتفاق رخ نخواهد داد. فرایند صدور بیمهنامه صرفا توسط نمایندگان اتفاق میافتد و خارج از این چارچوب هم نخواهد بود. کاری که ما انجام میدهیم فقط یک بازاریابی دیجیتال است. ما جلساتی با مدیران برخی از شرکتهای بیمه داشتیم؛ چراکه آنها مخالف همکاری در قسمت فروش آنلاین بیمه بودند. ما تلاش کردیم و توضیحاتی دادیم تا ابهامات رفع و این سد شکسته شود و همکاری ادامه پیدا کند.»
فناوری، مظلوم در بیمه
تمام این مسائل در صنعت بیمه کشورمان در حالی به چشم میخورد که از تاثیرات فناوری در بیمه، بیشتر از هر چیز دیگری استارتآپها بهعنوان بازاریاب اینترنتی مطرح هستند و امکان مقایسه نرخ بیمه شرکتهای مختلف بیمه و دریافت مشاوره را ارائه میدهند، اما حقیقت این است که فناوری اطلاعات میتواند بهترین کمک را به تنوع بیمهگری و تنوع محصول کند.
محمدصادق منتظری، مدیرعامل بیمه بازار درباره جایگاه فناوری در صنعت بیمه کشورمان معتقد است: «در حال حاضر تنها کار فناورانه که در صنعت بیمه انجام شده، نرمافزار کر اینشورنس است که برای صدور بیمه به شرکتهای بیمهگر خدمات ارائه میدهد. شرکتها قیمتگذاری خود را توسط نرمافزارهای کر اینشورنس انجام میدهند، فرمولها در آنجا پیادهسازی شده، نمایندهای که میخواهد بیمه را تمدید یا صادر کند نیز از طریق این سیستم وارد میشود و بیمه را صادر میکند. در واقع پروفایل مشتری است و در آنجا مشخص میشود که چه بیمهای خریداری و چقدر خسارت دریافت شده است؛ اما دو مساله درباره کر اینشورنس در ایران وجود دارد. نخست اینکه در این زمینه انحصار وجود دارد و خیلی با کلاس جهانی قابل رقابت نیست. دوم اینکه ماژولها و میزان قطع و وصلی در این سیستم بسیار است و این در حالی است که اگر یکی از کربنکینگها 30 ثانیه قطع شود، همه متوجه آن میشوند، اما در بیمه بسیار پیش میآید که 20 دقیقه هم کر اینشورنس قطع میشود و مساله خاصی هم رخ نمیدهد.»
مدیرعامل بیمه بازار به این موضوع اشاره میکند که مدیریت ریسک در بیمه ایران وجود ندارد و بهدلیل رقابت سنگین، بیمهها تنها بهدنبال جذب مشتری هستند. او میگوید: «بهطور کلی دو نوع روش قیمتگذاری وجود دارد؛ اولی بر پایه قیمت تمامشده و دیگری بر پایه ارزش ارائهشده به مشتری است؛ در اولی شما محصول یا خدمتی را ایجاد کردهاید و هر چقدر هزینه کرده باشید، آن را با یک حاشیه سود جمع کرده و قیمت را تعیین میکنید. در دومی فارغ از اینکه چقدر هزینه شده باشد، با مبلغی که معادل ارزش خلقشده برای مشتری است، آن را به فروش میرسانید.
در صنعت بیمه بهدلیل نیاز به نقدینگی و بهخاطر رقابت سنگینی که وجود دارد، فارغ از اینکه یک مشتری سود میدهد یا نه، شرکتهای بیمه میخواهند او را جذب کنند. این رقابت و علاقه به جذب نقدینگی باعث شده که شرکتهای بیمه به سمت قیمتگذاری بر مبنای ارزش نروند و در رقابت با سایر شرکتها بر مبنای هزینه قیمتگذاری کنند. نمونه این موضوع، بیمه درمان تکمیلی است. ضریب خسارت بیمه درمان بعضا بالای صد درصد است، اما نقدینگی آن به قدری جذاب است که شرکتها سعی میکنند تخفیف بدهند و با جذب مشتری، نقدینگی جذب کنند. این کار باعث شده که نیاز به مدیریت ریسک احساس نشود.
[mks_pullquote align=”left” width=”740″ size=”18″ bg_color=”#444444″ txt_color=”#ffffff”]
بیمه بازار اولین فروشگاه اینترنتی بیمه در ایران و نماینده شرکتهای بیمه ازجمله ایران، آسیا، البرز، دانا، پارسیان و پاسارگاد است که امکان مقایسه نرخ بیمه شرکتهای مختلف بیمه، دریافت مشاوره و خرید آنلاین بیمه از تمامی شرکتهای بیمه را فراهم میکند. این استارتآپ از سال 1395 فعالیت خود را آغاز کرده است.
