پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
گفت‌وگو با هم‌بنیان‌گذاران ازکی‌وام که اصل را بر فرهنگ‌سازی خرید اعتباری گذاشته‌اند / صنایع را به فروش اقساطی سوق می‌دهیم
طی دو سال اخیر صنعت لندتک با رشد قابل توجهی روبه‌رو بوده و ازکی‌وام در طول عمر نه‌چندان طولانی خود به یکی از بازیگران اصلی و مهم صنعت لندتک تبدیل شده است. این مجموعه که یکی از رسالت‌هایش را راه‌اندازی مدل اعتباری خرد و کلان تعریف کرده، توانسته پای خرید اقساطی و اعتباری را با ضمانت سفته الکترونیک به صنعت بیمه باز کند. به گفته مدیرعامل ازکی‌وام، این شرکت در خصوص اعتباردهی خرد، قصد دارد یک اکوسیستم با فضای اعتباری را در اختیار مردم قرار دهد. در این اکوسیستم کالاهای مصرفی، کالاهای اساسی و نیازهای روزمره افراد با روش BNPL خریداری می‌شوند. محمدمهدی مؤمنی، هم‌بنیان‌گذار و مدیرعامل ازکی‌وام و محمود میرزایی، هم‌بنیان‌گذار و مدیر تیم محصول ازکی‌وام، معتقدند که مقبولیت در رتبه اعتباری به امری اجباری تبدیل شده و سیستم اعتبارسنجی بانکی صفر و صدی است.
رسالت ازکی‌وام راه‌اندازی مدل اعتباری در ایران است
به گفته محمدمهدی مؤمنی، هم‌بنیان‌گذار و مدیرعامل ازکی‌وام، کاربران ازکی‌وام بر اساس رفتار اعتباری‌شان می‌توانند از سبد محصولات ازکی‌وام استفاده کنند. او با اشاره به سقف اعتبار در ازکی‌وام گفت: «کاربران برای خرید کالاهای بادوام تا سقف ۵۰ میلیون تومان اعتبار دریافت می‌کنند و برای خرید کالاهای روزمره از ۵۰۰ هزار تومان تا پنج میلیون تومان اعتبار خرد میگیرند.»
او در خصوص اعتبار خرد توضیح داد: «یکی دیگر از خدمات ازکی‌وام اعتبار خرد است؛ اعتبار خرد در حال حاضر جنبه سازمانی دارد و برای شرکت‌های مرتبط با گروه صنعتی ماموت و برخی استارتاپ‌ها اجرایی شده است. این سرویس از ابتدای تیرماه برای گروه ۱۰ هزار نفری از مشتریان مشخصی راه‌اندازی شده و در مرحله بعد به‌صورت عمومی ارائه می‌شود.» به گفته او، بنای قراردادهای ازکی‌وام با شرکت‌ها، در راستای رفع نیازهای روزمره مردم به‌صورت اعتباری است.
او در ادامه با اشاره به برند ازکی که در صنعت بیمه فعالیت می‌کند، توضیح داد: «خرید اعتباری بیمه یکی دیگر از محصولات ازکی‌وام است. تا پیش از این امکان خرید اعتباری به صنعت بیمه نفوذ نکرده بود. ازکی‌وام شرایطی را ایجاد کرده که فرد فارغ از سختی‌های خرید اقساطی (موضوعات مربوط به چک و وثیقه) در زمان بسیار کوتاهی با استفاده از سفته الکترونیک، بیمه قسطی خریداری کند.»
به گفته او، در حال حاضر خرید اعتباری بیمه شخص ثالث امکان‌پذیر شده و در ۳۰ روز آینده امکان خرید اعتباری بیمه بدنه هم در ازکی‌وام فراهم می‌شود. او در ادامه بیان کرد که به‌مرور تعداد و انواع بیمه‌نامه‌ها در ازکی‌وام بیشتر خواهد شد.
مؤمنی با اشاره به اهداف خدمات ازکی‌وام گفت: «هدف ازکی‌وام این است که کاربران به وسیله وام‌هایی از سمت بانک، بتوانند کالای بادوام خریداری کنند و با اعتبار خرد، سفر بروند، پوشاک بخرند و خریدهای روزمره خود را انجام دهند. هدف خرید اعتباری بیمه هم این است که کاربران به وسیله اعتبار از هزینه‌های حاصل از خطرات و حوادث محفوظ بمانند.»
