پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
در ماه جاری یکی از مهم‌ترین اتفاق‌ها در خصوص دولت الکترونیک رخ داد و سرانجام بعد از 6 سال از برداشته شدن اولین قدم‌های یک پروژه ملی، کم‌کم شاهد جدیت یافتن آن هستیم؛ در تاریخ 1 دی‌ماه 1395 نمایندگان مجلس شورای اسلامی ماده ۹ لایحه برنامه ششم توسعه را به تصویب رساندند که بر اساس این ماده، همه دستگاه‌های دولتی مکلف به ثبت معاملات در سامانه تدارکات الکترونیکی یا همان «ستاد» شدند. (+)
هم‌زمان با تصویب این لایحه، دکتر رمضان‌علی صادق‌زاده رئیس مرکز توسعه تجارت الکترونیکی که از سوی وزارت صنعت، معدن و تجارت متولی اجرای این طرح ملی است، گفته است: «سامانه تدارکات الکترونیکی دولت در حال حاضر عملیاتی شده و تمامی سازمان‌های دولتی مکلف هستند همه «خریدها»، «مناقصه‌ها» و «مزایده‌های» خود را از طریق این سامانه انجام دهند و تاکنون دستور اتصال به این سامانه به ۴۰۰۰ دستگاه اجرایی در سراسر کشور ابلاغ شده و حدود 1700 دستگاه نیز نسبت به ثبت‌نام در این سامانه اقدام کرده‌اند.» (+)
.
بهسازان ملت مجری فنی طراحی و تولید «ستاد»
مسلماً با تصویب این لایحه اهمیت کسب‌وکاری ستاد افزایش یافت و توجه‌ها به سمت آن بیش‌ازپیش جلب شد؛ اما در این میان، چیزی که بیشتر از بحث کسب‌وکاری، توجه ما را جلب کرد بحث‌های اجرای فنی این سامانه بود که باعث شد به سراغ بهسازان ملت برویم.
شرکت بهسازان ملت که سابقه اجرای بخش فناوری اطلاعاتی پروژه‌های ملی فراگیری ازجمله پروژه سوخت، پروژه حج، پروژه گندم، پروژه شیر یارانه‌ای و غیره را در کارنامه خود داشته است، در پروژه «ستاد» نیز از سوی وزارت صنعت، معدن و تجارت مجری طراحی و پیاده‌سازی این سامانه ملی است.
طراحی و پیاده‌سازی یک پروژه ملی دیگر، بهانه خوبی بود برای اینکه یک‌ساعتی را مهمان مدیران بهسازان شویم. سیدرضا یوسف بیک معاون پروژه‌های ملی و اقماری بانکداری متمرکز شرکت بهسازان ملت و مدیر پروژه ستاد در بهسازان ملت و حسین طاهباز توکلی مشاور ارشد و مدیر توسعه بازار پروژه‌های ملی شرکت بهسازان ملت در یک گفتگوی یک‌ساعته، کم و کیف پیاده‌سازی این پروژه توسط بهسازان را برای ما باز کردند. متن کامل این گفتگو در ادامه آمده است.
.
ستاد برای رفع نیاز بخش دولتی به خریدوفروش کالا
قربانی: ستاد قرار است دقیقاً چه کاری انجام دهد؟
یوسف بیک: «ستاد» که درواقع مخفف عبارت «سامانه تدارکات الکترونیکی دولت» است این امکان را به وجود آورده که بخش دولتی، نیاز خریدوفروش کالا و خدمات خود را از طریق یک سامانه متمرکز با بخش خصوصی در میان بگذارد و در یک فرآیند روشن و دقیق این نیازها برطرف شوند.
این کار در دنیا کار تازه‌ای نیست و این مفهوم در دنیا با عنوان «Public Eprocurement» شناخته می‌شود ولی برای اولین بار است که در ایران اجرایی می‌شود. خدمات اصلی سامانه تدارکات الکترونیکی دولت به 3 بخش اصلی «خرید»، «مناقصه» و «مزایده» تقسیم می‌شود.
.
