پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
هنگامی که رهبر معظم انقلاب سال۹۰ را سال جهاد اقتصادی نامیدند، این وظیفه بر دوش همه ارکان کشور نهاده شد تا تمرکز خود را برای تحقق این شعار نهند؛ اگرچه مفهوم جهاد اقتصادی را نمی‌توان تنها برای بخش خاصی و جدای از سایر بخش‌ها تبیین کرد اما هر بخشی از فعالیت‌ها می‌تواند سهمی در تحقق این شعار داشته باشد. ICT به‌واسطه ماهیتی فرابخشی از دو حیث می‌تواند در این راستا مورد توجه قرار گیرد: اول عامل توانمندساز همه بخش‌ها برای تحقق جهاد اقتصادی و دوم جهاد اقتصادی در بخش فن‌آوری اطلاعات و ارتباطات. در این نوشته سعی بر تبیین موضوع از نگاه اقتصادی نیست و بیشتر تمرکز بر قابلیت‌های فن‌آوری اطلاعات و ارتباطات است.
ICT، عامل توانمندساز
رشد و توسعه اقتصادی آن هم به‌صورت جهادی نیازمند دو عامل افزایش بهره‌وری و ارائه خدمات و ایجاد فرصت‌های جدید است. ICT عامل توانمندساز برای هر دوی این بخش‌هاست یعنی از یکسو می‌تواند باعث افزایش بهره‌وری سایر بخش‌ها شود و از سوی دیگر زمینه بروز فرصت‌های جدید کسب و کار را فراهم کند. بدیهی است بهره‌گیری از فن‌آوری اطلاعات و ارتباطات بدین منظور نیازمند سرمایه‌گذاری است اما درخصوص وضعیت ICT در کشور باید گفت که بنابر برنامه پنجم توسعه و نیز بررسی میزان تحقق برنامه چهارم کشور در وضعیت توسعه کامل فن‌آوری اطلاعات و ارتباطات قرار ندارد بلکه بیشتر در هنگامه آماده‌سازی زیرساخت‌هاست.
اگرچه در برخی عرصه‌ها رشد چشم‌گیری در کشور اتفاق افتاده نظیر تلفن‌همراه و… هرچند همین بخش نیز هنوز به بلوغ کاربرد نرسیده است؛ یعنی هنوز سرویس‌های قابل ارائه به‌صورت کامل یا ارائه نشده یا مورد پذیرش مخاطبان قرار نگرفته است که برخی مربوط به ضعف زیرساخت‌هاست. در خیلی عرصه‌ها نیز نظیر تجارت الکترونیک، بانکداری الکترونیک و به‌طور کلی کسب‌وکار الکترونیکی اتفاقات قابل توجهی در سال۹۰ رخ داده است؛ نظیر بازارهای مالی هم در بخش اوراق و هم در بخش کالا که تنوعی از ابزارهای الکترونیکی در خدمت رشد اقتصادی قرار گرفته است؛ به‌صورتی که اکثر فعالیت‌های حوزه بورس و درکنار آن بانکداری، الکترونیکی هم در سمت زیرساخت و هم در ایجاد دسترسی برای کاربران برگزار می‌شود.
در این بخش‌ها نیز هنوز ابزار‌ها به بلوغ کامل نرسیده‌اند، هنوز یکپارچگی کامل در فرآیند‌ها دیده نمی‌شود و نکته دیگر اینکه به‌رغم توانمندی‌های داخل بسیاری از ابزارهای الکترونیکی حتی در حوزه نرم‌افزار که در بخش تجارت الکترونیک و بانکداری الکترونیکی به‌کار گرفته می‌شوند یا خواهند شد، با کمال تاسف وارداتی هستند.
نکته منفی دیگر بروز پدیده فساد سه هزار میلیارد ریالی در سال جهاد اقتصادی بود در صورتی که ابزارهای الکترونیکی این حوزه به بلوغ کامل رسیده بودند و پوشش‌دهنده تمامی فرآیندهای مرتبط با موضوع بودند (نظیر استعلامات الکترونیکی) آنگاه احتمال بروز چنین اتفاق ناگواری کمتر وجود داشت.
بنابراین فن‌آوری اطلاعات و ارتباطات می‌تواند مهم‌ترین عامل توانمندساز برای ارتقای بهره‌وری اقتصادی باشد. به ویژه آنگاه که زیرساخت‌های الکترونیکی منجر به کاهش زمینه بروز فساد و نیز مقابله با هدر رفتن منابع باشد. همچنین الکترونیکی شدن بسیاری از فرآیند‌ها منجر به ارتقای اعتماد در کسب‌وکار‌ها که خود عاملی برای رشد اقتصادی است، می‌شود.