مؤمنی در ادامه ضمن بیان اینکه گستره قیمتی تسهیلات ازکی‌وام از ۵۰۰ هزار تومان تا ۵۰ میلیون تومان متغیر است، توضیح داد: «اعتماد، بنای اعتبارسنجی اعتبارهای خرد است. ازکی‌وام به جای دریافت وثیقه از کاربر، سابقه اعتباری او را بررسی می‌کند و بر اساس نمره او در دو صنعت بانک و بیمه، مبلغ پایه‌ای برای او در نظر می‌گیرد. پایه قیمتی در ابتدا در بازه ۵۰۰ هزار تومان تا یک‌ونیم میلیون تومان است. عدد پایه هر کاربر با توجه به رفتار مالی‌اش در آینده با پله‌های ۵۰۰ هزار تومانی افزایش می‌یابد.»
او با بیان اینکه رسالت ازکی‌وام راه‌اندازی مدل اعتباری است، تصریح کرد: «هدف ازکی‌وام راه‌اندازی و گسترش مدل اعتباری در کشور است. برای همین دو قسط معوق یک فرد را به‌عنوان سابقه اعتباری نامطلوب او در نظر نمی‌گیرد، چک برگشتی و وام نکول‌شده دو معیار اصلی ازکی‌وام برای سنجش سابقه اعتباری افراد هستند.»
رقابتی در بحث ارائه تسهیلات خرد وجود ندارد
مؤمنی با بیان اینکه در حوزه ارائه اعتبارهای خرد رقابت دیده نمی‌شود، توضیح داد: «رقابت در فضای اعتباری وجود ندارد، هیچ‌کدام از شرکت‌های فعال در حوزه اعتبارهای خرد رقیب یکدیگر نیستند، هر کدام از این شرکت‌ها اکوسیستم خودشان را هدف گرفته‌اند. اسنپ با اسنپ‌پی مشتریان میلیونی خود و تارا هم مجموعه افق کوروش را هدف قرار داده است. ازکی‌وام و تالی هم شریک تجاری یکدیگرند و با برند ازکی‌تالی فعالیت می‌کنند و بر جامعه هدف خود متمرکز هستند.»
مؤمنی که رقابت در این فضا را خودزنی می‌داند، معتقد است بازیگران صنعت لندتک به‌صورت جزیره‌ای قلمرو خودشان را هدف قرار داده‌اند. او در ادامه تأکید کرد: «ایران در شرایط تورمی است و اعتبارهای خرد به‌نوعی یارانه هستند. رسالت اصلی باید فرهنگ‌سازی باشد، نه رقابت.»
محمود میرزایی، هم‌بنیان‌گذار و مدیر تیم محصول ازکی‌وام نیز اعتقاد دارد حتی اگر در آینده فضای اعتبارهای خرد رقابتی شود، ازکی‌وام باز هم از آنها متمایز است. به گفته او، ازکی شرکت بیمه نیست و بستری برای مقایسه شرکت‌های بیمه برای بهترین انتخاب است. ازکی‌وام هم اعتباردهنده نیست، ازکی‌وام مسیر را برای بهترین انتخاب، هموار کرده و امکانی را ایجاد می‌کند که کاربر خدمات اعتباردهندگان را با یکدیگر مقایسه کند. بانک، اعتباردهنده، لیزینگ و مجموعه‌ای که در حوزه فایننس فعالیت می‌کند، می‌توانند در پلتفرم ازکی‌وام قرار بگیرند، کاربر هم با توجه به نیازهایش می‌تواند سرویس‌دهنده مورد نظرش را انتخاب کند.»
او تصریح کرد: «در برهه‌ای از زمان تعداد اینشورتک‌ها زیاد شد، اما تعداد کمی از آنها پابرجا ماندند، ارائه‌دهندگان سرویس BNPL هم همین شرایط را دارند و مشخص نیست چه تعداد از آنها در آینده دوام بیاورند.»
میرزایی در ادامه درباره مدل درآمدی BNPL صحبت کرد. او با بیان اینکه BNPL ازکی‌وام در حال حاضر سود دریافت نمی‌کند، توضیح داد: «سازوکار ازکی‌وام به گونه‌ای است که هزینه جذب مشتری فروشگاه‌ها را کاهش و وفاداری مشتریان را افزایش می‌دهد، برای همین فروشگاه بخشی از درآمدش را با ازکی‌وام شریک می‌شود. مدل کسب‌وکار BNPL، شرایطی را ایجاد می‌کند تا از کاربران سودی دریافت نشود. فروشگاه‌ها به واسطه بردی که نصیب‌شان می‌شود، تمام هزینه‌ها را پرداخت و اعتبارها را تأمین می‌کنند.»
