پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
دست دوستی بفشاریم / چه بانک‌هایی روی فین‌تک تاکنون سرمایه‌گذاری کرده‌اند؟
ماهنامه عصر تراکنش / بانک‌ها عصر جدیدی را آغاز کرده‌اند، عصری که در آن همراه کسب‌وکارهای فین‌تک پیش می‌روند و برای سرمایه‌گذاری روی آنها، بودجه کنار می‌گذارند.
فیل‌ها دیگر نه مورچه‌ها را ندید می‌گیرند و نه تلاش می‌کنند آنها را له کنند. حالا فیل‌ها به کمک مورچه‌ها قدم برمی‌دارند. ماجرا کاملا برعکس شده است. کسب‌وکارهای حوزه فین‌تک جای خودشان را باز کرده‌اند و حالا بانک‌ها در ورود به فین‌تک با هم رقابت دارند و میزان فعالیت‌شان را در این حوزه به رخ می‌کشند، اما کدام‌یک از بانک‌ها بیشتر در حوزه فین‌تک سرمایه‌گذاری کرده‌اند و کدام‌یک زودتر از بقیه پا به عرصه ریسک گذاشته‌اند؟ در این گزارش تلاش کردیم چند نمونه از بانک‌های کشور را بررسی کنیم. اکثر آنها اگر حضور مستقیم در حوزه فین‌تک نداشته‌اند، غیرمستقیم تاثیرگذار بوده‌اند و بسیاری هم فعالیت فین‌تک خود را از طریق شرکت‌های پرداخت و PSP دنبال می‌کنند. آنچه بیش از مقایسه میزان فعالیت بانک‌ها در حوزه فین‌تک به دست می‌آید، این نیست که نمودار کنیم کدام‌یک گوی سبقت را از سایرین ربوده‌اند، بلکه با نگاه وسیع‌تر می‌توان دریافت، با استحاله بانک‌ها حالا حضور آنها در عرصه فین‌تک گزینه مهم و مطرحی در رقابت محسوب می‌شود.
بانک ملت؛ از پرداخت تا زنجیره بلوک
بانک ملت تاکنون به‌تنهایی و به‌صورت مستقل، هیچ سرمایه‌گذاری مستقیمی در حوزه فین‌تک نداشته و تمام فعالیت‌های حوزه فین‌تک‌اش را غیرمستقیم از طریق هلدینگ و شرکت بانک ملت دنبال می‌کند. شرکت‌های زیرمجموعه این بانک مانند شرکت شقایق و یاس ارغوانی و شرکت PSP به‌پرداخت ملت همگی در حوزه فین‌تک فعالیت‌های مستقیم گسترده‌ای داشته‌اند.
در مجموع 10 پروژه در این شرکت‌ها حمایت می‌شود که 30 درصد از این حمایت مالی و 70 درصد هم غیرمالی است. در پروژه‌های مالی تاکنون نه سرمایه‌گذاری بانک ملت و نه شرکت‌های زیرمجموعه این بانک، شکل سرمایه‌گذاری خطرپذیر نداشته است. در پروژه‌های غیرمالی هم شرکت‌ها از بانک سفارش کار دریافت می‌کنند و قراردادهایی که با آنها بسته می‌شود، همگی مبتنی بر همکاری است و نه سرمایه‌گذاری.
فعالیت‌های بانک ملت از دی‌ماه سال گذشته آغاز شده و از آن زمان تاکنون در سه حوزه نرم‌افزارهای پرداخت، کلان‌داده و زنجیره بلوک با استارت‌آپ‌ها و شرکت‌های حوزه فین‌تک فعالیت دارد؛ جدا از اینکه پروژه‌هایی مانند سکه و فاندینو پروژه‌های اصلی خود بانک محسوب می‌شوند و نه سرمایه‌گذاری هستند و نه حمایت.