قربانی: این نیازهای که اشاره کردید، چطور قرار است برطرف شوند؟
یوسف بیک: بگذارید از یک‌قدم عقب‌تر موضوع را باز کنم. می‌دانید که در حال حاضر حدود 2.5 میلیون ایران کد در کشور ثبت شده است؛ یعنی شناسنامه و کاتالوگ تمام این کالاها در شرکت ایران کد ثبت شده است. یکی از قدم‌های اولیه ستاد نیز با تکیه به اطلاعات ارزشمند این منبع برداشته شد؛ به این شکل که علاوه بر این تعداد ایران کد موجود، هر ایران کد جدیدی هم که در کشور ثبت می‌شود، به‌صورت آنلاین در پایگاه داده ستاد نیز ثبت می‌شود.
قدم دوم این است که هر تأمین‌کننده کالا یا خدمات، خودش را به‌عنوان تأمین‌کننده یک یا چندین کالا در ستاد ثبت‌نام می‌کند و بعد از تأیید ثبت‌نامش، کالا یا کالاهایش را با توجه به ایران کدهایی که دارد در ستاد معرفی و قیمت‌گذاری می‌کند. حتی این قیمت‌گذاری می‌تواند برای یک بازه زمانی خاص و تعداد خاص انجام شود.
از طرف دیگر، هر کارپرداز که نیاز به کالایی دارد آن کالا را در سامانه جستجو می‌کند و سامانه فهرستی از تأمین‌کننده‌های مختلف نشان می‌دهد که در حال حاضر قادر به تأمین آن کالا هستند و هرکدام با چه کیفیت و چه قیمتی آن را ارائه می‌کنند. مزیت این جدول این است که کارپرداز تمام جزئیات را می‌بیند و حق انتخاب دارد و بدیهی است الزاماً کمترین قیمت داده شده، بهترین گزینه نیست.
برعکس این فرآیند هم وجود دارد؛ ممکن است محصول موردنظر دستگاه پیدا نشود و یا کیفیت و قیمت موردنظر وجود نداشته باشد. در این صورت کارپرداز می‌تواند کالای موردنیازش را در «برد» اعلام کند تا تمام تأمین‌کنندگانی که می‌توانند آن کالا را تأمین کنند در آنجا پیشنهادهایشان را ارائه دهند و با توجه به شرایط، بهترین تأمین‌کننده انتخاب شود.
.
ارائه کارت مجازی برای حساب‌های دولتی
قربانی: با توجه به اینکه کارپردازها سازمان‌های دولتی هستند و مانند حساب‌های حقیقی کارت‌بانکی ندارند، در این فرآیند پرداخت چطور انجام می‌شود؟
یوسف بیک: فلسفه ستاد این است که کل فرآیند به‌صورت الکترونیکی انجام شود؛ بنابراین، از ابتدای کار یعنی مرحله جستجو برای انتخاب محصول تا مرحله تأیید و تحویل کالا به انبار خریدار، کل فرآیند مخصوصاً پرداخت، به‌صورت الکترونیکی انجام می‌شود.
یکی از کارهای خوبی که در سامانه تدارکات الکترونیک دولت برای اولین بار در شبکه بانکی کشور اتفاق افتاد، موضوع کارت مجازی برای حساب‌های دولتی، شرکتی و سازمانی است؛ یعنی دیگر فیزیک کارت وجود ندارد اما شماره پن آن به‌صورت مجازی وجود دارد؛ دقت داشته باشید که در مورد حساب‌های سازمان‌های دولتی صحبت می‌کنیم که حتی کارت فیزیکی هم ندارند.
این موضوع با خزانه‌داری کل کشور مطرح شد و ایشان ترتیبی دادند که حساب‌های دولتی یک پن 16 رقمی، یک پین و یک CVV2 داشته باشد که به دستگاه دولتی تحویل داده می‌شود تا برای انجام پرداخت الکترونیکی در فرآیندهای ستاد، مشکلی وجود نداشته باشد.
اولین کارت مجازی از این سری هم در بانک ملت و توسط آقای لطفی آذر صادر شد. بعد از بانک ملت در چند بانک دیگر نیز این کار با تأیید وزارت اقتصاد و دارایی انجام شد. درنتیجه با توجه به تدبیری که برای حساب‌های دولتی اندیشیده شد، حتی پرداخت هم در ستاد به‌صورت الکترونیکی انجام می‌شود.
.
