پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
خط پایان؟ / کتاب «خداحافظ بانک‌ها» با حمایت شرکت آدونیس ضمیمه ماهنامه عصر تراکنش منتشر شده است
ماهنامه عصر تراکنش / این کتاب کوچک دسته‌بندی خیلی خوبی از استارت‌آپ‌های فین‌تک دارد. این دسته‌بندی به فهم ما از فضای فین‌تک کمک بسیاری می‌کند. به این دسته‌بندی هفت‌گانه ما دو دسته دیگر را هم اضافه کردیم که در واقع زیرشاخه‌های جدیدی از فین‌تک هستند؛ اینشورتک و رگ‌تک. درباره این دسته‌بندی ۹ گانه از فین‌تک در وب‌سایت «راه پرداخت» و ماهنامه «عصر تراکنش» بارها و بارها نوشته‌ایم و اینجا در حد مختصر به آن اشاره می‌کنم. در کتاب هم فهرستی از استارت‌آپ‌های فین‌تک ایران را منتشر کرده‌ایم که امیدواریم در آشنایی اولیه با اکوسیستم استارت‌آپ‌های فین‌تک ایران مفید باشد.
تا امروز دسته‌بندی‌های زیادی درباره فین‌تک دیده‌ایم، اما همه‌شان در یک ویژگی مشترک بوده‌اند؛ حسابی آدم را گیج می‌کنند. فین‌تک ابعاد مختلفی دارد و هر روز هم پیچیده‌تر می‌شود. همین پیچیدگی باعث می‌شود شناخت این پدیده ساده و آسان نباشد و دسته‌بندی‌ها قرار است شناخت آن را برای ما ساده کنند. آن چیزی که در عمل اتفاق می‌افتد این است که در عمل همه این دسته‌بندی‌ها ما را بیشتر گمراه می‌کنند.
کتاب خداحافظ بانک‌ها با همکاری شبکه راه پرداخت و شرکت آدونیس منتشر شده است. علاقه‌مندان برای خرید این کتاب می‌توانند با شماره تلفن ۴۶۰۱۰۵۳۹-۰۲۱ در ارتباط باشند یا از طریق سایت راه پرداخت، به‌صورت آنلاین آن را سفارش دهند.
دسته اول فین‌تک: پول
این دسته قرار است ماهیت پول را تغییر دهد. بقیه قرار است با همین پول‌های موجود یک کاری کنند، اما این دسته، پول را دگرگون می‌کند. برخلاف تصور پول یک ابزار ساده معامله نیست و برخی معتقدند آن چیزی که باعث شکل‌گیری فلسفه متافیزیک در یونان باستان شد، رواج و گسترش پول بود. پیش از پول معاملات دیدنی بودند، با سمبل‌هایی که جزئی از آنها بین دو طرف ردوبدل می‌شد و در حضور شاهدان انجام می‌شدند.
پول معاملات را نادیدنی می‌کرد، چون معامله بی‌شاهد انجام می‌شد و پول نشانی را از کسی که خرج کرده بود، حمل نمی‌کرد؛ پس منشأ و مقصد خرج کردنش پوشیده می‌ماند؛ بنابراین پول ابزاری بود که قدرت نادیدنی می‌آورد. یونانیان باستان جباریت و نامرئی بودن را به هم پیوند می‌زنند. پول چیزی است همگن، غیرشخصی، مطلوب همگان، پول قدرت بی‌حدومرزی دارد، جمع‌کننده اضداد است؛ چون ماهیتی مجسم دارد، اما به آن فرو کاسته نمی‌شود، هم شیئیت دارد و هم انتزاعی است، هیچ‌چیز شبیه به پول نیست. به گفته سیفورد اینها توصیفاتی هستند که تا پیش از پیدایش پول برای هیچ‌چیز دیگری یافت نمی‌شوند.
