پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
آیا به کارگزاری دیجیتال نیازمندیم؟
محسن زادمهر، بنیانگذار سهام‌یاب: کارگزاری‌های فعلی نیز می‌توانند احراز هویت دیجیتال را راهاندازی کنند، اما یک کارگزاری دیجیتال ماهیتاً بر فضای دیجیتال سوار می‌شود، خدمات کمتری ارائه می‌دهد و خود را درگیر بخش‌های دیگر نمی‌کند و کل فرایندها را از همان ابتدا با احراز هویت دیجیتال انجام می‌دهد. این مساله باعث می‌شود که هزینه‌های کمتری را صرف کند. وقتی هزینه کمتر شود، فضا رقابتی‌تر است و کارگزاری می‌تواند کارمزدهای کمتری بگیرد
بحث کارگزاری دیجیتال با ارائه پیشنهادهایی از سوی برخی کارگزاری‌ها و شرکت‌های OMS قوت گرفته است. اما نکته‌ای که وجود دارد این است که کارگزاری دیجیتال هنوز تعریفی در قانون و دستورالعمل‌های بازار سرمایه ندارد. از سوی دیگر بسیاری معتقد هستند که شاید خدماتی که کارگزاری دیجیتال قرار است ارائه دهد را کارگزاری‌های فعلی نیز بتوانند ارائه دهند. پس برای ایجاد یک تعریف جدید نیازمند وجه تمایز منطقی و مناسبی هستیم.
محسن زادمهر، بنیانگذار سهام‌یاب و مدیر بانکداری دیجیتال بانک خاورمیانه در گفت‌وگو با راه پرداخت به تفاوت میان کارگزاری‌های سنتی و دیجیتال اشاره کرده است. به عقیده او یک کارگزاری دیجیتال می‌تواند در کاهش کارمزد، حذف ریسک سیتماتیک، آسان‌تر کردن ورود شرکت‌های فناوری اطلاعات، ایجاد تجربه کاربری بهتر، گردش مالی کمتر و نوع تسویه نسبت به کارگزاری‌های سنتی برتری داشته باشد. در ادامه درباره هر یک از این موضوعات توضیح داده شده است.
مفهومی به نام Discount broker و کمکی که به کارگزاری دیجیتال می‌کند
محسن زادمهر، بنیانگذار سهام‌یاب توضیح داد: «به‌طور کلی نگرش فکری کارگزاران از ابتدا اساساً دیجیتالی نبوده و ماهیت تکنولوژی‌محور نداشته‌اند. این موضوع باعث می‌شود مشکلاتی مانند اختلالات در سیستم و هسته که اکنون در بازار سرمایه با آن درگیر هستیم رخ دهد. در نهایت وقتی هم که در بازار این مساله را پیگیری می‌کنید کسی مسئولیت آن را نمی‌پذیرد.»
آنطور که زادمهر بیان می‌کند، کارگزاری دیجیتال می‌تواند شبیه به یک نوع از کارگزاری‌هایی باشد که در ایران راهاندازی نشده‌اند. Discount broker که شاید هنوز معادل فارسی برای آن تعریف نشده باشد، نوعی کارگزاری آنلاین با ارائه خدماتی کمتر از خدمات کارگزاری‌های فعلی است.
زادمهر درباره این نوع کارگزاری‌ها و شباهتی که با کارگزاری دیجیتال دارند، گفت: «در دنیا برخی تغییرات در حوزه کارگزاری‌ها مخصوصاً از زمانی که موبایل فراگیر و احراز هویت دیجیتال مطرح شد، اتفاق افتاده است. بدین ترتیب بخشی از کارگزاری‌ها به نام Discount broker به وجود آمدند. خدماتی که این کارگزاران ارائه می‌دهند، خدمات جامع و کاملی نیست. اما به‌طور تخصصی روی معامله تمرکز دارند. در کنار آن به دلیل ارائه ندادن برخی خدمات کارمزد کمتری می‌گیرند. بنابراین کارمزدها رقابتی می‌شود.
اما طبق روال فعلی که داریم، کارگزاران نمی‌توانند کارمزد کمتری بگیرند و سهم هر شرکت در گرفتن کارمزد مشخص است. ما بر اساس مدل Discount broker طرحی را برای کارگزاری دیجیتال آماده کردیم و روی تفاوت‌ها با کارگزاری سنتی تمرکز کردیم. اولین نکته‌ای که در این کارگزاری دیجیتال به آن توجه کردیم این بود که کارمزدهای آن نصف کارمزد سنتی باشد یا به طور کلی کارمزد رقابتی باشد و سازمان بورس اجازه دهد کارگزاران در رقابت با همدیگر کارمزد را تعیین کنند و درواقع خلق ارزشی انجام شود.»
