پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
پی‌تک؛ پویایی ذاتی / چرا باید به صورت پیوسته به پی‌تک توجه کنیم؟
ماهنامه عصر تراکنش شماره ۴۳ و ۴۴ / اگر تا چند سال پیش از پرداخت الکترونیکی صحبت می‌کردیم، حالا صحبت از صنعت جدیدی با عنوان «پی‌تک» به میان آمده است؛ صنعتی که توانایی تغییر جدی اقتصاد کشورها را دارد. آن چیزی که این روزها با عنوان پی‌تک از آن یاد می‌شود، مسیر جدیدی است که طی سال‌های گذشته پیش روی جهان پرداخت قرار گرفته است. در پی‌تک این روزها ما شاهد رشد کسب‌وکارهای جدیدی بوده‌ایم که توانسته‌اند چهره سنتی صنعت پرداخت را دگرگون کنند.
در ایران نیز با نگاهی به اکوسیستم فین‌تک کشور متوجه می‌شویم تمرکز بیشتر کسب‌وکارهای فین‌تک ایران روی پی‌تک است. حوزه‌ای که به‌دلیل وجود نمونه‌های خارجی زیاد و عدم نیاز به زیرساخت‌های پیچیده بانکی، پیاده‌سازی و اجرای ساده‌تری نسبت به حوزه‌هایی همچون بانک‌تک دارد. تعداد زیاد این کسب‌وکارها که تقریباً خدمات یکسانی نیز ارائه می‌دهند، یکی از موضوعات مهم هست.
در سال ۱۴۰۰ کسب‌وکارهای حوزه پی‌تک باید به‌دنبال ارائه خدماتی متفاوت‌تر و مهم‌تر از سرویس‌های مرسوم امروزی باشند؛ از ایجاد سامانه‌های یکپارچه گرفته تا ایجاد امکان پرداخت اقساطی در نقطه فروش برای کاربران، مباحث پیرامون لندتک و ارائه سرویس‌های پرداخت اقساطی وام و قبوض خدماتی. باید توجه داشته باشیم که صنعت پرداخت بیش از اینکه میراث‌دار گذشته باشد، به تغییر و تحول پیوسته نیاز دارد.
مهم‌ترین اتفاقات ۱۳۹۹
با اینکه بانک مرکزی به‌کل ابتکار عمل در زمینه فناوری‌های پرداخت و بانکداری را از دست داده، ولی شاهد تلاش‌های عجیبی مانند ایجاد انحصار در زمینه کیف پول و پرداخت موبایلی و… توسط این نهاد هستیم. با خلق ابزارهایی مانند پرداخت مبتنی بر کیو‌آر و توسعه بازیگران آن در سال ۱۳۹۹ فناوری‌های پرداخت در سال ۱۴۰۰ به دوران جدیدی می‌رسند. موضوعاتی مانند پرداخت عوارض جاده‌ای، پرداخت مستقیم عوارض و خلافی و قبض و… هم بازیگران اصلی خودش را شناخته و الان زمان توسعه کیفی این بازار است.
صنعت پرداخت در ایران در سال‌های گذشته با چالش‌های متعددی دست‌وپنجه نرم کرده؛ مواردی مانند ساختار کارمزد به عارضه‌ای تبدیل شده که تلاش‌های جدی برای درمان آن صورت نمی‌گیرد یا در نمونه‌ای دیگر کیف پول‌ها هنوز در نقطه شروع و ابتدایی باقی مانده‌اند و به تکامل لازم نرسیده‌اند. شاید در گام اول برای توسعه سرویس‌های متنوع‌تر در صنعت پرداخت کشور، باید به اصلاح نظام کارمزد فکر کرد.
درست است که در سال ۱۳۹۹، آخرین مستند کیف پول الکترونیکی با عنوان «ضوابط فعالیت مؤسسات اعتباری و راهبران کیف پول الکترونیکی در نظام پرداخت کشور» توسط بانک مرکزی ارائه شد، اما به عقیده فعالان، ضوابط ذکرشده در مستند با شرایط کنونی اکوسیستم فین‌تک کشور در حوزه کیف پول مغایر است و در آن ورود بانک‌ها به موضوع کیف پول در اولویت قرار گرفته است؛ با این حال اگر بخواهیم مثبت فکر کنیم، این مستند که پس از سال‌ها سکوت بانک مرکزی در موضوع کیف پول الکترونیکی ارائه شده، نشان‌دهنده رویکرد مثبت این بانک به تحولات فناوری مالی در کشور است که امیدواریم با افزایش تعاملات بانک مرکزی با بازیگران این حوزه در سال ۱۴۰۰ شاهد نتایج خوبی در این حوزه باشیم.
علاوه بر این موضوع، در بهمن‌ماه نیز شاهد رونمایی از سرویس کارت همراه بانکی (کهربا) توسط رئیس‌کل بانک مرکزی بودیم؛ سرویسی که پیشینه آن به اردیبهشت ۱۳۹۶ بازمی‌گردد؛ زمانی که معاون وقت فناوری‌های نوین بانک مرکزی پیش از افتتاح نمایشگاه کتاب ۱۳۹۶ اعلام کرد که پرداختهای موبایلی ۱۳ اردیبهشت همزمان با روز نخست نمایشگاه کتاب آغاز می‌شود که در نهایت نیز به هزار و یک دلیل به تعویق افتاد و اکنون بعد از حدود سه سال شاهد راه‌اندازی سرویس کارت همراه بانکی (کهربا) هستیم.