انجام مراحل مناقصه به همراه امضای دیجیتالی
قربانی: این فرآیند در بخش مناقصه چطور است؟
یوسف بیک: در بخش مناقصه، از مرحله ثبت مناقصه تا انتشار مناقصه و خرید اسناد مناقصه توسط پیمانکاران، آپلود کردن پاکات الکترونیکی با امضای دیجیتالی، رمزگذاری آن در اینترنت، رمزگشایی آن در روز بازگشایی با حضور اعضای کمیسیون و امضای دیجیتالی اعضای کمیسیون، همه این‌ها به‌صورت الکترونیکی خواهد بود. حتی بعد از باز شدن پاکات و مشخص شدن شرکت برنده، این خبر در کارتابل برنده وارد می‌شود و به او اعلام می‌شود که شما برنده مناقصه شده‌اید. اینجا اگر مناقصه‌گر علاقه‌مند باشد، با امضای دیجیتالی می‌تواند موافقتش را اعلام کند و بعدازآن طرفین به‌صورت الکترونیکی وارد بخش قرارداد می‌شوند. بعد از آن به ترتیب مراحل اجرای قرارداد و پرداخت نیز به‌صورت الکترونیکی در سامانه انجام می‌شود.
در بخش مناقصه ستاد علاوه بر فرآیند اصلی مناقصه کالا و خدمات، اصلاحات مناقصه را نیز داریم که خودش به‌اندازه مناقصه اهمیت دارد. همچنین در ستاد در بخش مناقصه ارزیابی کیفی مناقصه عمومی کالا و خدمات، عقد قرارداد، اجرای قرارداد، پرداخت‌های قرارداد، ترک تشریفات و همچنین ارزیابی کیفی و لیست سیاه را داریم که بسیار اهمیت دارد. علاوه بر این‌ها مناقصه محدود کالا را هم داریم که قوانین متفاوتی دارد.
.
قربانی: بخش مزایده ستاد چطور است؟
یوسف بیک: سامانه مزایده ستاد شامل دو بخش است؛ سامانه مزایده اموال منقول و اموال غیرمنقول. دولت هر کالایی را که بخواهد به مزایده بگذارد در برد سامانه مشخص می‌کند سپس مزایده‌گران عضو سامانه قیمت خود را اعلام می‌کنند و از همان لحظۀ اعلام، به‌صورت رمزنگاری‌شده حفظ می‌شود تا لحظۀ بازگشایی و اعلام به برنده. در این بخش هم پرداخت کاملاً به‌صورت الکترونیکی انجام می‌شود.
.
سازمان‌های دولتی از ستاد استقبال می‌کنند؟
قربانی: کمی از خود ستاد فاصله بگیریم؛ اصلاً چه چیز باعث خواهد شد سازمان‌های دولتی به استفاده از این سامانه اقبال نشان دهند؟
توکلی: قبل از هر چیز فراموش نکنیم که شرکت بهسازان ملت صرفاً مجری بخش فنی این سامانه ملی است که از سوی مرکز توسعه تجارت الکترونیکی به نمایندگی از وزارت صنعت، معدن و تجارت این کار را بر عهده گرفته است. پس مدیریت بحث نحوه استفاده سازمان‌ها و ارگان‌های دولتی از این سامانه، بر عهده وزارت صنعت، معدن و تجارت است که در این خصوص گام‌های مهم و مؤثری را برداشته است.
وزارت صنعت، معدن و تجارت با اعتقاد کامل به لزوم بکار گیری چنین سامانه‌ای و شناخت مناسب از ذینفعان ستاد، بستر مناسبی را جهت پیشرفت سامانه فراهم کرده است. آماده‌سازی این بستر مناسب جهت نهادینه شدن سامانه، حاصل جلسات مفصل دوستان ما در وزارت، با ذینفعان دولتی و خصوصی بوده است که با هدف نهادینه شدن سامانه در سراسر کشور انجام شده است. بدیهی است بدون کمک عزیزان در وزارت امکان رسیدن به شرایط فعلی غیرممکن بود، از فرصت استفاده می‌کنم و مراتب سپاس و تشکر خود و کلیه همکاران شرکت را به محضر عزیزانمان در وزارت صنعت، معدن و تجارت ابلاغ می‌کنم.
با توجه به تلاش صمیمانه همکاران در وزارت، از این‌طرف ما نیز در بهسازان ملت به‌عنوان مجری فنی پروژه تمام تلاشمان را کرده‌ایم که هیچ نقصی در این سامانه نباشد و کوچک‌ترین مانعی ازلحاظ فنی جلوی استفاده از این سامانه را نگیرد.
