پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
گفته‌ها و ناگفته‌هایی از تعطیلی ابرینو و دیگر کسب‌وکارهای مشابه
به گفته محمدی مدیرعامل ابرینو، نبود دیتا سنتر خوب، سروکله زدن با بی‌پولی و فشار کار زیاد، همه را به ستوه آورده بود. در میان همه این فشارها، رگولاتوری هم برای ابرینو تبدیل به قوز بالای قوز شد و مسائل مربوط به سرویس‌های ارزش افزوده پیش آمد.
مدتی است که خبر بسته شدن و متوقف شدن فعالیت تعدادی از کسب‌وکارهایی اعلام می‌شود که توانسته بودند جای خوبی میان مشتریان پیدا کنند و با استفاده از فناوری‌های جدید، سعی بر ارائه خدمات نوین به کاربرانشان داشتند. خدماتی که باتوجه به عصر دیجیتال کنونی، مشابه آنها در بسیاری کشورهای دنیا سرویس‌های مرسوم و مورداستقبالی است. ابرینو، فکس دات آی آر و لنزور نمونه‌ای از کسب‌وکارهایی هستند که در این مدت خبر متوقف شدن فعالیتشان را در وب‌سایتشان اعلام کردند و از کاربران خواستند که اگر اطلاعات و داده‌ای روی این سرویس‌ها دارند، یا حذف کنند یا از اطلاعاتشان پشتیبان بگیرند.
ابرینو در وب‌سایتش کمی از مشکلات داخلی و مشکلات بیرونی‌اش گفت، فکس دات آی آر در اعلامیه‌ای که منتشر کرده از قطعی‌های مکرر و طولانی خطوط مخابراتی گفته؛ هرچند که شنیده‌ها حاکی از آن است که این کسب‌وکار با مشکلات متعددی روبرو بوده است.
حتی در وبلاگ «دفتر شما» هم خبری درباره دلیل اصلی قطعی سرویس فکس دات آی آر منتشر کردند اما دلیلی که در آن گزارش به آن اشاره شد تقریبا همان توضیحاتی بود که خود فکس دات آی آر در وب‌سایتش منتشر کرده است. (+)
مشتریان و کاربرانی که از این سرویس‌ها استفاده می‌کردند، ناراحتی و شکایت خودشان را از طریق شبکه‌های اجتماعی مطرح کردند.
حتی اخیرا هم اخباری از کارپینو شنیده می‌شود که این اپلیکیشن هم نتوانست سرویسش را آنطور که باید ارائه دهد و به دلیل وجود دیگر رقبا در بازار و نداشتن سرمایه موردنیاز، در حال متوقف کردن سرویس یا تغییر نوع سرویسش است.
از میان این کسب‌وکارها فقط توانستیم با جعفر محمدی، مدیرعامل ابرینو صحبت کنیم تا جدای از توضیحاتی که روی وب‌سایتشان مبنی بر توقف فعالیتشان منتشر کرده بودند، ببینیم چه اتفاقی در حال وقوع است که کم‌کم خبر متوقف شدن یک سری کسب‌وکارهای اینترنتی از گوشه و کنار به گوش می‌رسد. البته از محمدی بیشتر درباره ابرینو پرسیدیم که واقعا چه اتفاقی برایش افتاد که مجبور شد بعد از چندین سال فعالیت و تلاش برای ارائه سرویس ذخیره‌سازی ابری در کشور، خبر توقف سرویسش را روی وب‌سایت منتشر کند و از کاربرانش بخواهد از اطلاعاتشان در فضای ابری پشتیبان بگیرند و برای عودت وجوه طرح‌های فعال از مشتریان شماره حساب بخواهد.
محمدی هم در کنار پاسخ به سوالات مربوط به ابرینو، توضیحات کلی درباره فضای رگولاتوری و قانون‌گذاری کشور داد؛ اینکه شاید هنوز این فضا آمادگی لازم برای روبه‌روشدن با برخی کسب‌وکارها را ندارد یا برایش به صرفه نیست که از برخی از این کسب‌وکارها حمایت و پشتیبانی کند یا شاید صرفا یک سری عوامل داخلی باعث تعطیلی کسب‌وکارها شده است.