بیت‌کوین شناخته‌شده‌ترین مورد این بخش است. بیت‌کوین معروف‌ترین «ارز رمزنگاری‌شده» دنیاست. قلب تپنده ارزهای رمزنگاری‌شده هم چیزی است به نام «زنجیره بلوک». در حال حاضر در ایران نهادهای قانون‌گذار و مرتبط تصمیم خاصی درباره بیت‌کوین نگرفته‌اند. با این حال فعالیت‌هایی در ایران و با زبان فارسی در ارتباط با بیت‌کوین شکل گرفته است. برخی تصور می‌کنند بیت‌کوین آینده‌ای ندارد! زمانی عده‌ای هم تصور نمی‌کردند که روزی «تلگرام» پرکاربردترین ابزار ارتباطی در ایران شود.
دسته دوم فین‌تک: بانکداری روزمره
در این بخش احتمالا به‌دلیل پیچیدگی و نیاز به تعامل مستقیم با بانک‌ها، در ایران شاهد کمترین تلاش هستیم. این بخش جذاب‌ترین و تا حدودی کم‌رقیب‌ترین بخش فین‌تک در ایران است. استارت‌آپ‌هایی که در این محدوده فعالیت می‌کنند، آنهایی هستند که مانند یک لایه ارتباطی بین مشتری و بانک عمل می‌کنند. با ابزارهایی که استارت‌آپ‌های این بخش ارائه می‌کنند، شما می‌توانید از هر بانکی که می‌خواهید به هر شکلی که می‌خواهید، خدمات بگیرید. اساس فعالیت این بخش مبتنی بر API است و پیش از این چند بار به اهمیت API پرداخته بودیم.
در واقع بانک‌ها باید با مهیا کردن API شرایطی را فراهم کنند که توسعه‌دهندگان ابزارهایی برای استفاده مردم فراهم کنند. این ابزارها هم با تایید مردم به‌عنوان ابزار بانکداری آنها مورد استفاده قرار می‌گیرند. سیمپل، فیدور، موون، اتم، استرلینگ و موندو نمونه‌های معروف جهانی هستند.
[mks_pullquote align=”right” width=”750″ size=”18″ bg_color=”#444444″ txt_color=”#ffffff”]
خداحافظ بانک‌ها از چه می‌گوید؟
موضوع کتاب «خداحافظ بانک‌ها» این است که چطور استارت‌آپ‌های فناوری جایگزین بانک‌ها می‌شوند و بانک‌ها برای بقای خود چه کار باید بکنند. جیمز هیکاک، نویسنده این کتاب با کمک شین ریچموند دلایل ایجاد اختلال استارت‌آپ‌های فناوری در صنعت خدمات مالی را مطرح می‌کند و نیز استراتژی‌های اساسی مورد نیاز بانک‌های سنتی برای پیشرفت در عصر دیجیتال را مطرح می‌کند. این کتاب شامل مصاحبه‌هایی از مدیران ارشد بانک‌های بزرگ دنیاست و به معرفی مدل کسب‌وکاری «بتا بانک» می‌پردازد که به بانک‌ها در درک بهتر نیازهای مشتریان کمک می‌کند و آغازگر دگرگونی‌های دیجیتالی بانک‌هاست. در دسته‌بندی هیکاک فین‌تک‌ها هفت دسته هستند که در ادامه آنها را بررسی می‌کنیم.
[/mks_pullquote]
.
دسته سوم فین‌تک: پرداخت
متاسفانه بیشتر استارت‌آپ‌های فین‌تک ایران در این بخش متمرکز شده‌اند. طبیعی هم هست! هم کار کردن در این بخش ظاهرا ساده‌تر است و هم به نظر می‌رسد مدل‌های کسب‌وکار ساده‌تر است و هم پول درآوردن از پرداخت ظاهرا ساده‌تر است. با این روندی که در پیش گرفته‌ایم، در آینده نزدیک شاهد صدها وب‌سایت کپی‌شده از روی «زرین‌پال» خواهیم بود که هیچ‌کدام به هیچ جایی نمی‌رسند، جز اینکه فضا را متشنج و شلوغ کنند.
