پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
«بام» یا همان «بانک اول من» نام جدیدترین پروژه فناورانه بانکی ملی ایران است که قبل از رونمایی‌اش با جمله تبلیغاتی «بام در راه است» ذهن مخاطبان و مشتریان بانک ملی را به‌شدت به خودش مشغول کرده بود که بام چیست؟
به زبانی خیلی ساده و خودمانی بخواهم بگویم، بام نسل جدید سامانه بانکداری اینترنتی بانک ملی است که قرار است ازاین‌پس با نام سامانه بانکداری اینترنتی بام با فضایی کاملاً متفاوت از آنچه تاکنون از اینترنت‌بانک ملی می‌شناختید به مشتریان بانک ملی سرویس دهد.
.
نقطه عطفی در فناوری اطلاعات بانک ملی
شنیده‌ها حاکی از این است که ارائه این سرویس در بانک ملی نقطه عطفی نه‌تنها در خود بانک ملی بلکه نقطه عطفی در نگاه بانک‌های کشور به فناوری اطلاعات ایجاد خواهد کرد. برای اینکه بیشتر و بهتر با آنچه در این سرویس اتفاق افتاده است به سراغ حمیدرضا مختاریان مدیر پروژه سامانه بانکداری اینترنتی بام رفتیم تا ببینیم او چه حرف‌هایی برای گفتن دارد. حمیدرضا مختاریان از آن دسته از افراد ایده‌مندی است که کمتر نامش شنیده شده است ولی سررشته خیلی از اتفاق‌ها در صنعت فناوری اطلاعات بانکی کشور را می‌توان به او نسبت داد؛ مختاریان را می‌توان در ایران اولین کسی دانست که درباره مفهوم تجربه کاربری در صنعت بانکداری در ایران به شکلی عمیق مورد بررسی قرار داده بود حتی مصاحبه‌هایی از او درباره این مفهوم در سال‌های 90-91 در وب منتشر شد. حمیدرضا مختاریان کسی است که پیشنهاد ترجمه کتاب بانک 2.0 و بانک 3.0 برت کینگ را به گروه رسانه‌ای شفق داد که ترجمه و انتشار این کتاب در ایران خودش به‌تنهایی تغییراتی زیادی را به دنبال داشت.
بام فقط اینترنت‌بانک نیست
از حمید مختاریان می‌خواهیم که به ما بگوید بام دقیقاً چیست؟ او می‌گوید: «هرچند که با عنوان سامانه بانکداری اینترنتی بام معرفی شده است ولی فقط اینترنت‌بانک نیست؛ بلکه همین سامانه هم موبایل‌بانک (اندروید و iOS) است و هم اینترنت‌بانک موبایلی و قرار است در آینده نزدیک روی خودپردازهای بانک ملی و شعب این بانک هم پیاده‌سازی شود؛ به‌عبارت‌دیگر، این یک سامانه و سرویس واحد است که صرفاً کاربر یا مشتری با کمک ابزارها و بسترهای متفاوتی می‌تواند به مجموعه‌ای از سرویس‌ها در محیطی بسیار امن و مطابق با سلیقه خودش بهره ببرد.»
.