عوامل درونی و بیرونی که ابرینو را به تعطیلی کشاند
به گفته محمدی وقتی یک کسب‌وکار به پایان کار خودش نزدیک می‌شود دو عامل مهم وجود دارد یکی عوامل داخلی است و دیگری عوامل بیرونی. تیم ابرینو در اطلاعیه‌ای که روی سایت منتشر کرده، بیشتر بر عوامل بیرونی تمرکز کرده ولی واقعیت این است که کسب‌وکارها با عوامل داخلی هم روبه‌رو هستند. این عوامل می‌تواند شامل موارد بسیاری باشد مانند پیدا نکردن راهکار مناسب برای رفع مشکلات، عدم بهینگی در کارها و… باشد. محمدی در ادامه توضیحاتش گفت: «خیلی وقت‌ها مشکلات داخلی کسب‌وکارها به مرحله غیرقابل کنترلی می‌رسد، متوقف می‌شوند و بعضی وقت‌ها هم کسب‌وکارها به خاطر عوامل بیرونی به پایان کارشان می‌رسند. اینکه بگوییم صرفا عوامل بیرونی مانند فشار رگولاتوری دلیل صد درصدی توقف چند کسب‌وکار است، درست نیست ولی چون مجموعه عواملی باعث این قضیه می‌شوند، قطعا عوامل بیرونی هم تاثیرگذار است.»
مدیرعامل ابرینو در ادامه گفت: «وقتی شما یک ظرف دارید، تا یک حدی مشکلات در آن جا می‌شود و تحمل شما هم حد و اندازه‌ای دارد. این آستانه تحمل شما اگر فقط با مشکلات داخلی و بازار و کسب‌وکار و نوآوری و بهینگی فعالیت‌ها درگیر باشد، دیرتر پر می‌شود تا اینکه نصف این ظرف را هم مشکلات قانونی پر کرده باشد. بدیهی است که اگر شما فقط با چند مشکل داخلی خودتان دست‌وپنجه نرم کنید، احتمال اینکه به بن‌بست برسید همچنان وجود دارد اما اگر در کنار مشکلات داخلی، چندین مشکل بیرونی هم اضافه شود، این احتمال خیلی بیشتر خواهد شد.»
محمدی همچنین از یک سری استارت‌آپ‌ها گفت که این چند روزه فعالیتشان را قطع کردند و به جز خودشان به فکس دات آی آر و کسب‌وکارهایی که در حوزه VOIP سرویس می‌دادند هم اشاره کرد. البته او قبل از هر توضیحی گفت که پیچیدن یک نسخه برای همه این کسب‌وکارها امکان‌پذیر نیست و عوامل مختلفی ازجمله عوامل بیرونی، داخلی، رگولاتوری، سرمایه و غیره ممکن است در به پایان رسیدن اینها تاثیرگذار باشد. محمدی با اشاره به اینکه نمی‌شود به خاطر همه اینها رگولاتور را محکوم کرد، توضیحاتی درباره سرویس «دفتر شما» داد و گفت: «رگولاتوری به آنها گفته که باید هویت مشتریانش را بداند و وقتی از تلفن‌های سرویس دفتر شما با یکی دیگر تماس گرفته می‌شود، کالر آی‌دی بیفتد و تلفن ناشناس نباشد چون ظاهرا می‌شود از طریق دفتر شما به صورت no name با فرد دیگری تماس گرفت. برای اینکه این اتفاقات بیفتد مخابرات باید همکاری کند و یک سری زیرساخت‌ها ایجاد کند. گویا برای مخابرات هم نمی‌صرفد برای کسب‌وکارهای کوچک این کارها را انجام دهد.»
باتوجه به اینکه در اعلامیه هر سه کسب‌وکار که روی وب‌سایت منتشر شده، اشاره‌ای به رگولاتوری، مخابرات و اپراتورها شده است، از محمدی پرسیدیم که علت این اتفاق چیست و مشکل ابرینو با رگولاتوری چه بوده است. البته او دلیل اصلی مشکلی که برای کسب‌وکارشان پیش آمده را مسائل داخلی می‌دانست که هزینه درآمدها با هم تناسب نداشتند و نیاز به سرمایه‌گذاری بلند مدت حجم بالا داشتند که کسی تمایل به انجام این کار را نداشت و از طرفی هم آنها می‌خواستند که کار را با سرمایه پایین‌تر جمع کنند اما فشار زیادی به نیروی کاری‌شان می‌آمد و فرسوده می‌شدند.
