پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
هر روز یک تعرفه، هر روز یک نگرانی / آیا افزایش هزینه ماینینگ این صنعت را از پا خواهد انداخت؟
مصوبه توانیر برای تعیین تعرفه برق ماینینگ علاوه بر اینکه قیمت برق مصرفی تقریباً ۲ برابر شده؛ بر اساس تعریف جدید ساعت اوج مصرف، روزهای بیشتری از سال را به خود اختصاص می‌دهد از همین رو قیمت برق در نهایت بیشتر محاسبه خواهد شد. وزارت نیرو قیمت برق را حدود ۷ سنت محاسبه کرده است
ماینینگ از آن دست صنایعی است که تا جان بگیرد قرار است هزار بار جان بدهد. مصوبات متعددی در دولت تصویب شده و هر بار با هر مصوبه تازه، این صنعت به عقب رانده شده است. چرایی افزایش تعرفه برق ماینینگ همان روزهای اول سروصدایی به پا کرد و فعالان این صنعت از شبکه‌های اجتماعی تا رسانه‌های تخصصی تلاش کردند صدای خود را به گوش مسئولان برسانند. ماینینگ، رمزارز و همه حواشی آن اگرچه از سوی فعالان این حوزه موردتوجه قرار گرفته است اما یکی از مشکلاتی که باعث شده این صنعت هر بار به دلیلی تازه متهم شمار یک شناخته شود عدم دانش و اطلاعات کافی درباره آن است. حالا افزایش نرخ تعرفه ماینینگ از طرف توانیر دغدغه تازه‌ای است که حتی ممکن است به قیمت پایان فعالیت ماینرها تمام شود.
در این مصوبه علاوه بر اینکه قیمت برق مصرفی تقریباً ۲ برابر شده بر اساس تعریف جدید ساعت اوج مصرف، روزهای بیشتری از سال را به خود اختصاص می‌دهد از همین رو قیمت برق در نهایت بیشتر محاسبه خواهد شد. وزارت نیرو قیمت برق را حدود ۷ سنت محاسبه کرده است. این یکی از موضوعات نگران‌کننده است. چطور ممکن است پول رایج کشور از طرف زیرمجموعه یکی از وزارت‌خانه‌ها کنار گذاشته شود و به‌جای آن محاسبه تعرفه قیمت‌ها به شکل ارزی انجام شود. اما باید دید رویکرد فعالان مختلف حوزه رمزارز درباره این موضوع چیست؟ آیا بعد از همه این دست‌اندازها می‌توان تصور کرد ماینینگ تبدیل به صنعتی آرام اما پرسود خواهد شد؟
نشستن به سوگ ماینینگ در ایران
مصوبه سال ۹۸ در حقیقت صنعت ماینینگ را کشت و در ادامه با آخرین تصمیمی که برای افزایش نرخ دوباره برق ماینینگ گرفته شد سنگ‌قبر این صنعت را هم نصب کردند. مهرداد فرنوش، هم بنیان‌گذار شرکت همراستا با اعلام این اظهارنظر خود درباره جریان ماینینگ در کشور، معتقد است که مصوبه اول هیئت‌وزیران درباره ماینینگ و همچنین مصوبه وزارت نیرو به نفع این صنعت نیست. او با تأکید بر اینکه از اساس موافق چنین تصمیماتی نیست به راه پرداخت گفت: «دلیل این مشکل و مخالفت از آنجایی است که قبل از شروع بحث درباره ماینینگ، وزارت نیرو برای مصرف برق ۵ تعرفه تعیین کرده بود. یک مورد از این ۵ تعرفه، تعرفه آزاد مصرف برق بود. بر اساس تعرفه آزاد، دولت هیچ یارانه‌ای ارائه نمی‌کرد و قیمت آن تقریباً ۴۰۰ تومان به‌ازای هر کیلووات‌ساعت بود.»
فرنوش با تأکید بر اینکه افزایش قیمت ۲ تا ۳ برابری نرخ برق مصرفی ماینرها منطقی نیست گفت: «ماینینگ به‌عنوان صنعتی نوپا شکل‌گرفته است. این صنعت به مشکلات اقتصادی کشور بسیار نزدیک است. توانیر نیز تصمیم گرفته از این صنعت ۲ تا ۳ برابر و حالا تقریباً ۴ برابر تعرفه آزاد هزینه دریافت کند. به نظر می‌رسد دلیل اصلی این باشد که وزارت نیرو به‌مانند دیگر وزارت‌خانه‌ها چشم‌اندازی برای این صنعت ندارد. در حقیقت وزارت نیرو فقط به جریان درآمدزایی خود فکر می‌کند.»