در ایران نمونه‌های موفقی مانند زرین‌پال، باهمتا، پی‌پینگ، حسابیت و چند نمونه دیگر داریم، اما در همه دنیا هم در نهایت چند روش بر همه روش‌ها غلبه می‌کنند و تمام! مردم حوصله ندارند که هر روز از یک روش استفاده کنند. معروف‌ترین‌های این بخش پی‌پال و ابزار پرداخت موبایلی‌اش یعنی ونمو و اپل‌پی است. دقت کنید که حتی غول‌هایی مانند گوگل و سامسونگ هم احتمالا شانس زیادی برای زنده ماندن در بازارهای بزرگ ندارند و نهایتا سعی کنند در بازارهای محلی موفق شوند.
دسته چهارم فین‌تک: انتقال بین‌المللی پول
نام دیگری که برای این دسته از استارت‌آپ‌ها استفاده می‌شود «رمیتنس»هاست. اگر دسته قبلی قرار بود کار انتقال پول درون مرزهای یک کشور را آسان کند، رمیتنس‌ها قرار است کار انتقال پول را بین مرزهای کشورها آسان کنند. بیشترین کاربران این سرویس‌ها هم چینی‌ها و مردم جنوب شرق آسیا و حتی آفریقا هستند که برای کار به جاهایی مانند اروپا و آمریکا می‌روند.
تا پیش از توسعه این استارت‌آپ‌ها، این کار با هزینه زیاد توسط بانک‌ها و صرافی‌ها انجام می‌شد، اما حالا رمیتنس‌ها هزینه‌ها را به‌شدت کاهش داده‌اند. البته در ایران به‌دلیل وجود تحریم‌ها، کسب‌وکارهای بسیار عجیب‌وغریبی رشد کرده‌اند که کارشان انتقال پول یا پرداخت هزینه‌های دلاری و سایر ارزهاست. چون سرویس‌دهنده‌های اصلی پرداخت در جهان، ما را تحریم کرده‌اند، ما نمی‌توانیم از ابزارهایی که همه دنیا استفاده می‌کنند، بهره‌مند شویم. شرکت‌هایی که اقدام به تهیه ویزاکارت و مسترکارت می‌کنند، هیچ ربطی به شرکت‌های رمیتنس در دنیا ندارند. ترانسفروایز یکی از معروف‌ترین نمونه‌های رمیتنس‌های دنیاست. ورلد رمیت و آزیمو هم شناخته‌شده هستند.
دسته پنجم فین‌تک: ولث‌تک
شاید اولین تصویری که همه ما با شنیدن نام بانک به ذهن‌مان خطور کند، قلک باشد. این روزها البته کمتر بچه‌ای قلک دارد، اما برای من که جزء پدربزرگ‌های نسل میلنیال هستم، قلک ابزاری بود برای رسیدن به همه‌چیز؛ از همان زمان که با آمدن نوع خاصی از رادیاتورها، دیگر کسی برای فرار از سرما به درون غار نرفت؛ خصوصا عمو یادگار. این روزها هم با گسترش ابزارهای قرض‌الحسنه و سرمایه‌گذاری و… کمتر کسی به فکر قلک است.
در ایران هنوز انتخاب اول آدم‌ها برای اینکه پول‌شان را جایی سرمایه‌گذاری کنند، بانک است و بازارهای غیرمولدی مانند سکه و طلا و… . بورس و سرمایه‌گذاری در بورس هم هنوز برای مردم عادی و شناخته‌شده نیست. در آمریکا و اروپا شاید آخرین گزینه سرمایه‌گذاری در بانک‌ها باشد. ولث فرونت یکی از معروف‌ترین نمونه‌های این بخش است. نات‌مگ و بترمنت هم از استارت‌آپ‌های معروف در این محدوده هستند.
[mks_pullquote align=”left” width=”600″ size=”18″ bg_color=”#444444″ txt_color=”#ffffff”]
یک دسته‌بندی جامع و مانع از استارت‌آپ‌های فین‌تک
در سال‌های اخیر تعداد استارت‌آپ‌های فین‌تک به‌صورت تصاعدی رو به افزایش بوده است و بسیاری از آنها با موفقیت نسبی مواجه شده‌اند و بسیاری از آنها نیز با اینکه هنوز در اول راه هستند ولی می‌شود آینده خوبی را برایشان پیش‌بینی کرد. استارت‌آپ‌های فین‌تک برخلاف خدمات متداول بانکی، اغلب روی حل یک مشکل خاص تمرکز می‌کنند و همین باعث می‌شود که قادر باشند تجربه کاربری منحصربه‌فردی را در محصولات خود پدید بیاورند. طبق دسته‌بندی که انجام داده‌ایم ، می‌توان استارت‌آپ‌های فین‌تک رابه 9 دسته «پرداخت»، «مدیریت مالی»، «بانکداری»، «انتقال بین‌المللی پول»، «قرض‌دهی»، «پول»، «ولث‌تک»، «اینشورتک» و «رگ‌تک» تقسیم‌بندی کرد.