تر و خشک با هم سوختند
به گفته محمدی، نبود دیتا سنتر خوب، سروکله زدن با بی‌پولی و فشار کار زیاد، همه را به ستوه آورده بود. در میان همه این فشارها، رگولاتوری هم برای ابرینو تبدیل به قوز بالای قوز شد و مسائل مربوط به سرویس‌های ارزش افزوده پیش آمد.
برخی سرویس‌های ارزش افزوده، شامل پیامک‌هایی هستند که طرف روحش هم از آن بی خبر بود. اما سرویس ما سرویسی است که فرد باید اپلیکیشن را نصب و ثبت‌نام کرده باشد و دیتایش را از طریق سرویس ما ذخیره کند، آن وقت گفته می‌شود که ما حق نداریم از آن فرد یا کاربر پول کسر کنیم!؟ خب چرا باید یک نسخه کلی برای همه پیچیده شود؟ این یعنی قانون‌گذاری ناقص. وقتی این اتفاق افتاد اپراتوری که با آن همکاری می‌کردیم گفت کاری نمی‌تواند انجام دهد و ما هم نمی‌توانیم از کاربرهایمان پول کسر کنیم و باید بازارسازی مجدد انجام می‌دادیم و افراد باید بسته‌های جدید خریداری می‌کردند. به عبارتی باید حوزه را دوباره می‌ساختیم و ما هم منصرف انجام کار شدیم. چون دیدیم در حال حاضر هم خودمان مشکلات زیادی داریم و به زور زنده ماندیم و انرژی انجام مجدد یک بازارسازی را نداشتیم. اینجا رگولاتوری یک قانون کلی برای همه پیچید و یک سری کسب‌وکارها مانند ما به مشکلات اساسی برخوردند و نابود شدند.
مدیرعامل ابرینو در توضیح بیشتر گفت:
وقتی از محمدی پرسیدیم که در چنین شرایطی امکان مذاکره یا استثنا قائل شدن برای برخی کسب‌وکارها وجود دارد یا نه، او به جریانی که در رابطه با سرویس‌های ارزش افزوده ایجاد شده بود اشاره کرد که این جریان مجلس را حساس کرد و قوه قضاییه وارد داستان شد به همین خاطر سرویس‌های ارزش افزوده به یک ماجرای سیاسی تبدیل شد و رگولاتوری هم برای آنکه بتواند اوضاع را کنترل کند، نمی‌توانست همه بخش‌ها را از هم تفکیک کند، همه این سرویس‌ها را تعطیل کرد. محمدی در این باره گفت:
«نه فقط سرویس‌های پیامکی بلکه هرگونه پرداخت از قبض هم ممنوع شد. این ماجرا چون یک بازی سیاسی است چندان قابل مذاکره نیست. اما رگولاتوری می‌توانست یک سری شرایط ایجاد کند که همه کسب‌وکارها را مشمول این قضایا نکند ولی این کار را نکرد. در یک بازی سیاسی معمولا جنبه‌های دیگری مطرح است که باعث شد کل این ماجرا تعطیل شود. حتی در سازمان نظام صنفی هم کمیسیونی داریم که روی خدمات ارزش افزوده کار می‌کند و من خودم عضو هیئت‌مدیره آن هستم. آنها شرایطی پیشنهاد دادند و عنوان کردند که می‌دانیم تخلفاتی در این حوزه وجود دارد ولی مشخص است که مربوط به چه نوع سرویس‌هایی می‌شود و می‌توان آنها را تفکیک کرد. ولی به خاطر ترس ازاینکه راه‌هایی برای دور زدن و سواستفاده بیشتر از استثنائات وجود داشته باشد و همیشه مشکل در این زمینه وجود داشته باشد، در نتیجه برای رفع حواشی و مشکلات دیگر، کلا این پرونده سرویس‌های ارزش افزوده بسته شد.»