[/mks_pullquote]
همبنیانگذار بیمیتو نیز حضور فناوری در صنعت بیمه کشور را اینچنین تشریح میکند: «برای اینکه بتوانید با فناوریهای روز همراه باشید، به یکسری زیرساختها نیاز دارید که نهاد ناظر وظیفه ایجاد آنها را دارد. به اعتقاد من نهاد ناظر و تاثیرگذار در این زمینه بیمه مرکزی بوده و جای خوشحالی دارد که فرایند ایجاد زیرساختها شروع شده و در حال پیگیری است. ورود مدیران مرتبط به این حوزه، تاخیر داشته، اما در حال حاضر آنها در حال آمادهسازی زیرساختها هستند تا شرکتهای زیرمجموعه از آنها استفاده کنند.»
خاکور درباره بیگانه بودن فناوری با بیمه در ایران میگوید: «صنعت نرمافزار در ایران فاصله معناداری با صنعت نرمافزار در دنیا ندارد. ابزارها و فناوریها و معماریهای به کار گرفتهشده در نرمافزارهای صنعت بیمه فاصله چندانی با بسیاری از کشورهای توسعهیافته ندارد، ولی صنعت بیمه باید در تولید محصولات جدید بیمهای اهتمام بیشتری داشته باشد؛ بهطوری که با شرایط اقتصادی ایران، قدرت خرید مردم و ریسکهای موجود در بازار ایران سازگار باشد. همچنین بهواسطه امکاناتی که فناوریهای جدید در اختیار آنها قرار داده، باید فرایندهای کسبوکار و روش فروش محصولات و ارائه خدمات خود را بهبود ببخشد.
نکته بعدی این است که صنعت بیمه برای ارتقای سطح بهکارگیری فناوری اطلاعات نیاز دارد که سایر اجزای موجود در اکوسیستم نیز در استفاده از ابزارهای نوین رشد کنند. مثلا هرچقدر شیوههای دریافت و پرداخت در صنعت بانکداری رشد میکند، صنعت بیمه میتواند از این بسترها حداکثر استفاده را کند. مثلا برای اینکه رفتار راننده بهصورت مستمر پایش شود، نیازمند تجهیز خودروها به ابزار تلماتیکس هستیم یا اینکه اگر بهدنبال تسهیل فرایند پرداخت خسارت یا فروش بیمهنامه در بیمههای خودرو هستیم، باید ارتباط موثرتری با نهادهایی مانند نیروی انتظامی داشته باشیم، بهطوری که برای نیروی انتظامی این امکان وجود داشته باشد که در محل حادثه اصالت بیمهنامه و پوششهای بیمهای طرفین حادثه را کنترل کند و کروکی مورد نیاز را نیز بهصورت الکترونیکی تهیه کند. یا با دسترسی به جرایم رانندگی افراد و مشخصات خودرو امکان فروش این تیپ بیمهنامهها تسهیل خواهد شد.»
جایگاه بیمه و بانکداری در فناوری
مدیرعامل بیمه بازار با اشاره به اینکه میزان بلوغی که در صنعت بانکی وجود دارد به هیچ عنوان در صنعت بیمه دیده نمیشود، گفت: «انحصاری که در این بخش وجود دارد باعث شده ارائهدهندگان امکانات، تلاشی برای ارائه خدمات بهتر به مشتریان خود نکنند و این روند با پیشرفت همراه نباشند. مورد دیگر به مدیریت ریسک برمیگردد. در سیستم کر اینشورنس در کلاس جهانی مدیریت ریسک وجود دارد و قیمتگذاری شخص به شخص است. این مدیریت ریسک اساسا در ایران وجود ندارد و سیستم صدور بیمه خیلی ابتدایی است. فضای فناوری و اشتراک دو صنعت فناوری اطلاعات و بیمه در کر اینشورنسها خلاصه شده که خیلی جای کار دارد.»