بودن یا نبودن توکن! مسئله این است
همین‌جا حرف‌های مختاریان را قطع می‌کنم و از تجربه تلخم در استفاده از اینترنت‌بانک قبلی ملی می‌گویم. اینکه چطور بعد از کلی دوندگی برای دریافت توکن جهت استفاده از خدمات اینترنت‌بانک ملی، عطای اینترنت‌بانکشان را به لقایش بخشیدم و به خودم گفتم: «اینترنت‌بانکتون ارزونی خودتون! نخواستیم!» لبخند تلخی می‌زند و می‌گوید: «بله؛ متأسفانه یکی از بزرگ‌ترین مشکلات پیش روی نسخه قبلی اینترنت‌بانکی ملی این بود که توکن و فرآیند دریافت خود این سخت‌افزار باعث شده بود بانک ملی گروه بالقوه‌ای از مشتریانش را از دست بدهد. اولین نکته‌ای که وجود دارد این است که در سامانه بانکداری اینترنتی بام دیگر خبری از توکن نیست. چیزی مثل توکن به آن شکل سخت‌افزاری نه‌تنها ازلحاظ هزینه به‌صرفه نبود بلکه ازلحاظ تجربه کاربری هم مدل خوبی نبود و از طرف دیگر محدودیت‌هایی که داشت باعث می‌شد خیلی از مشتریان اصلاً دیگر رغبتی به استفاده از این سرویس نکنند. در کنار همه این‌ها، به دلیل گسترش استفاده مردم از تلفن همراه استفاده از یک سخت‌افزار به غیر از تلفن همراه برای تأیید دوعاملی، به‌نوعی غیرمنطقی است. دنیا به این سمت پیش می‌رود که اگر بخواهد تأیید دوعاملی بگیرد، مرحله دوم از طریق موبایل است چراکه هم شخصی و هم امن است.»
.
خداحافطی با توکن در سامانه جدید بانکداری اینترنتی ملی
مدیر پروژه سامانه بانکداری اینترنتی بام بانک ملی در ادامه در خصوص حذف توکن از فرآیند استفاده از اینترنت‌بانک ملی می‌گوید: «پس ما با رفتن به سمت دریافت تأیید دوم از طریق تلفن همراه و حذف سخت‌افزار هم می‌توانیم تجربه کاربری بهتری بدهیم و هم می‌توانیم امنیت و تنظیم آن را به دست کاربر نهایی بسپاریم که موضوعی بسیار ارزشمند برای کاربر خواهد بود. خیلی وقت‌ها اگر ما مانع بزرگی به اسم توکن را اول راه کاربر بگذاریم، شخص دیگر به سراغ سیستم ما نمی‌آید که ببیند اصلاً خوب است یا نه. چراکه مراحل گرفتن توکن نیز بسیار سخت است و هزینه زیادی هم دارد. علاوه بر این‌ها نگهداری توکن هم مشکلات فراوانی به همراه دارد. خواست مشتریان ما هم این بود که توکن برداشته شود و یکی از دلایل ایجاد اینترنت‌بانک جدید این بود که توکن از آن حذف شود.
این نکته را هم بگویم که کسانی که در گذشته برای استفاده از توکن پول پرداخت کرده‌اند و با آن کار می‌کنند می‌توانند همچنان از سرویس خود استفاده کنند و در یک فرایندی تمامی کاربران به سیستم جدید منتقل می‌شوند. هیچ اجباری در کار نیست و اگر کسی با سیستم قبلی راحت‌تر است می‌تواند به استفاده از آن ادامه دهد. هدف این سیستم این است که کسانی که در گذشته اذیت می‌شدند و خواهان استفاده از یک سیستم راحت‌تر بودند و یا هزینه توکن برایشان توجیهی نداشت و یا برایشان سخت بود و همچنین کسانی که می‌خواهند با موبایل کار کنند، با یک سیستم جدید روبرو شوند.»
.
یکی برای همه، همه برای یکی
مختاریان بعد از اینکه کمی ما را به خاطر ناکامی‌مان در استفاده از نسخه قبلی اینترنت‌بانک ملی دل‌داری می‌دهد، به ویژگی بعدی بام اشاره می‌کند و می‌گوید: «اینترنت‌بانک و موبایل‌بانک جدید دیگر از هم مجزا نیستند. ما اینترنت‌بانک، موبایل وب و موبایل اپلیکیشن یکپارچه داریم که ازلحاظ ظاهر هیچ فرقی باهم ندارند. ممکن است تفاوت‌هایی در داشتن قابلیت‌های مختلف داشته باشند که به‌نوعی به خاطر پیکربندی آن است.»
.
