پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
مینا والی / رابطه فناوری و محیط زیست رابطه پر حرف و حدیثی است. برخی فناوری‌ها به بهبود وضعیت محیط زیست کمک کرده‌اند و برخی فناوری‌ها موجب تخریب محیط زیست شده‌اند. قضاوت درباره اینکه کدام فناوری به محیط زیست کمک کرده و کدام فناوری برای آن پیامدهای منفی داشته است با وجود ادعای صنایع و شرکت‌ها به «سبز» بودن دشوار شده است. بانکداری و پرداخت الکترونیکی نیز از این قاعده مستثنا نیست؛ برخی می‌گویند سبز است چون مصرف کاغذ را کاهش داده است، اما آیا واقعا روش‌های نوین بانکداری و پرداخت محیط زیست را نجات می‌دهند؟ به‌طور کلی گرچه فناوری برای رفع برخی پیامدهای زیست محیطی کمک کرده است اما در مجموع خود از آلودگی‌های زیست محیطی منزه نیست.
.
مصرف کاغذ و تهدید محیط زیست
این تصور وجود دارد که روش‌های الکترونیکی و دیجیتالی در بانکداری، مصرف کاغذ را کاهش داده است. برخی از بانک‌های دنیا هم گزارش‌هایی از این کاهش مصرف داده‌اند، اظهارنامه‌های الکترونیکی و بانکداری آنلاین از جمله روش‌هایی هستند که مصرف کاغذ را کاهش داده‌اند. برای اینکه ببینیم در ایران و بانک‌های ایرانی چه اتفاقی افتاده است آماری پیدا نکردیم.
امير البدوي، عضو هيات علمي دانشگاه تربيت مدرس هم معتقد است که ابزارهای جدید مصرف کاغذ را در بانکداری کاهش داده است؛ او می‌گوید: «حركت بانك‌ها به سمت فناوري و تبديل اطلاعات بانك به ديتاهاي الكترونيكي موجب كاهش مصرف 60 ميليارد برگ كاغذ در نظام بانكي كشور مي‌شود.»
.
USSD و نجات محیط زیست
در زمینه ussd همراه ادعا می‌کند که اثرات مثبتی روی کاهش مصرف کاغذ و در نتیجه قطع درخت داشته است. اواخر تیرماه امسال مدیرعامل این اپراتور به رئیس کل بانک مرکزی نامه‌ای نوشت با موضوع «گزارش سوابق فعالیت و پیگیری همراه اول در حوزه خدمات پرداخت همراه و درخواست لغو ممنوعیت اخیر استفاده از بستر USSD در تراکنش‌های مالی». وحید صدوقی در این نامه از ولی‌اله سیف خواست در ابلاغیه اخیر شرکت شاپرک در خصوص قطع سرویس USSD تجدید نظر شود چرا که قطع این سرویس که بهترین روش برای مشترکان تلفن همراه در جهت استفاده از خدمات غیر حضوری است، موجب بروز برخی مشکلات در این زمینه خواهد شد.
در بخشی از این نامه سه صفحه‌ای اشاره‌ای شده است به تاثیرات مثبت USSD بر محیط زیست: «توسعه فروش الکترونیکی کمک شایان و شایسته‌ای به حفظ محیط زیست داشته و از تعهدات تمامی دستگاه‌ها و صنایع کشور است. تنها در سال گذشته ارائه این خدمت موجب جلوگیری از قطع 6055 اصله درخت و جلوگیری از مصرف 11.302.272 لیتر آب، تولید 1290 تن اکسیژن و تصفیه 157.430 تن دی‌اکسیدکربن برآورد شده است. حذف این کانال سریع و ساده و برگشت به روش‌های کاغذی به این رویکرد مهم دولت صدمه می‌زند.»
در این نوع گزارش‌ها تنها نیمه پر لیوان بزرگنمایی می‌شود، درحالیکه استفاده از تجهیزات الکترونیکی خود می‌تواند صدمات جبران‌ناپذیری به محیط زیست وارد کند.