جهاد اقتصادی در ICT
در سال جهاد اقتصادی با واگذاری سیم‌کارت‌های اپراتور سوم البته با تاخیر، خبر خوش ورود نسل سوم فن‌آوری تلفن‌همراه به گوش کاربران رسید؛ اگرچه باید گفت که هنوز از ظرفیت‌های نسل ۲ و ۲. ۷۵ این فن‌آوری استفاده کامل نمی‌شود، بنابراین معلوم نیست از تمامی ظرفیت‌های ۳G بهره گرفته خواهد شد یا خیر.
همچنین با وجودی که بسترهای توسعه اینترنت در کشور به‌صورت ویژه‌ای فراهم شد هنوز در زمینه ارتباطات پرسرعت با وجود گذشت بیش از یک‌سال از قانون برنامه پنجم توسعه و نیز حوادث معلوم و نامعلومی که بر سر اینترنت می‌آید کماکان این فن‌آوری در وضعیت افتان‌وخیزان به سرمی برد. در سال اول برنامه پنجم توسعه تحول چشم‌گیری در بودجه فن‌آوری اطلاعات (سرمایه‌گذاری بخش عمومی در فن‌آوری اطلاعات و ارتباطات) رخ نداد و اثری از مهم‌ترین حکم این قانون یعنی «شبکه ملی اطلاعات» نبود. اما در لایحه بودجه۱۳۹۱ «شبکه ملی اطلاعات» برای اولین‌بار وارد بودجه شد.
برای توسعه اقتصادی باید زیرساخت‌های ارتباطی حامی تامین ارتباطات امن در تمام نقاط داخل کشور باشند. اساسا جز در مقوله صادرات نیازی به سرویس‌های بین‌المللی نیست اما هنوز این زیرساخت‌ها به بهره‌برداری نرسیده‌اند. بنابراین هزینه ارتباطات در مقابل کیفیت ارائه خدمات این حوزه بسیار بالا بوده و می‌توان گفت بخش فن‌آوری اطلاعات و ارتباطات در سال اول برنامه پنجم – سال جهاد اقتصادی – با کمبود سرمایه‌گذاری روبه‌رو شده است.
کلام آخر اینکه بودجه۱۳۹۱ رشد ۴۵درصدی اعتبارات فن‌آوری اطلاعات و ارتباطات را نسبت به سال۱۳۹۰ نشان می‌دهد. اگرچه در سال۹۱ نیز نظیر سال‌های گذشته فن‌آوری اطلاعات و ارتباطات به‌عنوان بخش سودده دیده شده و هنوز اعتبارات فن‌آوری اطلاعات و ارتباطات سهمی در حدود یک‌سوم درآمدهای حاصل از ICT را پوشش می‌دهد! یعنی دولت بیش از آنکه به فن‌آوری اطلاعات و ارتباطات نگاهی توانمندساز و سرمایه‌گذاری داشته باشد، نگاه کسب درآمد دارد که این درآمد‌ها به مصارفی خارج از این بخش می‌رسند. در گذشته نیز بخش اعظم سرمایه‌گذاری زیرساخت‌های مخابراتی مرهون ودیعه‌گذاری مشترکان تلفن بود بنابراین می‌توان گفت درسالی که جهاد اقتصادی نامیده شد بروز پدیده فساد اقتصادی ۳۰هزار میلیارد ریالی، مسائل و مشکلات حوزه فن‌آوری اطلاعات و ارتباطات، عدم‌راه‌اندازی شبکه ملی اطلاعات، عدم اعتماد به توانمندی شرکت‌های نرم‌افزاری داخلی در بانکداری الکترونیکی، سامانه مالیاتی ملی و گمرک و نیز انحصار موجود در حوزه مخابرات در مقابل اخبار خوب این حوزه نظیر الکترونیکی شدن برخی از خدمات، ورود اپراتور سوم موبایل و رشد ضریب نفوذ موبایل، اینترنت و تلفن را پررنگ‌تر می‌کند.
منبع: همشهری اقتصاد
رضا باقری‌اصل؛ مدیر کل دفتر مطالعات، ارتباطات و فن‌آوری‌های نوین مرکز پژوهش‌های مجلس