منتظری تصریح کرد: «بهطور کلی پیشرفت نظام مالی در دنیا اینگونه بوده که ابتدا پیشرفت بانکها و موسسات مالی صورت گرفته و پس از چند سال بیمهها رشد کردهاند. حدود 10 سال پیش سیستم بانکی ما به سمت فناوری اطلاعات رفت و شرکتهایی که ارائهکننده خدمات فناورانه به بانکها بودند، در این 10 سال خیلی پیشرفت کردند. دلیل دیگر به سیاستگذاری بازمیگردد. سیاستگذاری انجامشده در حوزه بانکها به بانک مرکزی، مدیران بانکها، شرکتهای فناوری اطلاعات و زیرمجموعه آنها بازمیگردد که این امر بیشتر معطوف به فناوری اطلاعات بوده و آنها در این زمینه دغدغه داشتهاند. میتوان گفت دغدغه مدیران بیمهای و سیاستگذاران بیمهای این نبوده که بخواهند در بخش فناوری اطلاعات پیشرفت کنند. دغدغه شرکتهای بیمه اولویتهای مالی و گسترش بازار بوده، نه اینکه بخواهند کیفیت خدمات خود را بهوسیله استفاده از فناوری افزایش دهند.»
مدیرعامل شرکت فناوران اطلاعات خبره در پاسخ به این سوال که چرا در بیمه مانند بانکداری و در زمینه فناوری پیشرفت نداشتهایم؟ گفت: «یک تفاوت جدی بین صنعت بانکداری و صنعت بیمه وجود دارد و آن ماهیت تراکنشی کسبوکار است؛ بهطوری که هر شخص بهصورت مستمر درگیر مسائل دریافت و پرداخت است. صنعت بانکداری با بهکارگیری فناوریهای مختلف امکان ارائه این خدمات را تسهیل میکند. در حالی که در حال حاضر در صنعت بیمه نوع محصولات به گونهای است که فردی بعد از خرید یک بیمهنامه در طول اعتبار عملا نیاز چندانی به مراجعه مجدد به شرکتهای بیمه ندارد؛ مگر برای مواردی مانند دریافت غرامت.»
[mks_pullquote align=”left” width=”740″ size=”18″ bg_color=”#444444″ txt_color=”#ffffff”]
شرکت فناوران اطلاعات خبره بهصورت تخصصی به ارائه خدمات فناوری اطلاعات به شرکتهای بیمه میپردازد. این شرکت سال ۱۳۸۲ بهصورت رسمی کار خود را آغاز کرد و تخصص آن ارائه راهکارهای جامع بیمهگری به تمامی نیازهای صنعت بیمه در حوزههای راهکارهای جامع بیمهگری، مدیریت جامع عملیات مالی، بازاریابی و مدیریت ارتباط با مشتریان و هوشمندی کسبوکار است. فعالیت فناوران در زمینه طراحی و تولید سیستمهای نرمافزاری جامع و یکپارچه، متمرکز در سطح کشور و ارتباط از طریق اینترنت است. کلیدیترین محصول شرکت، سیستم جامع بیمهگری است که بهعنوان یک Core Insurance نقش پاسخ به نیازهای نرمافزاری شرکتهای بیمهای را بر عهده دارد.
[/mks_pullquote]
او در ادامه میگوید: «از طرفی ماهیت بسیاری از محصولات بیمه هم به گونهای است که حتما باید بررسیهای کارشناسی چه برای ارائه نرخ و چه برای پرداخت خسارت انجام شود. این قبیل خدمات شاید در صنعت بانکداری هم همچنان به کارهای کارشناسی نیاز دارد که شاید فناوریها نتوانند صفر تا صد فرایندها را پوشش دهند. مثلا آیا برای دریافت تسهیلات یا افتتاح حساب در بانکها فناوریها به همان میزان سرویسهای دریافت و پرداخت توانستهاند به کمک مشتریان بانکها بیایند؟
در صنعت بیمه هم تا جایی که فرایندهای بیمهای اجازه میدهد، فناوری تجربه مشتریان را بهبود داده است. مثلا امروز فروش بیمهنامههای مسافرتی، تمدید بیمهنامههای ثالث و بدنه یا پرداخت حق بیمه بیمهنامهها، یا صدور معرفینامه در مراکز درمانی از طریق درگاههای الکترونیکی امکانپذیر شده است.
نکته دیگر اینکه حجم سرمایهگذاری در فناوری اطلاعات در صنعت بانکداری به هیچوجه قابل مقایسه با صنعت بیمه نیست و واقعیت این است که فناوری اطلاعات شاید جزء اولویتهای اول مدیران صنعت بیمه نباشد.»
صنعت بیمه ایران چقدر آماده تغییرات است؟
وقتی سیر تحول فناوری اطلاعات را در صنعت بیمه نگاه میکنیم، درمییابیم که در ابتدا صنعت بیمه از فناوری اطلاعات برای افزایش کارایی و سود خود به آن سو رفته است. وقتی اینشورتکها وارد عرصه شدهاند نیز شرکتهای پیشرو متوجه شدند برای بقا باید همکاری تنگاتنگی با آنها داشته باشند تا پرتفوی خود را بهینه و ریسک را کاهش دهند.