شاهین نورصالحی، کارشناس فناوری با اشاره به گزارش همراه اول می‌گوید: «در میان همه این گزارش‌ها و آمارها، اپراتورهای تلفن همراه بعضا اعلام می‌کنند که خدمات الکترونیکی آنها میزان قابل‌توجهی به محافظت از طبیعت کمک کرده است ولی نتایج مطالعات دقیق یک تیم تحقیقاتی در کشور سوئیس نشان می‌دهد که پس از انتقال از شبکه GMS به 3G میزان مصرف انرژی انتقال اطلاعات از طریق شبکه موبایل سه برابر بیشتر از انتقال از بستر خطوط ثابت تلفنی است. همچنین این نرخ مصرف انرژی از نسل GSM تا 3G به میزان چهار برابر بیشتر است. بنابر همین گزارش، بیش از 70 تا 95 درصد مصرف انرژی یک دستگاه تلفن همراه در طول دوران سرویس‌دهی خود، مربوط به زمان تولید آن می‌شود که همین امر نشان‌دهنده یک نیاز جدی به بازنگری در الکترونیکی نمودن همه ارکان زندگی است.»
.
دشمن محیط زیست
یکی از بحث‌هایی که این سال‌ها مطرح می‌شود آلودگی‌های ناشی از دستگاه‌های الکترونیکی است که به آن «زباله الکترونیکی» گفته می‌شود. دستگاه‌های الکترونیکی و قطعات آن همچون تلفن‌ها و کامپیوترها، لوح فشرده بعد از استهلاک تبدیل به زباله‌های الکترونیکی می‌شوند که حاوی فلزات خطرناکی مانند سرب، کادمیوم و جیوه هستند. گفته می‌شود در صورت رهاسازی این زباله‌ها در طبیعت پس از پایان عمر مفید و عدم بازیافت صحیح، آلوده کننده خطرناک محیط زیست به شمار می‌روند. زباله‌های الکترونیکی به تدریج در حال تبدیل شدن به مشکل بزرگ دنیا است؛ در حال حاضر چین و آمریکا از بزرگترین تولیدکنندگان زباله‌های الکترونیکی هستند.
نورصالحی در این باره می‌گوید: «وقتی که از نقش فناوری اطلاعات در مکانیزه کردن انواع روش‌های تجارت و اداره کسب‌وکارهای مختلف صحبت به میان می‌آید، فقط از سازگاری آن با محیط زیست و صرفه‌جویی در زمان و غیره گفته می‌شود ولی به طور مثال، کاهش سفرهای درون شهری با بانکداری الکترونیکی، تنها آن بخش روشن از الکترونیکی شدن بانکداری است که به لحاظ زیست محیطی بر آن تاکید می‌شود، ولی مقدار انرژی مصرف شده توسط تجهیزات و سرویس دهنده‌های شبکه بانکی از یک سو و انرژی صرف شده برای خدمات‌رسانی در بستر انتقال از سوی دیگر، بخش تاریک و میزان انرژی مصرف شده برای تولید این تجهیزات الکترونیکی، بخش پنهان و غم‌انگیز الکترونیکی شدن خدمات بانکی است، خصوصا که نرخ متوسط استهلاک تجهیزات پرداخت الکترونیکی همچون POS بسیار بالا بوده و بسیاری از این تجهیزات در اثر تغییر و پیشرفت فناوری (مهاجرت به کارت‌های بانکی تراشه‌دار یا NFC) همواره در حال تعویض هستند که تبدیل به انواع پسماندهای سمی و خطرناک در طبیعت می‌شوند که اکثرا هم قابلیت بازیافتی ندارند.»
.
افزایش مصرف انرژی
نورصالحی توجه ما را به گزارش جامع صندوق جهانی طبیعت (WWF) جلب می‌کند که در صفحه 18 آن با عنوان the potential CO2 reduction by ICT به این حقیقت اشاره می‌شود که: «وقتی که بحث ارزشیابی آثار پروژه‌های ICT بر کاهش گازهای گلخانه‌ای به میان می‌آید، باید به اثر متقابل تکنولوژی‌های مختلف به کار گرفته شده با فعالیت‌های متفاوت انسانی در این زمینه توجه کافی شود، چرا که به طور مثال، هر چند که تجارت الکترونیکی باعث کاهش سفرهای درون شهری می‌شود، ولی به همین میزان بر نرخ شبکه‌های پخش و توزیع و همچنین مرجوعی کالاها اثرگذار است.»