چرا از منابع تجدیدپذیر استفاده نمی‌شود؟
او با توضیح جریان قیمت‌گذاری و کسب هزینه‌های وزارت نیرو گفت: «وزارت نیرو با نرخ صادراتی برق را به کشورهای همسایه می‌فروشد و همچنان نمی‌تواند پول آن را بگیرد. از طرفی زیرساخت‌های این حوزه چندین و چند سال همراه با مشکلات بوده است. هر بار هم برای این مشکلات دلایل مختلفی از جمله کم بودن آب پشت سد تا سیل و ازاین‌قبیل مسائل طرح شد. از طرفی سال‌هاست که قوانینی درباره حرکت به سمت انرژی‌های تجدیدپذیر طرح شده است و همچنان بی‌نتیجه مانده است. در حال حاضر کمتر از ۵ درصد برق کشور از طریق نیروگاه‌های تجدیدپذیر تولید می‌شود. گویی این موضوع به طور کامل به فراموشی سپرده شده است.»
فرنوش همچنین بر این باور است که عملکرد وزارت نیرو همچنان مورد سؤال و پرسش است. درباره تولید برق از منابع تجدیدپذیر هم هرچند سرمایه‌گذاری برای بخش خصوصی است اما توانیر برق را نمی‌خرد، متأسفانه در صورت خرید هم هزینه‌ها را تسویه نمی‌کند. حالا هم با ورود یک صنعت جدید، وقت آن رسیده که وزارت نیرو بار دیگر تصمیم بگیرد مشکل نقدینگی این وزارت‌خانه را حل کند.
هم‌بنیان‌گذار شرکت همراستا در ادامه افزود: «افزایش قیمت برق ماینینگ اثری مستقیم بر صنعت ماینینگ کشور دارد. در واقع اصلی‌ترین هزینه یک مزرعه ماینینگ هزینه برق آن است؛ بنابراین با افزایش ۶۰ تا ۷۰ درصدی هزینه‌های جاری هم افزایش پیدا می‌کند و به همان میزان هم‌دوره بازگشت هزینه افزایش پیدا خواهد کرد.»
ناامیدی فعالان رمزارز نسبت به مسئولان
او درباره واکنش فعالان این صنعت به چنین تصمیم‌گیری‌هایی گفت: «فعالان صنعت ماینینگ قبل از مصوبه سال گذشته هیئت‌وزیران در آبان ۹۸ و همچنین بعد از تعیین تعرفه جدید برق ماینینگ، از مسیرهای مختلف این موضوع را پیگیری کردند. نامه‌نگاری‌های پی‌درپی و جلسات متعددی برای تجدیدنظر انجام شد. در نهایت هیچ پیگیری در این زمینه از طرف نهادهای مسئول انجام نشد و البته انتظاری هم نمی‌رفت که پیگیری‌های لازم انجام شود. حقیقت این است که با توجه به همه فعالیت‌ها و پیگیری‌هایی که در این روند انجام شده فعالان صنعت ماینینگ نسبت به توجه مسئولان ناامید شده‌اند.»
فرنوش با تأکید بر اینکه قطعاً قیمت‌گذاری و تصمیم‌گیری‌هایی که توسط مسئولان در حوزه ماینینگ انجام می‌شود با هدف گشایش این صنعت نیست. او پیرامون چگونگی تعیین تعرفه ماینینگ در کشورهای مختلف گفت: «تعیین تعرفه به شکل منطقی باید بر اساس منطقه جغرافیایی باشد. این سؤال در مسیر تعیین تعرفه باید پاسخ داده شود که آیا در هر منطقه برق موردنیاز برای انجام فعالیت‌های ماینینگ قابلیت تأمین را دارد یا خیر. برای مثال در چین برخی ایالات به دلیل بهره‌مندی از برق کافی امکان ماینینگ دارند و بیشتر ایالات مرکزی به دلیل جمعیت بالا یا مشکلاتی ازاین‌دست امکان استفاده زیاد از برق را ندارند و ماینینگ در این ایالات ممنوع است.»