بانک آینده؛ پیشگام دنیای دیجیتال
مدیران بانک آینده در سال‌های گذشته رویکرد پذیرایی نسبت به تحول دیجیتال داشتند. با حمایت این بانک و شرکت های مربتط با این بانک مانند ارتباط فردا کتاب‌هایی مثل بانک دیجیتال و بانکداری مجازی منتشر شده است. ارتباط فردا یکی از شرکت‌های زیرمجموعه بانک آینده است که در آینده نزدیک وارد بورس خواهد شد. ارتباط فردا با همکاری دانشگاه امیرکبیر، مجموعه فینوتک و فینووا را راه انداخته که در عرصه‌هایی مانند محل کار اشتراکی، برگزاری رویدادهای استارت‌آپی و سرمایه‌گذاری در زمینه فین‌تک فعال است. استارت‌آپ‌های مهمی در سال‌های گذشته در فینووا حضور داشتند و این مجموعه را باید یکی از بازیگران جدی نوآوری در فضای بانکی ایران بدانیم. ارتباط فردا، علاوه بر فینوتک و همه فعالیت‌های زیرمجموعه آن سعی کرده رویکرد نوآوری باز داشته باشد و فرصت‌های خلق ارزش توسط دیگران را از دست ندهد.
[mks_pullquote align=”left” width=”740″ size=”18″ bg_color=”#444444″ txt_color=”#ffffff”]
نتایج حاصل از سرمایه‌گذاری‌ها
آمار نشان می‌دهد 9 شرکت PSP یک اپ به بازار ارائه کردند؛ اپ را خودشان تولید کردند (مثل طراحی «سکه» توسط به‌پرداخت ملت) یا از شرکت تولیدکننده حمایت کردند (مانند شراکت پرداخت نوین آرین با «هف‌هشتاد») یا به صورت همکاری با تیم پیمانکاری آن را ارائه کردند (مانند همکاری تجارت الکترونیک پارسیان با تیم راد). صرف‌نظر از این موضوع، زیرمجموعه‌های بانک پاسارگاد (پرداخت الکترونیک پاسارگاد و فناپ) بیشترین تعداد اپ را در این زمینه طراحی کرده‌اند؛ مانند کیف پول با بازار هدف پرداخت‌های خرد که با همکاری ایرانسل ارائه شده (کیپاد)، شبکه اجتماعی مالی با قابلیت پرداخت‌های دنگی (مانیار) و خدمات رایج خرید شارژ و پرداخت قبض و مانند اینها در ماناپی. همچنین علاوه بر شرکت‌های PSP، شرکت‌های دیگری مانند داتین و تجارت الکترونیک ارتباط فردا (بانک آینده) نیز روی محصولات مشابهی فعالیت می‌کنند که خارج از دسته‌بندی مذکور است.
[/mks_pullquote]
بانک پاسارگاد؛ پیش از اینکه فین‌تک، فین‌تک باشد
از همان زمان که بانک پاسارگاد راه خودش را آغاز کرد، با شرکت فناپ همراه بوده و تمام سرمایه‌گذاری‌هایش نیز در حوزه فین‌تک از طریق همین هلدینگ انجام گرفته است. سابقه انجام فعالیت‌های فین‌تک این بانک و شرکت همراهش به پیش از زمانی بازمی‌گردد که کلمه فین‌تک برسر زبان‌ها افتاده باشد و آن زمان فعالیت‌ها تحت عنوان «تامین زیرساخت حوزه سرویس‌های مالی» انجام می‌شد.
فناپ در این بازه 10ساله البته غیر از پاسارگاد، با مشتریان دیگری هم در ارتباط بوده و با آنها همکاری داشته است و توانسته چندین شرکت در زیرمجموعه خود به وجود بیاورد که به‌صورت اختصاصی نرم‌افزاری یا سخت‌افزاری در حوزه فین‌تک فعالیت می‌کنند. فناپ در عین حال با همکاری بانک پاسارگاد روی بنگاه‌های تحقیقاتی سرمایه‌گذاری کرده تا بتوانند با تحقیقات خود، چشم‌انداز بهتری از بازار و برنامه‌های آینده شرکت به دست بیاورند. آمار دقیقی از اینکه بانک پاسارگاد و فناپ چه میزان بودجه برای سرمایه‌گذاری در حوزه فین‌تک کنار گذاشته‌اند در دست نیست، اما بیشترین سرمایه‌گذاری هر دو در بخش خصوصی روی فین‌تک بوده است.