.
قانون درباره ستاد چه می‌گوید؟
قربانی: از کارهایی که وزارت صنعت، معدن و تجارت در خصوص استفاده از ستاد انجام داده است خبر دارید؟
توکلی: در این خصوص می‌توانم برخی از قوانین را برای شما بازگو کنم. بند ب ماده 1 قانون برگزاری مناقصات مصوب 1383/11/03، می‌گوید: «قوای سه‌گانه جمهوری اسلامی ایران، اعم از وزارتخانه‌ها، سازمان‌ها، مؤسسات، شرکت‌های دولتی، مؤسسات انتفاعی وابسته به دولت، بانک‌ها، مؤسسات اعتباری دولتی، شرکت‌های بیمه دولتی، مؤسسات و نهادی عمومی غیردولتی، بنیادها و نهادهای انقلاب اسلامی، شورای نگهبان قانون اساسی، همچنین دستگاه‌ها و واحدهایی که شمول قانون بر آن‌ها مستلزم ذکر یا تصریح نام است اعم از اینکه قانون خاص خود را داشته باشند و یا از قوانین و مقررات عام تبعیت نمایند، نظیر وزارت جهاد کشاورزی، شرکت ملی نفت، شرکت ملی گاز، شرکت ملی صنایع پتروشیمی ایران، سازمان صداوسیما و توابع آن‌ها در برگزاری مناقصه، مقررات این قانون را رعایت می‌کنند.»
در جای دیگری در خصوص اصلاح قانون مالیات‌های مستقیم، در تاریخ 1394/04/31، ماده 169 تبصره 5 نیز آمده است: «وزارت صنعت، معدن و تجارت موظف است حداکثر تا مدت 6 ماه پس از لازم‌الاجرا شدن این قانون، سامانه انجام معاملات وزارتخانه‌ها و دستگاه‌های اجرایی را برای مدیریت انجام کلیه مراحل مناقصات و مزایده‌ها راه‌اندازی کند و امکان دسترسی برخط سازمان امور مالیاتی را فراهم کند. کلیه دستگاه‌های اجرایی موضوع بند ب ماده 1 قانون برگزاری مناقصات مصوب 1383/11/03 موظف‌اند حداکثر ظرف مدت سه ماه پس از راه‌اندازی سامانه مذکور کلیه معاملات خود به‌غیراز معاملات محرمانه را از طریق این سامانه انجام دهند.» این قانون نیز از اوایل سال 95 ابلاغ شده است.
همچنین در تاریخ 1 دی‌ماه 1395 نمایندگان مجلس شورای اسلامی ماده ۹ لایحه برنامه ششم توسعه را به تصویب رساندند که متن آن عبارت است از: «دولت مجاز است سامانه تدارکات الکترونیکی دولت را برای اجرای تمامی مراحل و انواع معاملات وزارتخانه‌ها و دستگاه‌های مشمول قانون برگزاری مناقصات و سایر قوانین را تکمیل کند.» در ادامه این قانون می‌گوید: «دستگاه‌های مشمول قانون برگزاری مناقصات و دیگر معامله‌کنندگان بخش عمومی ازجمله دستگاه‌هایی که شمول قانون در آن‌ها مستلزم ذکر یا تصریح نام است و کلیه مؤسسات دولتی یا عمومی غیردولتی باید برنامه‌ریزی مورد تأیید هیئت‌وزیران را در این سامانه ثبت کنند و تمامی مراحل معاملات خود را نظیر توزیع و دریافت اسناد گشایش الکترونیکی پاکات و پیشنهادها و انعقاد قرارداد و غیره را به‌صورت الکترونیکی انجام دهد.»
.
1700 دستگاه دولتی در ستاد ثبت‌نام کردند
قربانی: با توجه به توضیحاتی که در خصوص وجه قانونی این سامانه نیز دادید، تاکنون استقبال چگونه بوده است؟
توکلی: تاکنون بیش از 1700 دستگاه دولتی در این سامانه ثبت‌نام کرده‌اند و بیش از 15700 شرکت به‌عنوان تأمین‌کننده وارد سامانه شده‌اند. حدود 1400 مزایده‌گزار داریم که از بخش دولتی است.
.