هیچ مرکز تولیدی مثل سابق کار نمی‌کند
او از روند کند توسعه تولید در کشور ابراز نگرانی کرد و گفت: «بی‌تعارف باید گفت که در حال حاضر هیچ صنعت و مرکز تولیدی وجود ندارد که با توجه به مشکلات اقتصادی فعلی، مثل گذشته کارکرده و به فعالیت‌های خود ادامه دهد. نوسان دلار، ازبین‌رفتن برخی بازارهای سرمایه‌گذاری و همچنین مشکلات خارجی همچون تحریم ارتباط تولیدکنندگان با دیگر کشورها را بسیار محدود کرده است. نگاهی به شهرک‌های صنعتی و شیوه کار و عملکرد آنها خود گواهی بر این محدودیت و مشکلات است. حالا دراین‌بین صنعت ماینینگ هم وجود دارد. صنعتی که با توجه به همه مشکلات درآمدزایی دارد و درآمد آن هم به دلار است، این درآمد را می‌توان خارج از کشور خرج کرد. همین صنعتی هم که درحال‌توسعه و کسب درآمد بود با این تصمیم‌گیری‌ها هر روز ضعیف و ضعیف‌تر شد و می‌توان گفت دیگر از بین رفته است.»
هم بنیان‌گذار شرکت همراستا در پایان با تأکید بر اینکه تعیین تعرفه ۷ سنت برای هر کیلووات‌ساعت نرخ بسیار بالایی در همه کشورهای دنیا است، گفت: «کشورهایی مثل گرجستان، چین و روسیه که به‌عنوان بهشت ماینینگ شناخته می‌شوند تعرفه‌های برقشان حدوداً بین ۳ تا ۴ و نیم تا نهایت ۵ سنت است. ۵ سنت هم عدد بالایی برای ماینینگ است. حالا اینکه وزارت نیرو چرا نرخ ۷ سنتی را اعمال کرده است جای ابهام و سؤال است. از طرف دیگر همچنان این سؤال هم مطرح است که چرا باید با درآمد ریالی هزینه برق ماینینگ را به شکل دلاری پرداخت کرد؟ این در حالی است که ما در ایران زندگی می‌کنیم. درآمدمان ریالی است و بر اساس درآمد ریالی مالیات پرداخت می‌کنیم. در چنین شرایطی این سؤال مطرح است که چرا باید دلاری بده.»
ادامه حیات صنعت ماینینگ در گرو تعرفه معقول
روند قیمت‌گذاری چگونه و بر اساس چه استانداردهایی پیش می‌رود؟ چطور ممکن است قیمت‌گذاری توانیر با روند سود و هزینه ماینرها تفاوتی تا این اندازه جدی داشته باشد؟ حمیدرضا صالحی، عضو هیئت‌مدیره سندیکای صنعت برق درباره قیمت‌گذاری‌های تازه‌ای که پیرامون تعرفه برق مصرفی ماینینگ انجام شده است به راه پرداخت گفت: «اگر بخواهیم این موضوع را با قیمت‌های جهانی مقایسه کنیم و با توجه به اینکه ماینینگ یک کسب و کار جهانی و همچنین متعادل با irr متوسط بالای ۳۰ تا ۴۰ درصد است. قیمت‌هایی که وزارت نیرو برای روزهای غیرعادی حدود ۱۶۰۰ تومان تعیین کرده است، نشان از این دارد که مسئولان حاشیه سود را در نظر گرفته‌اند. این موضوع از سویی دیگر اهمیت قابل‌توجهی دارد چون، افرادی که در ماینینگ کار می‌کنند برای تأمین برق ارزش بالایی قائل هستند.»
صالحی در ادامه افزود: «این قیمت را وزارت نیرو تعیین کرده است. اما از سویی دیگر این امکان هم وجود دارد که از طریق منابع دیگری مثل chp ها یا منابع برق تجدیدپذیر بتوان برق موردنیاز ماینینگ را تأمین کرد. البته این افزایش قیمت‌ها باید با شیب کندی پیگیری و انجام می‌شد. اما به نظر می‌رسد وزارت نیرو هماهنگی‌های خاص خود را با فعالان این حوزه داشته است.»