به گفته او، در شرایط ملتهب کشور که هزینه‌های تولید، بیشتر شده و قوانین غیرشفاف است، تضمینی وجود ندارد که هزینه BNPL صفر بماند. او با صراحت توضیح داد که امکان صفر نگه‌داشتن هزینه BNPL وجود دارد، اما در نتیجه این اتفاق، هزینه تمام‌شده کالا افزایش می‌یابد.
مؤمنی نیز تضمین و کنترل بازار را رویکردی نادرست می‌داند. به اعتقاد او بازار باید رها و آزاد باشد. او در ادامه تصریح کرد: «ازکی‌وام فقط می‌تواند ارزش‌ها و کیفیت خدماتی را که ارائه می‌دهد، تضمین کند، نه نرخ‌های صعودی تورم را. ازکی‌وام به‌عنوان یک شرکت فناوری‌محور همیشه قصد داشته فرایندهای فین‌تکی مانند امضا، احراز هویت و سفته الکترونیک را در فضای اعتباری اکوسیستم کشور پیاده‌سازی کند.»
خرید اقساطی بیمه با سفته الکترونیک
مؤمنی در بخش دیگری از صحبت‌هایش به انگیزه ازکی‌وام برای ورود به صنعت بیمه و همچنین ارائه سفته الکترونیکی اشاره کرد و گفت: «در نقطه‌ای قیمت بیمه به‌شدت بالا رفت و به تبع آن سهم بازار فروش بیمه یک‌ساله کاهش پیدا کرد، به همین دلیل خلاء راهکاری کاربردی را احساس کردیم. این سرویس که با همکاری توسن و صکوک به‌خوبی پیاده‌سازی شده، در سایر بخش‌های لندتک هم به کار گرفته می‌شود، از همین رو پست‌بانک ایران نیز به سبب کیفیت این سرویس با ازکی‌وام قرارداد همکاری امضا کرد.»
میرزایی نیز با اشاره به اجرایی‌سازی سفته الکترونیکی تصریح کرد: «نزدیک به ۷۰ درصد افرادی که خواهان خرید بیمه اقساطی بودند، در مرحله ارائه چک مردد می‌شدند و تمایلی نداشتند که برای خرید بیمه‌ای دو میلیون تومانی، شش برگ چک خرج کنند. این افراد به سراغ خرید نقدی بیمه با مدت‌زمان کمتری (سه ماه و شش ماه به جای یک سال) می‌رفتند تا از حجم نقدینگی و چک‌هایشان کم نشود. ازکی‌وام با آگاهی از این موضوع، راه‌حل فروش اقساطی بیمه را ارائه داد.»
او ادامه داد: «دریافت چک از شهرهای متفاوت ثبت و جمع‌آوری آنها از شرکت‌ها پروسه پیچیده‌ای بود. تیرماه ۱۳۹۹ پروژه سفته الکترونیکی شروع شد. داتین هسته آن را برای وزارت اقتصاد طراحی کرد و سه بانک رسالت، ملی و آینده مجوز صدور سفته الکترونیکی را دریافت کردند. البته فقط بانک ملی سفته الکترونیکی را اجرایی کرد. با اعتماد هوشمند که یکی از زیرمجموعه‌های گروه توسن و از دارندگان مجوز امضای مرکز ریشه است، موضوع امضای الکترونیکی را جلو بردیم و سعی کردیم راه‌حلی کاملاً آنلاین را با همکاری هم ایجاد کنیم.»
هم‌بنیان‌گذار ازکی‌وام با بیان اینکه خرید بیمه اقساطی پروسه‌ای سه تا شش‌دقیقه‌ای است، توضیح داد: «کاربر پس از احراز هویت، درلحظه، امضای دیجیتال انجام می‌دهد و در همان دقیقه سفته الکترونیک را درخواست می‌کند، سپس با امضای دیجیتالی که دریافت کرده، سفته را می‌گیرد. این پروسه سه تا شش دقیقه زمان می‌برد. ازکی‌وام هم در طول این چند دقیقه می‌سنجد که متقاضی چک برگشتی دارد یا خیر.»
میرزایی با بیان اینکه بیمه آسیا بیمه چابکی است و اکنون بحث سفته الکترونیکی را در پلتفرم ازکی مورد پذیرش قرار داده، گفت: «این راهکار برای شرکت‌های بیمه‌ای که فروش اقساطی آنلاین و فروش آنها کاملاً سنتی انجام می‌شود، ایجاد شده؛ در این راستا بیمه آسیا که بیمه چابکی است به‌سرعت ارزش این راهکار را درک کرد. سایر بیمه‌ها نیز در مراحل پایانی و در حال اضافه‌شدن هستند.»