انتقال وجه نه! انتقال پول
یکی دیگر از تغییرات دیگری که در نسخه جدید اینترنت‌بانک ملی صورت گرفته حذف گزینه «انتقال وجه» و ایجاد گزینه‌ای به نام «انتقال پول» است؛ تغییری ریز ولی فکر شده که تاکنون کسی به آن فکر نکرده بود و یا اگر هم فکری شده بود، تاکنون خروجی‌ای نداشته. مختاریان دراین‌باره می‌گوید: «انتقال وجه اشتباه است و ما نمی‌توانیم وجه را انتقال دهیم و در واقع منظورمان وجه نقد است. معادل وجه نقد در انگلیسی Cash است ولی اصطلاح Cash Transfer نداریم و به‌جایش از Money Transfer استفاده می‌شود که منظور همان پول است.»
یکی از نقاط کور نسخه قبلی اینترنت‌بانک ملی گنگ بودن شیوه انتقال وجه یا همان انتقال پول برای مشتری بود که ظاهراً در نسخه جدید فرایند انتقال پول به‌شدت ساده‌تر و ازلحاظ تجربه کاربری بهبود یافته است. از حمید مختاریان می‌خواهیم دراین‌باره برایمان بگوید؛ او می‌گوید: «ما انتقال پول را خیلی ساده کردیم و تمام پیچیدگی‌های انتقال پول را از دید کاربر پنهان کردیم. روش کار بدین‌صورت است که شما حساب مبدأ یعنی یکی از حساب‌های خودتان در بانکی ملی را انتخاب می‌کنید که همین کار هم می‌تواند به‌صورت هوشمند انجام شود. بعد تنها کاری که کاربران باید انجام دهند این است که شماره شبا، شماره‌حساب ملی یا شماره کارت بانک ملی مقصد و مبلغ را وارد کنند.»
به گفته مختاریان در گزینه انتقال پول، شماره‌حساب مقصد یا شماره کارت مقصد فقط باید مربوط به بانک ملی باشند. ولی اگر انتقال را با شماره شبا انجام دهد دیگر فرقی نمی‌کند شماره شبای مقصد مربوط به چه بانکی باشد.
.
ساتنا و پایا را برای همیشه فراموش کنید
او در ادامه می‌گوید: «علاوه بر این اگر شخص از طریق شبا بخواهد انتقال را انجام دهد، بر اساس مبلغ انتقالی موردنظرش ما انتقال پایا یا ساتنا را برایش انجام می‌دهیم. نکته مثبت ماجرا این است که دیگر لازم نیست کسی بداند پایا یا ساتنا چیست و چه فرقی می‌کنند. البته در مرحله آخر انتقال ما به مشتری اعلام می‌کنیم که این انتقال پول مثلاً به شکل ساتنا یا پایا انجام خواهد شد و اینکه با چه شرایط زمانی انجام می‌شود. در حال حاضر پایا تا مبلغ 50 میلیون تومان را شامل می‌شود و از 15 میلیون تا 50 میلیون تومان را هم می‌توان ساتنا کرد ولی 50 میلیون تومان به بالا را فقط باید ساتنا کرد. چون ازلحاظ مشتری نهایی هیچ فرقی نیست، ما زیر 15 را پایا و بالای 15 را ساتنا در نظر گرفتیم. نکته جالب‌تر اینکه مشتری می‌تواند این شماره‌حساب‌ها، شماره کارت‌ها یا شماره‌های شبای افرادی که به آن‌ها پول انتقال داده است را ذخیره کند.»
.
سادگی کارت به کارت شتابی
مدیر پروژه سامانه بانکداری اینترنتی بانک ملی با اشاره به اینکه مفهومی به نام «کارت به کارت» در بین مردم رایج شده است، گفت: «کار دیگری که ما انجام دادیم این است که انتقال پول و انتقال کارت به کارت را از هم مجزا کردیم. همان‌طور که گفتم در انتقال پول فرد می‌تواند فقط به شبا، شماره‌حساب ملی و یا شماره کارت ملی انتقال پول انجام دهد. ولی اگر مشتری بخواهد از حساب بانک ملی خود به شماره کارت شخص دیگری که در بانک ملی نیست پول انتقال دهد می‌تواند از طریق بخش کارت به کارت روزانه تا سقف 3 میلیون تومان انتقال انجام دهد.»
.