به گفته او همچنین وب سایت low tech magazine در مقاله‌ای با عنوان «ردپای هیولایی به نام فناوری‌های دیجیتالی»، به مستندات، آمار و ارقام قابل توجهی در نرخ مصرف چندین برابر انرژی در طول مدت حیات یک پردازنده، نسبت به میزان انرژی مصرف شده در حین تولید آن اشاره شده است. این مقاله به این حقیقت اشاره می‌کند که هر چند یک مانیتور LCD امروزی میزان انرژی کمتری نسبت به یک مانیتور CRT قدیمی مصرف می‌کند، ولی به دلیل استفاده گسترده مانیتورهای LCD از میکروپروسسروها و انرژی زیادی که تولید یک میکروپروسسور استفاده می‌کند، عملا صدمه بیشتری به طبیعت وارد می‌شود.
همچنین محاسبات نشان می‌دهد در فرآیند تولید یک تراشه دیجیتالی قدیمی (RAM 32 MB)، برای تهیه دو گرم میکروچیپ میزان 1.6 کیلوگرم سوخت مورد نیاز است، به این معنی که برای تهیه یک کیلوگرم میکرو چیپ میزان 800 کیلوگرم سوخت موردنیاز است که در مقابل میزان 12 کیلوگرم سوخت موردنیاز برای ساخت یک کامپیوتر، رقم قابل ملاحظه‌ای انرژی صرف انواع تراشه‌ها می‌شود که برای تراشه‌های پیشرفته‌تر این رقم افزایش بیشتری خواهد داشت.
کارشناس فناوری می‌گوید: «بنابر همین ملاحظات است که بانک HSBC در پاسخ به تهدیدهای فوری زیست محیطی رقم سالیانه صد میلیون دلار برای مدت پنج سال به Climate Group و سایر سازمان‌های همکار اختصاص داده است.»
.
کاغذ دوست محیط زیست
برگردیم به استفاده از ابزارهای جدید پرداخت و مصرف کاغذ؛ درست است که این ابزارهای نه‌چندان سبز، موجب کاهش مصرف کاغذ شده‌اند؛ اما آیا مصرف کاغذ به معنای صدمه به محیط زیست است؟ بله اگر برای تولید کاغذ درختان به‌صورت بی‌رویه قطع شوند و جنگل‌ها تخریب، این به معنای صدمه به محیط زیست است؛ اما امروز از روش‌های جایگزینی هم می‌توان برای تولید کاغذ استفاده کرد. در برخی از کشورها درختانی کاشته می‌شوند که رشد سریع دارند و مثلا در مدت 5 سال به بهره‌برداری می‌رسند و با قطع هر درخت، نهال جدیدی کاشته می‌شود. در برخی موارد هم از چوب بامبو برای تولید کاغذ استفاده می‌شود. امروز اصطلاحی وجود دارد با عنوان «چاپ سبز» که در آن پروسه چاپ از تولید کاغذ تا چاپ بر روی آن و بازیافت به‌صورتی تعریف شده است که کمترین آسیب را به محیط زیست می‌زند. در این نوع چاپ برای تولید کاغذ از منابع دیگری به عنوان مواد خام استفاده می‌ود که این مواد پایداری زیست محیطی بیشتری دارند. علاوه بر این محصولات کاغذی تولید شده از آنها به اندازه کاغذ بکر، ماندگار است و کیفیتی بالا دارد. در بین این مواد خام می‌توان به کنف، مواد ترکیبی و پنبه اصلاح شده اشاره کرد.
منابع: csrwire.com / lowtechmagazine.com / lowtechmagazine.com / esu-services.ch / wwf.se
منبع: هفته‌نامه عصر ارتباط