حذف ریسک سیتماتیک در کارگزاری دیجیتال
زادمهر با اشاره به اینکه اکنون بازار سرمایه ریسک سیستماتیک دارد، توضیح داد: «این موضوع که پول را در حساب کارگزاری بریزیم و کارگزاری برای شما خریدوفروش را انجام دهد، فرایند درستی نیست. اکنون بازار سرمایه ریسک سیستماتیک بزرگی دارد و آن هم این است که کارگزاری با سرمایه ۱۰ میلیارد تومانی، هزار میلیارد تومان پول مشتری را در دست دارد. بنابراین سازمان بورس به این نتیجه رسیده که بحث کفایت سرمایه که در بانک‌ها وجود دارد، باید در نهادهای مالی مانند سبدگردانی‌ها و کارگزاری‌ها هم اجرا شود. یکی از کارهایی که می‌توان انجام داد این است که شرکت سپرده‌گذاری تسویه وجوه کارگزاری‌های دیجیتال را انجام دهد. بنابراین ریسک سیستماتیک از بازار حذف می‌شود و به راحتی می‌توان مجوز را صادر کرد. به همین دلیل کارگزاری‌های جدید دغدغه کمتری پیدا می‌کنند و قیمت‌های رقابتی‌تری می‌توانند ارائه دهند.»
او درباره نحوه تسویه در کارگزاری‌های دیجیتال توضیح داد: «در مدل جدیدی که پیشنهاد داده شده است، وقتی حساب خود را شارژ می‌کنید، این پول به سپرده‌گذاری مرکزی ارسال می‌شود و در کارگزاری وارد نمی‌شود. در زمان فروش نیز همین اتفاق می افتد. یعنی وقتی در خواست فروش می‌دهید، این درخواست به سپرده‌گذاری مرکزی ارسال می‌شود و شرکت سپرده‌گذاری با شما تسویه را انجام می‌دهد.
بنابراین ریسک کمتر می‌شود و مزیت دیگر این است که کارگزاری دیجیتال گردش مالی بالایی نخواهد داشت.»
به‌گفته زادمهر ریسکی که اکنون برای کارگزاری‌های فعلی وجود دارد این است که چندین هزار میلیارد گردش مالی برای آنها ایجاد می‌شود، در صورتی که درآمد آنها ماهی ۱۰ میلیارد تومان است. در مدل جدید این ریسک از کارگزاری‌های دیجیتال حذف می‌شود و پول از کارمزد به حساب آنها وارد می‌شود. از سوی دیگر هم سازمان بورس و هم شرکت سپرده‌گذاری راحت‌تر می‌توانند مجوزهای جدید را اعطا کنند و ریسک سیستماتیک به شدت کاهش پیدا می‌کند. به همین دلیل این کارگزاری‌ها می‌توانند در ارائه خدمات بهتر تمرکز بیشتری داشته باشند.
او در ادامه گفت: «اکنون که بحث کارگزاری دیجیتال مطرح است باید به همه این موضوعات فکر کرد. در حال حاضر در هر بانکی که افتتاح حساب انجام دهیم، کدی نزد بانک مرکزی به نام کد شهاب وجود دارد که شناسه هویت یکتایی شما در نظام بانکی است. اما شما به عنوان مشتری از این کد اطلاعی ندارید. در بازار سرمایه این کد شهاب را کد بورسی عنوان کرده‌ایم. بنابراین اگر بخواهیم حساب بورسی را افتتاح کنیم، در ابتدا باید کد بورسی بگیریم و پس از آن با کارگزاری‌ها قرارداد می‌بندیم و کد معاملاتی را دریافت می‌کنیم. آن چیزی که امروز در بازار سرمایه به صورت دیجیتالی انجام می‌شود، کد بورسی است نه کد معاملاتی. یعنی در پایان برای دریافت کد معاملاتی باید به کارگزاری مراجعه کنیم یا نماینده کارگزاری از ما امضا بگیرد. بنابراین اینکه بگوییم امروزه در بازار سرمایه احراز هویت دیجیتال داریم درست نیست.»