سقف تو سقف
حال که حرف از سقف انتقال شد از مختاریان می‌خواهیم سقف انتقال پول در سامانه بانکداری اینترنت‌بانک ملی را هم برایمان باز کند. او می‌گوید: «شما به‌عنوان کاربر، دو سقف انتقال پول دارید؛ یکی سقف بدون تأیید پیامکی است و دیگری با تأیید پیامکی است که الآن یک‌میلیون تومان و سه میلیون تومان است؛ یعنی شما وقتی‌که وارد سایت می‌شوید تا سقف یک‌میلیون تومان در روز بدون اینکه نیازی به واردکردن رمز دیگری داشته باشید می‌توانید انتقال را انجام دهید و تا سقف 3 میلیون تومان وقتی می‌خواهید انتقال را انجام دهید، کد تأییدیه‌ای برای شما پیامک می‌شود که باید آن را وارد کنید. برای مبالغ 3 میلیون بالاتر هم، کاربر باید سقفی برای خودش تعریف کند. درواقع تعیین این سقف‌ها دست خود کاربر است که در صورت تمایل برای تغییر هر کدام از این سقف‌ها می‌تواند با در دست داشتن کارت ملی به یکی از شعب بانک ملی مراجعه کند و بعد از پر کردن فرم مربوطه، این سقف‌ها را تغییر دهد.»
.
اینترنت‌بانک ملی‌تان را به سلیقه خودتان بچینید
یکی از مهم‌ترین ویژگی این سامانه این است که این سامانه قابلیت شخصی‌سازی دارد؛ یعنی در منویی که برای بار اول به فرد نمایش داده می‌شود، یک صفحه قابل تنظیم وجود دارد که شخص می‌تواند آن را صفحه پیش‌فرض خود بگذارد و هر جور که خودش دلش می‌خواهد آن را بچیند؛ مثلاً سرویس‌های پراستفاده خودش را بالاتر قرار دهد و یا حتی سرویس‌هایی که فکر می‌کند ممکن است خیلی به دردش نخورند را اصلاً از منوی خودش حذف کند و یک منوی خلوت داشته باشد. البته شخصی‌سازی صفحه اصلی الزامی نیست و کاربر می‌تواند از صفحه اصلی پیش‌فرض که از قبل از سوی بانک تنظیم شده است استفاده کند.
به گفته مختاریان یکی دیگر از قابلیت سامانه بانکداری اینترنتی بام بانک ملی این است که بانک می‌تواند محتوای ارائه‌شده به کاربر نهایی را بر اساس پارامترهایی که هم خود پورتال از رفتار مشتری جمع می‌کند و هم از اطلاعاتی که در پروفایل مشتری قابل‌دسترسی است، تعریف کند و تصمیم بگیرد چه سرویس‌های ارزش‌افزوده‌ای، چه قابلیت‌های جدید و چه پیشنهادهایی به کاربر نشان داده شود. مثلاً بانک می‌تواند تعیین کند که برای گروه خاصی از مشتریانش، یک محصول خاص در حوزه سهام را ارائه دهد و آن افراد خاص به‌محض ورود به صفحه خود، آن محصول و پیشنهاد خاص را می‌بینند. یا اینکه مثلاً یک پیشنهاد خرید ویژه کارت شارژ برای مشتریانی که تراکنش‌های خرید شارژشان زیاد است. همه بستگی به رفتار مشتری دارد.
.