محمدی بار دیگر موضوع «دفتر شما» را مطرح کرد که مشکلات آنها در مورد بحث کالر آی‌دی هم باید با ایجاد زیرساختی درخصوص کالر آی‌دی برطرف شود وجایی که باید این زیرساخت را ایجاد کند مخابرات است اما به هر دلیلی این کار را انجام نمی‌دهد و یک سری مسائل و موانع دست به دست هم می‌دهند تا درنهایت کسب‌وکار تعطیل شود.
باید دید با وجود این موانع و چالش‌ها، آیا کسب‌وکارهایی که می‌خواهند وارد حوزه‌های به‌خصوصی شوند از قبل از قوانین آن حوزه اطلاع دارند و با آگاهی از قوانین دست به راه‌اندازی فعالیتشان می‌زنند یا اینکه بعد از راه‌اندازی چنین سرویس‌هایی رگولاتور تازه متوجه نبود برخی قوانین می‌شود؟ محمدی در این خصوص گفت: «در پاسخ به این سوال دو احتمال وجود دارد. یکی اینکه خیلی از کسب‌وکارها با یک دید فنی شروع می‌کنند و از مسائل قانونی آگاهی ندارند. برای مثال Voice over IP برخی شماره‌های اینترنتی هستند که فرد می‌تواند از شرکت‌های ارائه‌دهنده سرویس‌های اینترنت، دریافت کند ولی شماره تلفنی که دریافت می‌کند روی کانال اینترنتی‌اش است. به عبارتی این شرکت‌ها اجازه دارند که خط ADSL برای شما برقرار کنند و با مجوزی که از رگولاتوری گرفته‌اند به شما روی این اتصال ADSL، خط تلفن بدهند.
استارت‌آپ‌هایی هم در این حوزه سرویس‌های ارزش افزوده‌ای ارائه می‌دهند که برای شما جذاب است. برای مثال روی همین خط به شما منشی تلفن می‌دهند و غیره. نکته‌ای که اینجا حائز اهمیت است این است که این شماره تلفن روی اتصال ADSL به شما داده می‌شود. حالا شما فرض کنید به جای این اتصال، اتصال از نوع LTE باشد. درست است که از لحاظ فنی شرکت‌ها می‌توانند این کار را انجام دهند اما چون در مجوز نوشته شده که شما فقط روی اتصال ADSL می‌توانید این سرویس را ارائه دهید، از لحاظ قانونی مشکل دارد. استارت‌آپ هم وقتی می‌بیند از لحاظ فنی توانسته این کار را انجام دهد خوشحال می‌شود اما با مسائل حقوقی‌اش آشنا نیست به همین خاطر ناگهان با داشتن چند هزار مشتری، با مشکلات رگولاتوری روبه‌رو می‌شود. یک سری از تخلفات از آگاهی نداشتن از قوانین و مقررات و مجوزها ایجاد می‌شود.»
درنهایت و با همه این توضیحات، محمدی سه دلیل برای مشکلات مربوط به رگولاتوری را عنوان می‌کند: 1- رگولاتوری خیلی وقت‌ها نمی‌تواند استثنا و تبصره در قوانینش بگذارد و وارد جزئیات شود. 2- رگولاتوری متوجه یک سری فعالیت‌ها در ابتدا نمی‌شود و کسب‌وکار هم نمی‌داند که آنها غیرقانونی است و به همین خاطر وارد فضای فعالیت می‌شود و رگولاتوری هم بنا به وظایف نظارتی‌اش، جلوی فعالیت‌ها را می‌گیرد. 3- شاید استارت‌آپ از همه قوانین اطلاع داشته باشد ولی با استراتژی «راه می‌اندازم، جا می‌اندازم» جلو می‌آید ولی به اندازه کافی قوی نمی‌شود که بتواند خودش را جا بیندازد.