با پیشرفت نوآوریهای فناوری، خرید بیمه آسانتر از قبل خواهد شد و این موضوع درها را به روی محصولات بیشتر و دسترسی به میلیاردها مشتری فاقد بیمه که حتی نمیدانند میتوانند از این نوع محصولات برخوردار باشند، باز خواهد کرد. تجزیهوتحلیل دادههای بزرگ در کنار ابزارهای پوشیدنی و اینترنت اشیا، این فرایند سراسری را آسانتر و ارزانتر خواهد کرد و با ذخیره و به اشتراکگذاری اطلاعات در پایگاههای داده توزیعشده، محاسبه ریسک سریعتر و دقیقتر انجام خواهد شد.
[mks_pullquote align=”left” width=”740″ size=”18″ bg_color=”#444444″ txt_color=”#ffffff”]
راهاندازی سامانه سنهاب شاید بزرگترین اتفاق فناورانه در عرصه بیمه کشورمان باشد. سامانه نظارت و هدایت الکترونیکی بیمه (سنهاب)، در ابتدا بهمنظور بهبود وضعیت آمار و اطلاعات شرکتهای بیمه و سهولت دسترسی اطلاعات عملکردی صنعت برای ارائه به دستگاههای نظارتی و وزارت امور اقتصادی و دارایی تعریف شد. در هنگام طراحی و پیادهسازی سیستم، با رویکردی جامعنگرانه به آن پرداخته شد و هدف وسیعتر تجمیع اطلاعات و فراهم آوردن امکان نظارت و هدایت شرکتهای بیمه و صنعت بیمه مد نظر قرار گرفت. به گفته قاسم نعمتی، مدیرکل فناوری اطلاعات و ارتباطات بیمه مرکزی ایران «قبل از سنهاب در خود بیمه مرکزی هیچ نرمافزار نظارتی وجود نداشت. سامانه سنهاب در مراوده دادههای صنعت بیمه، مکانیزه کردن فرآیند این صنعت را ایجاد کرده است. درواقع زیرساختی آماده شده که ایدههای ارائه شده در این سیستم پیادهسازی شود. سنهاب، نقش مهمی در ارتباط صنعت بیمه و اعضای دولت ایجاد کرده است که این ارتباط به غیر از سامانهای مانند سنهاب ایجاد نمیشد.»
[/mks_pullquote]
همه اینها در شرایطی است که ما در حال ورود به انقلاب دیگری هستیم؛ انقلاب دیجیتال! اگر بخواهیم انقلاب دیجیتال را در یک جمله تعریف کنیم، باید بگوییم؛ اقتصاد دیجیتالی عبارت است از: «شبکهای جهانی از اقتصاد و فعالیتهای اجتماعی که از طریق فناوری اطلاعات و ارتباطات مانند اینترنت، موبایل و شبکهها امکانپذیر شده است.»
در اقتصاد دیجیتال که بیمه در محصولات سبک زندگی جا خواهند گرفت، مدل سنتی بیمه کارایی نخواهد داشت. بهینه نبودن ذاتی زنجیره ارزش سنتی صنعت بیمه که واسطههای زیادی در آن نقش دارند و وابستگی بیش از حدی به عوامل انسانی دارد، محصولات بیمهای را گران میکند و همین امر باعث میشود تا اقبال عمومی نسبت به این صنعت کمتر شود و وضعیت کشورمان به لحاظ آماری، پایینتر باشد. از این رو باید خودمان را برای انقلابی در عرصه فناوری آماده کنیم.
منتظری به اعمال تغییرات ورود فناوری در صنعت بیمه امیدوار است و میگوید: «از مسئولان یک صنعت به دو طریق میتوان انتظار داشت؛ نخست اینکه خودشان به سمت فناوری بیایند و راهکارهای فناورانهای ارائه دهند که در کسبوکار آنها تاثیر داشته باشد که این موضوع در بیمه کمتر اتفاق میافتد. مورد دیگر این است که اگر افراد یا شرکتهایی راهکار فناورانه ارائه میدهند، بپذیرند که آن را میتوان در برخی از بخشهای صنعت بیمه دید. مسئولان رده بالای بیمه مرکزی و پژوهشکده بیمه مصر هستند و تمایل دارند که اینشورتک پیشرفت کند و آینده صنعت بیمه ایران را بدون آن نمیبینند.