مدیر محصول ازکی‌وام در خصوص توسعه فعالیت این شرکت به وسیله سفته الکترونیکی فراتر از صنعت بیمه توضیح داد: «چشم‌اندازمان این است که صنایع را به فروش اقساطی سوق دهیم. صنعت بیمه مانند صنعت بانکی، صنعتی بزرگ اما سنتی است و نیازمند مذاکره و توضیحات بسیار زیاد است. در حال حاضر با دو صنعت بیمه و صنعت لوازم‌خانگی همکاری می‌کنیم و با سایر صنایع در حال مذاکره هستیم.»
هدف اعتمادسازی است
مؤمنی در خصوص تأثیر نرخ نکول بر عملکرد ازکی‌وام گفت: «بار نکول در مواردی بر دوش ماست و در مواردی هم مربوط به عرضه‌کننده است. همه سعی ما این است که درصد نکول از عدد مشخصی بالاتر نرود. بر اساس گزارش ماه گذشته، افرادی که قسط خود را حدود یک هفته دیرتر پرداخت می‌کنند، 0.7 درصد بوده و 0.3 درصد هم سهم افرادی است که قسط خود را سه ماه پرداخت نکرده‌اند. اعداد سایر مجموعه‌های لندتک هم در همین محدوده است. اینها اعدادی چشم‌گیر نیستند. کیکی داریم که بخشی از آن خراب است، اما هدف بزرگ‌تر شدن کیک با روش‌های اعتبارسنجی و اعتمادسازی است.»
میرزایی نیز در خصوص نرخ نکول گفت: «ازکی‌وام پلتفرمی سه‌وجهی است که یک وجهش را تأمین‌کنندگان مالی تشکیل می‌دهند، بنابراین رضایت آنها و مراقبت از دارایی و نرخ نکول آنها وظیفه ماست.»
اعتبارسنجی انحصاری مانع توسعه لندتک‌ها می‌شود
میرزایی در بخش دیگری از صحبت‌های خود با بیان اینکه اعتبارسنجی فضای بانکی صفر و صدی است، گفت: «خلأهایی در فرایند اعتبارسنجی بانکی وجود دارد. به‌طور مثال فردی با یک قسط معوق در سیستم بانکی رد می‌شود. اعتبارسنجی فضای بانکی صفر و صدی است، به همین دلیل تعداد زیادی از مردم از دریافت اعتبار محروم می‌شوند. در تمام دنیا فردی با نمره اعتبارسنجی پایین، تسهیلات کمتری دریافت می‌کند. عده‌ای هم بارها وام گرفته و همیشه آن را به‌موقع پرداخت کرده‌اند، چه دلیلی دارد که برای دریافت وامی دیگر به بانک وثیقه ارائه دهند.» به گفته او، موضوعات این‌چنینی دست فعالان لندتک را می‌بندد.
مؤمنی با اشاره به مشابهت موضوع اعتبارسنجی به بحث اجبار اینماد گفت: «موضوع اعتبارسنجی و اینماد در راستای یکدیگر هستند؛ در حال حاضر، اینماد دچار مقبولیت اجباری شده و از آنجایی که اقتصاد کشور به‌شدت دولتی و انحصاری است، یک نهاد دولتی فقط گزارش‌های بخش‌های دولتی را می‌پذیرد و همین شرایط در بحث اعتبارسنجی نیز وجود دارد.»
میرزایی در پایان با تأکید بر اینکه بازار در بحث اعتبارسنجی باید آزاد گذاشته شود، گفت: «شرکت‌های اعتبارسنجی می‌توانند از لندتک، بانک و اعتباردهندگان اطلاعات بگیرند و با توجه به فناوری و الگوریتمی که دارند، افراد جدید را اعتبارسنجی کنند. در این حالت، اگر از اعتبارسنجی مجموعه‌ای راضی نباشیم، می‌توانیم مجموعه اعتبارسنج را تغییر دهیم. اما این فرایند در حال حاضر رخ نمی‌دهد و هیچ انگیزه‌ای برای بهبود وجود ندارد، چون فقط یک شرکت اعتبارسنجی داریم. آن شرکت هم چون رقیبی ندارد، هزینه‌ای برای توسعه بیشتر و بهبود اشتباهاتش پرداخت نمی‌کند.»