بانک ایران‌زمین؛ میانبری از دانشگاه
یک سالی از ورود بانک ایران‌زمین به حوزه فین‌تک می‌گذرد و اکنون پای میز مذاکره با دو الی سه استارت‌آپ حوزه فین‌تک است تا برای همکاری به نتیجه برسد. تاکنون بیشتر پروژه‌های فین‌تک این بانک در بخش بانکداری دیجیتال بوده و سالانه چیزی حدود 10 میلیون تومان برای این بخش کنار می‌گذاشته، اما اکنون که استارت‌آپ‌ها به میدان آمده‌اند و قرار به همکاری است، شاید اختصاص بودجه بیشتری به این بخش نیاز باشد. از بین پروژه‌های بانکداری دیجیتال بانک ایران‌زمین، دو مورد از آنها به نتیجه رسیده است و باقی هم در مرحله مذاکره مانده و روبه‌پیشرفت است.
بانک ایران‌زمین علاوه بر این، راه متفاوتی در پیش گرفته است. این بانک با دانشگاه صنعتی شریف و دانشگاه پلی‌تکنیک و پژوهشکده فین‌تک مذاکره می‌کند تا بتواند با همکاری آنها یک مرکز نوآوری تاسیس کند و بعد با پشتوانه علمی در بخش فین‌تک فعالیت داشته باشد.
بانک دی؛ سرمایه‌گذاری باتوجه به نوع پروژه
فعالیت‌های حوزه فین‌تک بانک دی نیز مانند پاسارگاد از طریق شرکت PSP تجارت الکترونیک دی انجام می‌شود. این فعالیت‌ها به‌تازگی شروع شده‌اند و در سه پروژه در مرحله مذاکره هستند. بانک دی در انتخاب استارت‌آپ‌های حوزه فین‌تک تلاش داشته آنهایی را انتخاب کند که یک محصول منطقی و قابل عرضه به بازار داشته باشند که بتواند محصولی جامع باشد. بودجه همکاری با این استارت‌آپ‌ها، هم از طریق معاونت فناوری اطلاعات بانک تامین می‌شود و هم خود تجارت الکترونیک دی از بودجه خود برای سرمایه‌گذاری در این حوزه استفاده می‌کند. به‌صورت کلی، عدد و رقم خاصی در ابتدای سال برای سرمایه‌گذاری در حوزه فین‌تک در نظر گرفته نمی‌شود و مسئولان بخش فناوری اطلاعات با در نظر داشتن بودجه و شرایط خود بانک و پروژه‌ای که در دست دارند، طرحی را به هیات‌مدیره ارائه می‌کنند تا در جلسه‌ای میزان مبلغ سرمایه‌گذاری مشخص شود.
[mks_pullquote align=”left” width=”740″ size=”18″ bg_color=”#444444″ txt_color=”#ffffff”]
سرمایه‌گذاری جهانی روی کسب‌وکارهای حوزه فین‌تک کم شده است
در سال 2016 مجله فوربس اعلام کرد صنعت فین‌تک نسبت به سال گذشته خودش 11 درصد رشد داشته است و تخمین می‌زند نزدیک 17 میلیارد دلار روی آن به صورت جهانی سرمایه‌گذاری خطرپذیر صورت گرفته است. با این همه این میزان سرمایه‌گذاری نسبت به سال‌های گذشته افول داشته است. فوربس می‌گوید بعد از سال‌ها برای اولین بار، سرمایه‌گذاری روی فین‌تک‌ها کاهش پیدا کرده است. البته از بین سرمایه‌گذاری روی استارت‌آپ‌ها در سه سال گذشته، فیم‌تک‌ها همچنان در صدر هستند. علت هم این است که علاوه بر کاهش سرمایه‌گذاری روی فین‌تک‌ها، سرمایه‌گذاری روی استارت‌آپ‌ها هم به صورت کلی در سال گذشته، کاهش داشته است.