کارمزد بالای کارگزاری‌ها، سد راه ایجاد معاملات الگوریتمی
از نظر زادمهر کارگزاری‌های فعلی نیز می‌توانند احراز هویت دیجیتال را راهاندازی کنند، اما یک کارگزاری دیجیتال ماهیتاً بر فضای دیجیتال سوار می‌شود، خدمات کمتری ارائه می‌دهد و خود را درگیر بخش‌های دیگر نمی‌کند و کل فرایندها را از همان ابتدا با احراز هویت دیجیتال انجام می‌دهد. این مساله باعث می‌شود که هزینه‌های کمتری را صرف کند. وقتی هزینه کمتر شود فضا رقابتی‌تر می‌شود و می‌تواند کارمزدهای کمتری بگیرد.
همانطور که در صنعت پرداخت مطرح است که کارمزد بالا باعث می‌شود بسیاری از مدل‌های کسب‌وکاری شکل نگیرد، مدل کارمزد بالای کارگزاری‌ها هم باعث می‌شود که معاملات الگوریتمی و معاملات با بسامد بالا شکل نگیرد. کاهش کارمزد باعث می‌شود که فضا رقابتی‌تر و عمق بازار بیشتر شود.
در کارگزاری‌های جدید هم ریسک‌های سیستماتیک را حذف کردیم و هم در بحث کارمزد پیشنهاد داده‌ایم که حداقل ۵۰ درصد کارمزد آنها کمتر از کارمزدهای فعلی باشد.
ورود راحت‌تر شرکت‌های فناوری اطلاعات به کارگزاری‌ها
زادمهر معتقد است که برای تغییر دادن دستورالعمل‌ها باید به مواردی که گفته شد توجه کرد. با ایجاد این تغییر به شرکت‌های تکنولوژی‌محور اجازه داده می‌شود که قوی‌تر و راحت‌تر وارد بازار شوند. بازار سرمایه تقریباً بازار بسته‌ای است که تنها چند شرکت در آن فعالیت می‌کنند، چراکه زیرساخت‌ها محدود است و شرکت‌های فناروی به‌راحتی نمی‌توانند به بازار سرمایه ورود کنند. به‌عنوان مثال برای نوشتن OMS قوانین فعلی به این صورت است که حتماً باید یک کارگزاری این شرکت را به سازمان بورس معرفی کند تا سازمان، دسترسی نوشتن OMS را صادر کند. بنابراین یک شرکت بیرونی به همین راحتی نمی‌تواند استانداردها و مستندات را دریافت کند و شروع به نوشتن کند.
کاهش کارمزد ۵۰ درصدی؛ یک الزام یا انتخاب؟
بنیانگذار سهام‌یاب در ادامه با اشاره به اینکه کاهش ۵۰ درصدی کارمزد می‌تواند یک انتخاب باشد، اما اگر الزام هم شود بد نیست، توضیح داد: «درواقع اگر الزام شود که کارگزاری دیجیتال نمی‌تواند بیشتر از ۵۰ درصد کارمزد بگیرد، اتفاق خوبی می‌افتد. به این دلیل که فشاری به کارگزاری دیجیتال وارد می‌شود تا بتواند بهینه‌تر فرایندهای خود را انجام دهد و درگیر شعب فیزیکی نشود، اما می‌توان مرحله به مرحله نیز این کار را انجام داد. یعنی در گام اول بگوییم که کارگزاری دیجیتال در بالاترین حالت می‌تواند ۵۰ درصد یک کارگزاری سنتی کارمزد بگیرد. پس از اینکه کارگزاری‌ها فعالیت خود را شروع کردند و نتیجه آن را دیدیم، می‌توانیم به کارمزد کمتر نیز فکر کنیم.
اکنون متاسفانه حجم سرمایه‌گذاری کارگزاری‌ها در زیرساخت‌های فناوری اطلاعات پایین است. در واقع با وجود اینکه ۹۰ درصد معاملات به‌صورت دیجیتالی انجام می‌شود، اما حداکثر ۵ درصد از سرمایه‌گذاری کارگزاری‌ها در زیرساخت فناوری اطلاعات سرمایه‌گذاری می‌شود. دلیل آن هم این است که کسب‌وکاری که شروع به فعالیت کرده، ماهیتاً دیجیتال نبوده است.»