تعرفه ماینینگ، تعرفه ششم
عضو هیئت‌مدیره سندیکای صنعت برق همچنین با اشاره به انواع تعرفه برق مصرفی افزود: «تعرفه برق مصرفی به شکل‌های مختلفی توسط توانیر تعیین شده است. خانگی، صنعتی، تجاری، كشاورزي، عمومی، اما تعرفه جداگانه‌ای برای ماینینگ تبیین و تنظیم شده است. افراد اعلام می‌کنند که چند صد کیلووات و یا چند مگاوات برق برای ماینینگ نیاز دارند و این سهم از طرف وزارت نیرو تأمین می‌شود.»
او همچنین مصرف غیرقانونی برق برای ماینینگ را موضوعی مهم اعلام کرد و ادامه داد: «گروهی هم به شکل غیررسمی از برق صنعتی برای ماینینگ استفاده می‌کنند که این کار غیرقانونی محسوب می‌شود. این گروه نیز با پیگیری‌های وزارت نیرو شناسایی می‌شوند و باتوجه به رفتار مصرف‌کننده نوع مصرف تحلیل و در نهایت درباره مصرف آنها اطلاعات به دست می‌آید. مصرف غیرقانونی برق برای ماینینگ بسیار مهم و قابل‌تأمل است.»
صالحی وجود رانت در بخش‌های مختلف همچون دسترسی به انرژی ارزان‌قیمت و دلار با نرخ پایین و موضوعاتی ازاین‌دست را موضوعی نگران‌کننده در اقتصاد تعبیر و گفت: «ضعف مدیریت وجود دارد و من این ضعف را رد نمی‌کنم. صرفه اقتصادی در مسیر صنایعی همچون ماینینگ اهمیتی جدی دارد. تا جایی که این صنعت از روند اقتصادی بودن خارج نشود می‌توان بر سر موضوع تعرفه برق مصرفی آن تعامل کرد. اما اگر در نهایت روند قیمت‌گذاری به کسب‌وکار آسیب وارد کند دیگر نمی‌توان از چنین تعرفه‌هایی دفاع کرد.»
او درباره اثرگذاری صنعت ماینینگ بر جریان تجارت خارجی کشور گفت: «غیر از اینکه این حوزه چقدر می‌تواند در مسیر تحریم به ما کمک کند باید توجه کرد که صنعت ماینینگ یک صنعت بین‌المللی است و می‌توان با بهره‌بردن از ویژگی‌های آن ارتباطی نوین و سازنده با دنیا برقرار کرد.»
در آینده جدایی از موضوع تأمین برق صنعت ماینینگ و مسائل مربوط به آن درباره روند بازرگانی و تبادلات مالی برنامه ریزی هایی شده که ارتباطات اقصادي بین المللی را بهبود خواهد بخشید. او با ارائه این توضیحات برپذیرش صنعت ماینینگ از طرف دولت تاکید کرد و ادامه داد: «ماینینگ از طرف معاون اول رئیس جمهور به عنوان صنعت به رسمیت شناخته شده است. بر اساس همین تایید و پذیرش نباید هیچ تصمیمی در این حوزه بدون هماهنگی دولت و بخش خصوصی گرفته شود. همچنین با توجه به قانون بهبود محيط كسب و كار هیچ تصمیمی نباید بدون اطلاع اتاق بازرگانی و تشکل مربوطه اتخاذ شود. در صورت رعایت این اصل به نقطه تعادل در صنعت ماینینگ خواهیم رسید.»
او همچنین گفت: «یکی دیگر از راه‌های مناسب توسعه کسب‌وکارهای مربوط به ماینینگ این است که بخش دولتی به طور کامل از تصدی‌گری در این روند خارج شده و اجازه دهد بخش خصوصی آگاهانه خارج از فشار بخش دولتی به کار خود ادامه دهد. در چنین شرایطی آسیب‌های کسب‌وکار بسیار اندک می‌شود و فعالان کسب‌وکار می‌توانند به‌خوبی راه توسعه خود را طی کنند.»