[/mks_pullquote]
بانک انصار؛ سرمایه‌گذاری بدون سقف
بحث سرمایه‌گذاری در حوزه فین‌تک در بانک انصار به‌تازگی شروع شده است و پنج، شش ماهی است یک تیم سرمایه‌گذاری به‌صورت اختصاصی برای این کار در نظر گرفته شده است که روی این حوزه مطالعه می‌کنند و در حال مذاکره با چند استارت‌آپ هستند. طی چند ماه آینده هم مشخص می‌شود سرمایه‌گذاری و همکاری با کدام‌یک از کسب‌وکارهای فین‌تک آغاز می‌شود. بانک انصار برای سرمایه‌گذاری در حوزه فین‌تک بودجه خاصی کنار نگذاشته است، اما در عین حال سقف و محدودیتی هم برای سرمایه‌گذاری مشخص نکرده است و بسته به نیاز و ارزش یک استارت‌آپ پیش می‌رود.
پیش از این، فعالیت بانک انصار با شرکت‌ها و استارت‌آپ‌های حوزه فین‌تک به سه حوزه محدود می‌شد: ارائه API و سرویس‌های بانکی، در اختیار قرار دادن مشتریان و راهنمایی، مشاوره و منتورینگ به آنها.
بانک سامان؛ حمایت بیشتر از سرمایه‌گذاری
دو سالی می‌شود که بانک سامان به‌صورت ساختاریافته و مشخص وارد حوزه سرمایه‌گذاری در فین‌تک شده و فعالیت‌هایش پیش از این، شکل بابرنامه‌ای نداشته است. این بانک، هم خودش در فین‌تک فعالیت دارد و هم این برنامه‌ها را از طریق شرکت PSP پرداخت الکترونیک سامان (سپ) دنبال می‌کند.
بانک سامان بیش از اینکه به سرمایه‌گذاری علاقه داشته باشد، به‌‌دنبال همکاری و حمایت است و بیشتر در تلاش است به استارت‌آپ‌ها و شرکت‌های حوزه فین‌تک سرویس ارائه کند و در پیشبرد سیاست‌ها به آنها مشاوره و راهنمایی می‌دهد. در حال حاضر در این بانک هشت پروژه باز روی میز است که چهار مورد از آنها به مرحله اجرایی رسیده است و چهار پروژه دیگر نیز در حال راه‌اندازی هستند. این پروژه‌ها همگی از طریق سپ پیگیری می‌شوند و در تصمیم‌گیری با بانک هماهنگ هستند؛ هرچند گروه‌های مالی خود بانک هم مانند سامانتل برنامه‌هایی در دست دارند که هنوز به مرحله اعلام و اجرا نرسیده است.
[mks_pullquote align=”left” width=”740″ size=”18″ bg_color=”#444444″ txt_color=”#ffffff”]
کاهش سرمایه‌گذاری روی فین‌تک
مجله فوربس علت اصلی این سقوط را درگیری بانک‌ها با کسب‌وکارها و استارت‌آپ‌های فین‌تک می‌داند. تقریبا 30 مورد از بانک‌های جهانی که در حوزه فین‌تک سرمایه‌گذاری کرده‌اند، از طریق سرمایه‌گذاری‌های خطرپذیر و شتاب‌دهنده‌هایی سرمایه‌گذاری کرده‌اند که به آنها وابسته هستند.
[/mks_pullquote]
بانک اقتصاد نوین؛ حضور مستقیم از سال 1397
بانک اقتصاد نوین در سال 1396 تصمیم گرفت وارد حوزه فین‌تک شود و برنامه‌ریزی برای ورود به این عرصه را انجام داد و در دستورالعمل سال 1397 خود این مساله را به‌خوبی در نظر گرفته تا بتواند به‌صورت مستقیم و غیرمستقیم در بخش فین‌تک فعالیت داشته باشد. البته تا پیش از این به شکل غیرمستقیم از طریق حضور در توسن و با همکاری شرکت PSP پرداخت نوین آرین، هم سرویس‌های مالی بانکی ارائه کرده است و هم سرمایه‌گذاری داشته است. پرداخت نوین آرین تاکنون یکی، دو محصول هم داشته که با همکاری بانک اقتصاد نوین به مرحله عملیاتی و اجرایی رسیده است.