پیوند PFM و اینترنت‌بانک
پایه این سایت بر مبنای بحث‌های تجربه کاربری نهاده شده است و خدمات آن شامل انتقال پول، اعلام موجودی، مشاهده صورت‌حساب، برچسب‌گذاری تراکنش‌ها و شرح اضافی تراکنش‌ها است. با شرح اضافی تراکنش کاربر می‌تواند بر روی انتقالی که انجام داده توضیحاتی بگذارد. همچنین کاربر می‌تواند گزارش بگیرد، بودجه‌بندی کند، تراکنش‌هایش را دسته‌بندی کند و یا حتی تحلیل‌هایی در مورد تراکنش‌هایش دریافت کند که به‌نوعی در مدیریت درآمد و هزینه کاربر را کمک خواهد کرد. نوعی PFM یا همان مدیریت مالی شخصی. پیش‌ازاین هم نمونه‌های دیگری در کشور در خصوص PFM انجام شده بود که در قالب یک اپلیکیشن مجموعه‌ای از خدمات را به مشتری ارائه می‌دهند یا سرویسی به نام آدانالس که توسط بانک آینده و شرکت تجارت الکترونیکی ارتباط فردا انجام شده است. از حمید مختاریان می‌پرسیم که در PFM که در نظر گرفته‌اند فقط تراکنش‌هایی که توسط حساب بانک ملی و یا کارت بانک ملی انجام شده است را شامل می‌شود و یا تراکنش‌های دیگر بانک‌ها را نیز در نظر می‌گیرد؟ او در پاسخ گفت: «ما فقط برای بانک ملی در نظر گرفته‌ایم. معمولاً راه‌حل‌های PFM ما بانکداری اینترنتی ندارند و بانکداری‌های اینترنتی ما نیز هیچ‌کدام از قابلیت‌های PFM را ندارد و ما به‌نوعی این دو را ترکیب کردیم و فقط مشتریان خودمان را هدف قرار داده‌ایم. نکته‌ای که این بین وجود دارد این است که ما API می‌دهیم و درواقع این پورتال با API کار می‌کند.»
علاوه بر این‌ها پرداخت قبض دسته‌ای و تکی یکی دیگر از سرویس‌های سامانه بانکداری اینترنتی بانک ملی است. همچنین کاربر می‌تواند بر روی نقشه تمامی شعب بانک ملی را جستجو کند و به گفته مختاریان در نسخه بعدی قرار است وضعیت خودپردازها با رنگ بر روی نقشه مشخص شوند و مشتری بفهمد که کدام‌ها فعال‌اند و کدام ها دچار مشکل هستند.
.
آپ‌دِیت لطفا!
مختاریان در بین صحبت‌هایش به این نکته اشاره می‌کند که کلیه نسخه‌های قدیمی Browserها (کروم، موزیلا، اینترنت اِکسپلورِ و …) در این سایت بلاک می‌شوند و به همین دلیل کاربر باید بروزِر خود را آپدیت کند تا ازلحاظ امنیتی از سمت بروزِر هم با مشکلی مواجه نشود و پیشنهاد این است که این به‌روزرسانی فقط از طریق سایت‌های مورد تأیید خود این شرکت‌ها انجام شود.
سامانه جدید بانکداری اینترنتی بانک ملی یا همان بام کلی امکانات و قابلیت‌های ریز دیگر دارد که زمان خیلی اجازه نمی‌دهد به آن‌ها بپردازیم و احتمالاً در یک فرصت دیگر در آینده باید یک‌بار دیگر به سراغ حمیدرضا مختاریان مدیر پروژه بام بیاییم؛ اما به‌عنوان آخرین سؤال، از او می‌پرسیم که فرایند عضویت یا استفاده از بام چیست؟
.
فرآیند عضویت و استفاده از سامانه بانکداری اینترنتی بام
او می‌گوید: «اگر شما هیچ حسابی در بانک ملی ندارید اول‌ازهمه باید حسابی در این بانک باز کنید، کارت‌بانکی بگیرید و حتماً ساپتا یا همان سرویس پیامک بانک ملی خود را فعال کنید. وارد سایت بام شوید تا مراحل ثبت‌نام را انجام دهید. ثبت‌نام 4 مرحله‌ای است و بسیار راحت. در اولین مرحله شما کد ملی و شماره موبایل خود را وارد می‌کنید، پیامکی برای موبایل شما ارسال می‌شود، اگر اطلاعات آن پیامک را درست وارد کنید به شما اجازه انتخاب پسورد را می‌دهد تا بتوانید وارد سایت شوید.
وقتی کاربر بر روی سایت برای بار اول ثبت‌نام خود را انجام داد، برای دفعه بعد تنها چیزی که لازم دارد نام کاربری و رمز عبور است.»