صنعت ماینینگ در دست دولتی‌ها و خصولتی‌ها
نگرانی دیگری که فعالان حوزه ماینینگ درباره آن اظهارنظر می‌کنند بی‌توجهی به بخش خصوصی است. اعتقاد بر این است که نه‌تنها بخش خصوصی در این صنعت موردتوجه قرار نگرفته است بلکه تا جایی به حاشیه رانده می‌شود که حذف شود. به گفته سهیل نیک‌زاد، عضو هیئت‌مدیره انجمن بلاکچین: «روند ماینینگ ایران با دو نوع بازار متفاوت روبرو هستیم. بازار زیرپله‌ای و بازار قانونی. بازار اول، بازار زیرپله‌ای ماینینگ است که با تعداد ماینرهای کم و به شکل‌های غیرمتعارف و حجم غیرمتعارف ماینینگ می‌کنند. این گروه تقریباً ۳۰ تا ۴۰ درصد بازار ماینینگ ایران را تشکیل می‌دهند. گروه دیگر ماینینگ‌های مجوزدار است. یکی از نقاط مبهم درباره ماینرهای مجوزدار هم این است که اساساً مشخص نیست چه نهادی یا سازمانی در این حوزه مجوز می‌دهد.»
نیک‌زاد در تشریح این موضوع گفت: «دو نهاد مدعی هستند که مجوز را به ماینرها اعطا می‌کنند. این در حالی است که در نهایت این وزارت نیرو است که برق را بر اساس مجوزهای قانونی به ماینرها می‌دهد. جزئیات این مجوزها درباره بخش خصوصی به‌هیچ‌عنوان مشخص نیست و مجوزها اصولاً به دولتی‌ها و خصولتی‌ها داده می‌شود نه بخش خصوصی واقعی. اگر شرکتی خصوصی که مجوز را طی مراحلی کسب کرد وجود دارد خوب است درباره مراحل کسب مجوز خود به‌طورجدی اطلاع‌رسانی کند.»
بی‌اطلاعی مسئولان از جریان و روند حاکم بر ماینینگ
او با توضیح اینکه گروه سومی وجود دارند که تلاش می‌کنند مجوز ماینینگ را دریافت کنند گفت: «در روند قیمت‌گذاری‌های جدید، این گروه بیشترین آسیب ممکن را می‌بینند. در واقع ماینرهای خصوصی مجوز دار هستند که با مشکلات به‌طورجدی روبرو می‌شوند. نباید فراموش کرد گروهی که بدون مجوز و به طور گسترده مشغول به ماینینگ هستند هیچ آسیبی از این نوع قیمت‌گذاری‌ها متوجهشان نمی‌شود. خصولتی‌هایی هم که با مجوز مشغول به کار ماینینگ شده‌اند، دوبرابر یا حتی چندبرابر شدن قیمت برق از طرف توانیر فعلاً تأثیری بر کسب‌وکار آنها ندارد. خصولتی‌ها اغلب امکان چانه‌زنی یا مذاکرات بعدی را دارند.»
به اعتقاد نیک‌زاد آنچه در این قیمت‌گذاری می‌توانست ارزشمند محسوب شود روند رقابتی قیمت‌گذاری این صنعت با صنایع دیگر بود. اما دولت هر روز از این هدف دور می‌شود. دولت قیمت مصوب برق صنعتی را ۱۰۰ تومان اعلام کرده است. از سویی دیگر طبق مصوبه هیئت‌وزیران ماینینگ صنعت است اما توانیر به‌عنوان یک شرکت وابسته به این امکان را دارد که مصوبه رئیس‌جمهور را باطل اعلام کرده و نرخ‌گذاری را چندین برابر افزایش دهد.
او در ادامه با تأکید بر خطرآفرین بودن روند قیمت‌گذاری برای صنعت ماینینگ گفت: «این قیمت‌گذاری نتیجه بی‌اطلاع بودن مسئولان تصمیم‌گیر از جریان و روند حاکم در این حوزه است. قیمت‌گذاری توانیر فقط یک چانه‌زنی بین نهادهای دولتی است. از همین رو می‌توان نتیجه گرفت که این موضوع در نهایت اثری بر بازار ایران ایجاد نخواهد کرد. صنعت ماینینگ این امکان را دارد که به اقتصاد کشور و توسعه اقتصادی کمک قابل‌توجهی کند. مسئله مهم اما این است که با توجه به شرایط فعلی، بعدازاین ماینرها دچار مشکل خیلی بیشتری خواهند شد. متأسفانه هیچ شرکت خصوصی موفقی در این حوزه وجود ندارد که بتواند به‌تنهایی و فارغ از کمک‌های دولتی پیش‌روی کند.»