ثبت‌نام در ستاد
قربانی: ثبت‌نام در سامانه تدارکات الکترونیکی دولت چگونه است؟
توکلی: در حال حاضر دفاتر ثبت‌نام را در کل کشور راه‌اندازی کرده‌ایم که از دو بخش خصوصی و دولتی ثبت‌نام به‌عمل می‌آورند. اولین قدم برای فعالان بخش خصوصی جهت ثبت‌نام در ستاد به‌صورت حضوری انجام می‌شود؛ چراکه وقتی این تأمین‌کننده در آینده با بخش دولتی معامله‌ای انجام دهد حتماً باید از قبل مدارکی را ارائه کرده باشد و کنترل شده باشد. به همین منظور فعالان بخش خصوصی برای ثبت‌نام باید به دفاتر ثبت‌نام ستاد در سطح کشور مراجعه کنند. آدرس دقیق تمامی دفاتر ثبت‌نام ستاد نیز در سایت ستاد به نشانی www.setadiran.ir موجود است.
ثبت‌نام سازمان‌های بخش دولتی نیز به این صورت است که یک سری فرم‌ها را به‌صورت الکترونیکی برای آن‌ها ارسال می‌کنیم تا تکمیل نمایند و بعدازآن باید به‌صورت حضوری به مراکز دریافت امضای دیجیتالی که آدرس این دفاتر نیز در سایت ستاد موجود است مراجعه کنند و بعد از دریافت امضای دیجیتالی، ثبت‌نامشان را تکمیل کنند.
.
قربانی: ازلحاظ فنی در بهسازان چند نفر در این پروژه درگیر هستند؟
یوسف بیک: در سال 89 پروژه را با یک تیم ده نفره شروع کردیم و در حال حاضر یک تیم 150 نفره پشت سامانه هستند که تقریباً 100 نفر کار اجرایی را انجام می‌دهند. ما در هر استان نمایندگی و در تهران بخش مرکز تماس و آموزش داریم. یک تیم 50 نفره هم کار توسعه سامانه ازنظر تحلیل و طراحی و تولید و شبکه را انجام می‌دهند.
.
ظرفیت شرکت‌های نرم‌افزاری داخلی را جدی بگیریم
قربانی: به سرانجام رساندن این پروژه برای شرکت بهسازان ملت چه اهمیتی داشت؟
توکلی: به نظرم دلایل موفقیت این پروژه از سمت بهسازان، طراحی مدل کسب‌وکار مناسب، سرمایه‌گذاری حرفه‌ای و تجربه موفق بهسازان در ارائه خدمات الکترونیکی B2B بود.
از طرف دیگر، تیم بهسازان ملت برای این پروژه انرژی بسیار مضاعفی صرف کرد و با به ثمر نشستن این تلاش‌ها، می‌تواند در کشور این نوید را بدهد که شرکت‌هایی مانند بهسازان می‌توانند با مدل‌های کسب‌وکاری موفق متولی پروژه‌های بزرگ و پیچیده این‌چنینی باشند.
تجربه ثابت کرده کارهایی که در کشورهای دیگر انجام می‌شود، اگر بخواهد در ایران انجام شود یک‌چهارم هزینه انجام همان کار در کشورهای خارجی را خواهد داشت. کشور ما با استفاده از این فرهنگ، مناسب‌ترین کشور برای توسعه سامانه‌های نرم‌افزاری با توجه به نیروی انسانی است و حتی می‌توانیم خیلی پیشرفته‌تر از کشورهایی مثل هند عمل کنیم. گواه این عملکرد هم اخذ رتبه دوم سامانه تدارکات الکترونیکی دولت در سال 2013 در مسابقه AFACT است که سامانه‌های الکترونیکی دولت‌ها زیر نظر مجامع رسمی بین‌المللی رتبه‌بندی می‌شوند. سامانه تدارکات الکترونیکی دولت در برابر محصولات کشورهای قدرتمند آسیا و اقیانوسیه جایگاه دوم را کسب کرد.
با سلام
من به عنوان یک شرکت بخش خصوصی از زمانی که با این سامانه آشنا شده ام به واقع در روند ورود به بازار کسب و کار بدون واسطه های که قبلا در سیستم های سنتی وجود داشت ، فعالیتم بهتر شده است.
امیدوارم خبرهای خوب دیگری از این سامانه دریافت نماییم.