[/mks_pullquote]
دسته ششم فین‌تک: قرض دادن
تامین سرمایه جمعی برای انجام یک پروژه کارآفرینانه در این بخش قرار دارد. البته مواردی برای قرض دادن نفربه‌نفر هم در این بخش قرار دارد. در ایران هم مواردی مثل فاندوران، دونیت، حامی‌جو، دراپز و مهربانه به وجود آمده‌اند که شاید قابل مقایسه با نمونه‌های جهانی نباشند، اما در سال‌های گذشته توانسته‌اند حرکت‌های قابل قبولی انجام دهند. معروف‌ترین نمونه جهانی این دسته لندینگ‌کلاب است. زوپا و فاندینگ سیرکل هم از نمونه‌های شناخته‌شده هستند.
این دسته از کسب‌وکارها مبتنی بر این اصل هستند که مردم علاقه دارند در آن جایی که دوست دارند، سرمایه‌گذاری کنند و البته بسیاری هم علاقه‌مند هستند برای به دست آوردن سرمایه از بانک‌ها خدمت نگیرند. در واقع بانک‌ها واسطه‌هایی هستند که هم مورد اعتماد سرمایه‌گذاران هستند و هم مورد اعتماد سرمایه‌پذیرها. حالا چه اتفاقی می‌افتد اگر واسطه‌ها را حذف کنیم؟ این دسته قرار است مردم را بی‌واسطه به هم برساند.
دسته هفتم فین‌تک: مدیریت پول
مینت و لول‌مانی از معروف‌ترین نمونه‌های جهانی این دسته هستند. در ایران هم آدانالس یا همان سامانه سودمند بانک آینده از نمونه‌های قابل توجه است. ابزارهایی که در این بخش قرار دارند، به PFM یا ابزارهای مدیریت مالی شخصی معروف هستند و با استفاده از الگوریتم و گاهی هوش مصنوعی و پیش‌بینی رفتار قرار است به مردم کمک کنند که پول‌شان را بهتر مدیریت کنند. این ابزارها به‌صورت طبیعی قابل مقایسه با نرم‌افزارهای حسابداری شخصی نیستند و تا حد زیادی مبتنی بر هوش مصنوعی و هوش تجاری هستند.
دسته هشتم فین‌تک: اینشورتک
بورس، بانک و پرداخت بخش‌هایی بودند که در هفت دسته قبلی مورد حمله استارت‌آپ‌ها قرار گرفته بودند. بیمه یکی از بخش‌هایی است که در این سال‌ها مورد حمله استارت‌آپ‌ها قرار گرفته است و برخی استارت‌آپ‌ها سعی کردند به کمک فناوری مفاهیم جدیدی وارد این بخش کنند. در ایران بیشتر استارت‌آپ‌ها فعلا کارشان فروش آنلاین بیمه است و هنوز به بخش‌های مهم‌تر ورود پیدا نکرده‌اند.
دسته نهم فین‌تک: رگ‌تک
سخت‌ترین دسته در تمام این بخش‌ها رگ‌تک است. رگ‌تک‌ها کسب‌وکارهایی هستند که درآمدشان را از طریق کاهش هزینه‌های بانک‌ها در مواردی مانند انواع جریمه‌ها به دست می‌آورند. رگ‌تک‌ها کارشان این است که با کمک فناوری راه را برای تطبیق فعالیت‌های بانک‌ها با قوانین هموار کنند. شاید با اغماض بتوان نبض‌افزار را تنها رگ‌تک ایران دانست.