بعد از اینکه ما هم کارمان را شروع کردیم، ضوابطی را ایجاد کردند برای اینکه بازاریابان آنلاین در چه چارچوبی کار کنند. در واقع مهم این بود نهادی را که تازه به وجود آمده، به رسمیت شناختند و برای آن ضوابط تشکیل دادند. کارگروهی در بیمه مرکزی تشکیل شده به نام کارگروه الکترونیکی شدن صنعت بیمه که جلسات ماهانه دارند، مسئولان رده بالای بیمه مرکزی در آن حضور دارند و در تلاش هستند الکترونیکی شدن صنعت بیمه را نظم دهند. همچنین هر سال 13 آذر، پژوهشکده بیمه همایشی را برگزار میکند. عنوان امسال این همایش صنعت بیمه، فناوری و نوآوری است و اینها همه نشان میدهد که فناوری، الکترونیکی شدن و اینشورتک، ترندهای صنعت بیمه شدهاند.»
راه طولانی آشتی بیمه با فناوری
همبنیانگذار بیمیتو با تاکید بر اینکه اگر بخواهیم بنای باشکوهی از فناوری تعریف کنیم، لازم است یکسری زیرساخت ایجاد کنیم، گفت: «مبحث ارائه خدمت بازاریابی و فروش آنلاین بیمه را میتوان بهعنوان قدمی ابتدایی برای آشتی فناوری با این حوزه در نظر گرفت که در زمان شروع به کار بیمیتو تا حدی برای صنعت قابل پذیرش بود. ما سعی کردیم با فرایندی که در این حوزه تعریف کردیم، فضا را برای ورود فناوریهای جدید آماده کنیم.
اما میزان کشش صنعت بیمه و پذیرش این موضوع، چیزی است که باید زمان، آن را مشخص کند. در سیستم فعلی، بازدید از ساختمانها و ماشینها یک فرایند انسانی است و این در حالی است که جایگزین کردن سیستمهای نوین باعث تسریع و بهرهوری بیشتری در صنعت میشود. تصویربرداری توسط پهپادها نمونه جایگزین نیروهای انسانی در برخی از شرکتهای پیشرو است. این کار ارسال مستقیم اطلاعات را در پی دارد و ممکن است پیادهسازی آن در ایران به لحاظ زمانی، خیلی دور نباشد.»
او به حضور عبدالناصر همتی در بیمه مرکزی اشاره کرد و گفت: «یکپارچه کردن بیمهها کار انقلابی بوده که با مدیریت دکتر همتی انجام شده است. من بهعنوان کسی که در حال رصد بازار فناوری هستم و مسائل مربوط به فینتک و اینشورتک را بررسی میکنم، اعتقاد دارم در حوزه بانکداری و پرداخت الکترونیکی که استارتآپهای زیادی در آن مشغول به ارائه خدمت هستند، برخی تصمیمات عجولانه گرفته میشود؛ اما در بیمه مرکزی تمام این موضوعات با بررسی ابعاد پیگیری شده است.»
خاکور نیز درباره اینکه صنعت بیمه ما آمادگی مواجهه با تغییرات فناوری را دارد یا خیر، معتقد است: «صنعت بیمه در حوزه بهکارگیری فناوریهای نرمافزاری و سختافزاری محدودیتی ندارد، ولی توسعه بهکارگیری فناوری اطلاعات در صنعت بیمه به عوامل مختلف دیگری وابسته است که به چند محور بنیادی میتوان اشاره کرد؛ نخست اینکه کدینگ استاندارد در صنعت بیمه هم برای ارائه محصولات و سرویسهای جدید و هم ارتباط با تمام کسبوکارهای درونصنعتی و برونصنعتی یک ضرورت اجتنابناپذیر است که باید صنعت بیمه در اسرع وقت این مشکل را برطرف کند.
نکته دیگر یک هاب یا سوئیچ است که صنعت بیمه بتواند اطلاعات لازم را برای استفاده ذینفعهای مختلف در آن به اشتراک بگذارد. موضوع سوم این است که صنعت بیمه باید با استفاده از امکاناتی که تکنولوژی در اختیار آن قرار میدهد، فرایندهای کسبوکار را بازتعریف کند. مساله دیگر این است که نمایندگان شبکه فروش بهعنوان بازیگران اصلی صنعت بیمه باید همچنان نقش کلیدی در این صنعت داشته باشد؛ بهطوری که آنها را بتوان جزء حامیان و پشتیبانهای اصلی این تغییرات درآورد. مورد آخر اینکه سرمایهگذاری در فناوری اطلاعات صنعت بیمه باید افزایش یابد، شرکتهای فناوری اطلاعات برای ورود به این بازار ترغیب شوند و شرکتهای فناوری فعال در صنعت بیمه هم بتوانند سریعتر خودشان را با تغییرات فناوری همراه کنند.»