دلیل عدم همکاری رگولاتورها با این کسب‌وکارها چیست؟
محمدی در ادامه صبحت‌هایش و در توضیح اینکه همیشه اول راه و جا انداختن یک سری مسائل در فضای رگولاتوری و قانون‌گذاری سخت است و مشکلات خودش را دارد، گفت: «برای مثال به حوزه فین‌تک اشاره می‌کنم. شما می‌بینید که کسب‌وکاری برای ارائه سرویسش یک سری دسترسی‌ها و همکاری‌هایی از بانک‌ها، پی‌اس‌پی‌ها و شاپرک و غیره می‌خواهد. ممکن است یک پی‌اس‌پی این همکاری را انجام ندهد اما با وجود بودن 12 پی‌اس‌پی، بالاخره احتمال ایجاد توافق با یکی از اینها وجود دارد ولی در این حوزه تعداد اپراتورها یا شرکت‌های FCP، به نسبت محدودتر است. اینها هم بازیگران بزرگی هستند ولی فضا هنوز به اندازه فضای فین‌تک‌ها باز نشده و ممکن است تعامل با اینها سخت‌تر باشد. شاید این بازیگران هم مانند بانک‌ها که در آن اوایل خیلی اهمیتی به فین‌تک‌ها نمی‌دادند، این طور باشند و هنوز به کسب‌وکارهای کوچک این حوزه اهمیت چندانی ندهند.»
مدیرعامل ابرینو برای این عدم تعامل و همکاری هم سه دلیل مطرح می‌کند: 1- این فضا به قدری کوچک است که ارزش جدی گرفتن و تعامل کردن را نداشته باشد. 2- شاید بازار آنها را به خطر بیندازد و حس رقیب‌پنداری ایجاد شود. 3- خود آن بازیگر شاید برنامه‌هایی در این حوزه داشته باشد اما مانند استارت‌آپ‌ها چابک نیست و شاید چند سال دیگر بخواهد چنین کار مشابهی انجام دهد و به همین خاطر نخواهد این استارت‌آپ رشد کند.
محمدی بر این باور است که در حال حاضر تعداد استارت‌آپ‌ها کم است و خبری از تعامل نیست ولی با گذشت زمان و افزایش این کسب‌وکارها و افزایش فعالیت‌ها و مطالبه‌ها و اینکه بستن کسب‌وکاری عوارض جانبی را برای رگولاتور و بازیگران بزرگ حوزه به همراه داشته باشد و اعتراضات را متوجهشان کند، باعث می‌شود رگولاتوری زودتر به راه راست هدایت شود و در اجرای قوانین و تبصره‌هایش توجه بیشتری داشته باشد.
مشکلات رگولاتوری روند تعطیلی ما را تسهیل کرد
محمدی در همان ابتدای صحبت‌هایش گفت که عوامل بیرونی هم در بسته شدن کسب‌وکارش دخیل بوده فشار مضاعفی بر فشارهایی که رویشان بود، وارد کرد به همین خاطر از او پرسیدیم که آیا باتوجه به مشکلات داخلی خودشان، اگر مشکلات رگولاتوری برسر راهشان قرار نمی‌گرفت، به ادامه فعالیتشان خوش‌بین بود یا نه؟ محمدی با اطمینان از اینکه بالاخره دیر یا زود متوقف شدن فعالیت ابرینو اتفاق می‌افتاد، توضیح داد:
ممکن بود بازه فعالیتمان طولانی‌تر می‌شد و در این بازه می‌توانستیم سرمایه‌گذار جذب کنیم و از طرفی هم ممکن بود که حتی اگر چند ماه و چند سال هم فرصت داشتیم، نمی‌توانستیم و شاید توانمندی‌اش را نداشتیم و سرمایه‌گذاری پیدا نمی‌کردیم و بالاخره این بسته شدن رخ می‌داد؛ در هر صورت این موانع و مشکلات رگولاتوری به نوعی روند تعطیلی ما را تسهیل کرد. یعنی ما فقط و فقط به خاطر مشکلات رگولاتوری فعالیتمان بسته نشد و مشکلات دیگری هم داشتیم. اگر می‌توانستیم سرمایه‌گذار جذب کنیم و تیم مارکتینگ خودمان را ایجاد کنیم و بازار خودمان را بیشتر رشد می‌دادیم و بیش از حد به اپراتور تکیه نمی‌کردیم، می‌توانستیم باز هم بخشی از بازار را همچنان با وجود مشکلات رگولاتوری در دست داشته باشیم. ولی نتوانستیم این کار را انجام دهیم و طبیعی است که آسیب‌پذیری ما در برابر تصمیمات رگولاتوری بیشتر می‌شود.