ایجاد دپارتمان‌های جدیدی که در کارگزاری‌های فعلی وجود ندارد
در طرح پیشنهادی کارگزاری دیجیتال این موضوع عنوان شده که این کارگزاری قرار است در همه مراحل خود از فناوری‌های مدرن استفاده کند. زادمهر در پاسخ به این سؤال که ارزش افزوده کارگزاری دیجیتال نسبت به یگر کارگزاری‌ها چیست، گفت: «در کارگزاری‌ها چند عملیات اصلی مانند بازاریابی، افتتاح حساب، پشتیبانی، تسویه و غیره داریم که از نگاه مشتری اتفاق می‌افتد. در کنار آن عملیاتی هم وجود دارد که نهادهای مالی و مؤسسات اعتباری باید آن را انجام دهند. مانند مسائل مربوط به ریسک یا تنظیم مقررات. اینها کارهایی است که در بیشتر کارگزاری‌ها برای آنها بخشی تعریف نشده است. این اتفاق به این دلیل است که چون ذات آن کارگزاری‌ها دیجیتالی نبوده و این کار انجام نشده است.»
در کارگزاری‌های دیجیتال چون اساساً شعبه وجود ندارد، تمام تمرکز خود را روی ایجاد دپارتمان ریسک یا مدیریت تقلب می‌گذارند که از طریق دیجیتال صورت گیرد. همچنین فضای کارگزاری دیجیتال می‌تواند به رتبه‌بندی اعتبار مشتریان خرد و احراز هویت نیز کمک کند. در این صورت می‌توانیم برای افرادی که دسترسی کمتری به اینترنت و تکنولوژی دارند، شرایط معامله را فراهم کنیم یا اعتبارسنجی بهتری را انجام دهیم. در نهایت تجربه کابری بهتری برای آنها فراهم می‌شود.
از سوی دیگر می‌توان روی بحث آموزش نیز سرمایه‌گذاری کرد و افراد از این طریق بتوانند با صندوق‌های سرمایه‌گذاری و بحث سبدگردانی بیشتر آشنا شوند. فضای دیجیتال این فرصت را فراهم می‌کند تا بتوانیم در دورترین نقاط هم این آموزش را انجام دهیم.
زادمهر در رابطه با وجه تمایزی که این کارگزاری با کارگزاری‌های فعلی دارد، گفت: «بیشتر وجه تمایز در حوزه فرایندها و کارمزدهاست. تفاوت کارگزاری دیجیتال و سنتی امروزه بیشتر به سمت Discount brokerage سوق پیدا می‌کند. کارگزاری‌های سنتی نیز می‌توانند به صورت دیجیتالی کار کنند و حتی شعبه دیجیتالی خود را راهاندازی کنند، اما آن چیزی که تفاوت ایجاد می‌کند، رویکرد Discount brokerage با کاهش کارمزد است. ما قصد داریم که از زیرساخت‌های دیجیتالی استفاده کنیم، چراکه هم خدمات کمتری را ارائه می‌دهیم و هم کارمزدهای کمتری طلب می‌کنیم. کارگزاری‌های دیجیتال مجبور نیستند که مانند کارگزاری‌های قبلی همه خدمات را ارائه دهد. اکنون سختگیری در مجوزهای کارگزاری باعث شده که آنها نتوانند کارمزد کمتری بگیرد، اما اگر در کارگزاری دیجیتال بتوان تا حد امکان از فضای دیجیتال استفاده کرد، می‌تواند کارمزد کمتری بگیرد.»
گردش مالی پایین کارگزاری‌های دیجیتال و کاهش ریسک
زادمهر در خصوص نوع معاملات در کارگزاری‌های دیجیتال گفت: «نوع معاملاتی که در کارگزاری دیجیتال انجام می‌شود، مانند کارگزاری‌های فعلی است، اما به‌دلیل کارمزد کمتری که می‌گیرد، ممکن است مجبور شوند به سمت OPEN API یا معاملات الگوریتمی بروند. در حوزه کارگزاری‌های متاسفانه به اندازه حوزه بانکی کار نشده و بانک‌ها از کارگزاری‌ها جلوتر هستند. بانک‌های دیجیتالی که اکنون در دنیا مانند مونزو ایجاد شده‌اند خدمات جامع بانک‌های دیگر را ارائه نمی‌دهند. اما از سوی دیگر چون هزینه‌های کمتری دارند، نرخ بهره بالاتری به مشتریان می‌دهند. در بازار سرمایه نیز نیاز به کارگزاری‌هایی داریم که بتوانند خدمات بهتری ارائه دهند.»
خودت فهمیدی چی گفتی؟
فعلا سرویسهای خاورمیانه رو درست کن نیازی نیست به فکر کارگزاری دیجیتال باشی