سرویسی که طبق صحبت‌های همتی، در آن از قابلیت NFC استفاده شده؛ به این ترتیب که اگر گوشی کاربر دارای قابلیت NFC باشد و دستگاه کارت‌خوان نصب‌شده نیز چنین قابلیتی را دارا باشد، کاربر می‌تواند با نزدیک‌کردن گوشی تلفن همراه خود به دستگاه کارت‌خوان و بدون نیاز به استفاده از فیزیک کارت بانکی، وجه مورد نظر را پرداخت کند؛ البته پیش از این اطلاعات کارت بانکی باید در یکی از برنامه‌های پرداخت تأییدشده از سوی بانک مرکزی، از جانب دارنده کارت ذخیره شده باشد.
و اما ۱۴۰۰
به‌طور کلی، از نیمه دوم دهه ۸۰ به‌مرور صنعت پرداخت در کشور مهم شد و در سال‌های ابتدایی دهه ۹۰ صنعت پرداخت ایران جایگاه مهمی یافت. در سال‌های ابتدایی دهه ۹۰ و با رشد اینترنت و موبایل شاهد رشد ابزارهای گوناگون پرداخت در ایران بودیم؛ منتها هنوز یکی از روش‌های مهم پرداخت در ایران دستگاه‌های کارت‌خوان است که طبق گزارش‌های اقتصادی شرکت شاپرک نیز بیشترین سهم از مجموع تراکنش‌ها با اختلاف زیادی نسبت به روش‌های دیگر، متعلق به کارت‌خوان‌هاست؛ این در حالی است که در جهان ابزارها و روش‌های پرداخت متنوعی خلق شده که به‌کلی در ایران از آنها فاصله گرفته‌ایم.
باید قبول کنیم که ما با موجودیتی پویا به نام پی‌تک روبه‌رو هستیم که اگر رویکردهای ما به‌صورت پیوسته در این حوزه به‌روز نشوند، در نهایت ممکن است دچار شکست در تصمیم‌گیری شویم. این صنعت بیشتر از اینکه میراث‌دار گذشته باشد، به تغییر و تحول پیوسته نیاز دارد. تغییر و تحولاتی که در روش‌های پرداخت ایجاد می‌شود، به‌دلیل ذات پویای این صنعت است. به‌عنوان نمونه موبایل را در نظر بگیرید که با اینکه امروز از نظر مبلغ سهم بالایی از تراکنش‌ها را ندارد، ولی از نظر تعداد جایگاهش را مدام توسعه می‌دهد و در آینده‌ای نزدیک به ابزار مهمی همپای دستگاه‌های کارت‌خوان تبدیل خواهد شد.
برای درک اهمیت موبایل لازم است فناوری‌ها و نوآوری‌هایی را که این روزها روی دستگاه‌های موبایل پیاده می‌شود، دنبال کنیم. دستگاه‌های موبایل در ۱۰ سال اخیر به‌شدت رشد کرده‌اند و در آینده‌ای نزدیک جایگاه مهم‌تری در صنعت پرداخت پیدا می‌کنند. در نتیجه آنچه در صنعت پی‌تک در کشور مهم است و باید در سال ۱۴۰۰ نیز به آن توجه شود، این است که نیاز داریم مدیران و تصمیم‌گیران این صنعت خودشان را به‌صورت پیوسته به‌روز نگه دارند و در جریان روندهای مهم تأثیرگذار فناوری و نوآوری باشند.
کتاب پی‌تک
- عنوان اصلی: The PayTech Book: The Payment Technology Handbook for Investors, Entrepreneurs and FinTech Visionaries
- ویراستاران: سوزان چیستی، تونی کرادوک، رابرت کورتنیج، مارکوس زاخاریدیس
- مترجمان: سمیه کرمی، شراره شبل الحکما
- انتشارات: وایلی
- سال انتشار: ۲۰۲۰
شیوه‌های پرداخت در طول قرن‌ها از سکه و اسکناس به کارت‌های پلاستیکی و دستگاه‌های موبایل تغییر یافته‌اند و اکنون شامل ابزارها و وسایلی می‌شوند که به انجام تراکنش‌های مالی در اقتصاد واقعی کمک می‌کنند. تراکنش‌های پرداختی همراه با رشد فعالیت‌های اقتصادی در حال افزایش هستند؛ چرا که با توسعه زیرساخت‌ها در کشورهای در حال توسعه و افزایش شمول مالی آنها و همچنین با ظهور اقتصاد دیجیتال، ارائه خدمات و کالاهای «مبتنی بر تقاضا» بر حسب تقاضای مشتریان افزایش می‌یابد. به همین دلیل انتظار می‌رود که تقاضا برای پرداخت در سطح جهانی افزایش یابد، اما در یک فرایند پرداخت چه مسائلی نهفته است و چگونه می‌توان این مسائل را در سیستم مالی مدرن حل کرد؟ فناوری‌ها و زیرساخت‌های مورد نیاز کدام‌اند و کدام عناصر برای تسهیل پرداخت مورد نیاز هستند؟
در کتاب پی‌تک با کنار هم برآوردن مشتریان و کسب‌وکارهایی که خواهان تغییر و بهبود تجربه مشتری هستند. رگولاتورهایی که زمینه رقابت را فراهم می‌آورند و فناوری‌هایی که تغییر را امکان‌پذیر می‌سازند؛ آینده صنعت هیجان‌انگیز پرداخت در اصطلاحی به نام «پی‌تک» خلاصه می‌شود. دراین کتاب چشم‌اندازی از آینده دنیای دیجیتال و سرنوشت پول نقد، کارت‌های پلاستیکی، کیف پول‌های دیجیتال و پول موبایلی و افرادی که به خدمات مالی دسترسی ندارند، بیان می‌شود.
نویسنده / مترجم
مینا حاجی