پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
رویای دور خرید از فروشگاه‌های بزرگ و معروفی مثل ای‌بی و آمازون سال‌هاست همراه ایرانی‌ها مانده و با آن‌ها بزرگ شده است. از زمانی که آمازون مطرح شد در تخیل بسیاری این بود که روزی با کارت‌بانکی خودشان وارد یکی از این سایت‌ها شوند و غرق در محصولات متنوع آن هرکدام را که دوست دارند بخرند و مانند کشورهای مهم دیگر کالا در عرض چند روز به دستشان برسد. مدتی پیش مدیرعامل پست خبر از تحقق این رؤیا داد. او از «افتتاح پروژه خرید اینترنتی از سایت‌هایی چون آمازون و ای‌بی» خبر داد. شرکت «یاتا» که یکی از مجریان این وعده است از ۱۷ مهرماه به‌صورت رسمی رونمایی می‌شود هرچند بعد از اظهارنظر مدیرعامل پست چنان خبرساز شد که بعید به نظر می‌رسد احتیاجی به رونمایی باشد. اکنون این سایت فعالیت خود را شروع کرده و مانند بسیاری از خدمات نوینی که در اطراف ما شکل می‌گیرد، در ابتدا در هاله‌ای از ابهام است.
.
صفحه نخست فروشگاه یاتا کاملاً شبیه Ebay است
نخستین مسئله‌ای که هنگام باز کردن سایت یاتا به آن پی می‌برید این است که سایت ذاتاً باهدف یک فروشگاه طراحی نشده و برای ورود به فروشگاه یاتا باید روی لینک کوچکی به نام «مگامال» که در منو سمت چپ وجود دارد، کلیک کنید. وقتی yaataa.ir را وارد می‌کنید به صفحه وب شرکت می‌رسید. یاتا خود را یک «اپراتور جدید و بسیار پیشرفته پستی» می‌داند. خدمات نامه‌نگاری، توزیع، لجستیکی، بازاریابی مستقیم و عناوین ریزودرشت دیگری را در بخش توضیحات خدمات یاتا می‌بینید که البته از تمام این ۱۷ عنوان رنگارنگ تنها بخش خرید از فروشگاه اینترنتی e-bay فعال است و بقیه خدمات بدون کوچک‌ترین توضیحی تنها تیتر خورده‌اند. در فروشگاه ای‌بی هم در حال حاضر امکان دسترسی به کالاهای دست‌دوم وجود ندارد. این وضعیت برای بخش «خدمات آتی یاتا» و «تأمین‌کنندگان یاتا» نیز حاکم است که امیدواریم تا ۱۷ مهرماه و زمان رونمایی رسمی اوضاع بهبود یابد و زمینه فعالیت‌های شرکت مشخص شود. در زمان عضویت، ثبت دقیق اطلاعات شخصی و اطلاعات حساب بانکی (حداقل شماره یک کارت الکترونیکی، شماره‌حساب متصل به کارت مذکور و کد شبای حساب مذکور جهت پرداخت‌های احتمالی یاتا) و اطلاعات آدرس ضروری است. اگر آدرس گیرنده را اشتباه وارد کنید یا هنگام رسیدن بسته حضور نداشته باشید مرسولات مرجوع می‌شوند و هزینه ارسال مجدد آن تماماً بر عهده خریدار است. طراحی فروشگاه کاملاً مشابه ای‌بی است و نکته جالب اینجاست که این‌طور که گفته می‌شود بخشی از اطلاعات (مانند تصاویر و هزینه) روی سرور یاتا نیست و مستقیماً از سایت ای‌بی دانلود می‌شود. هرچند در عمل بعد از بررسی ریکوئست‌های ارسالی هیچ ارتباطی با سایت ای‌بی مشاهده نکردیم. در صفحه محصولات بسیاری از تصاویر هم به خاطر محدودیت‌ها مات و هاشور زده شده‌اند.
.
شیرینی تنوع
در حال حاضر دسته‌بندی‌های هنر، ورزش، پوشاک، خودرو (لوازم جانبی)، الکترونیک (به‌جز موبایل)، اسباب‌بازی، بازی‌های ویدئویی، خانه و آشپزخانه و صنعت و کسب‌وکار در سایت یاتا تعریف شده است. شفافیتی که در صفحه محصولات به‌کاررفته قابل‌تقدیر است. هنگامی‌که روی یک کالا کلیک می‌کنید، یک صفحه شناور باز می‌شود و قیمت دلاری کالا به همراه نرخ آن روز ارز و قیمت نهایی کالا را به شما نشان می‌دهد. همچنین تعداد کالاهای موجود و کشور مبدأ تأمین کالا نیز از سایت ای‌بی دریافت و در مشخصات نوشته می‌شود. اکثر محصولات را تنها یک عدد می‌توانید خریداری کنید پس تصور اینکه بتوانید از این طریق تعداد زیادی از یک محصول را برای چند نفر بخرید، فراموش کنید. در پایین آن نیز هزینه حمل کالا از انبار کشور مبدأ تا ایران نوشته‌شده است. این قیمت بسیار مهم است چون عامل بالا رفتن هزینه یک کالا نسبت به مشابه داخلی آن به‌حساب می‌آید. بعضی از کالاها رایگان به ایران می‌آیند بنابراین این دسته از کالاها بسیار به‌صرفه هستند. از قسمت‌های خوب این بخش این است که تمام صفحات به صفحه اصلی ای‌بی لینک شده و می‌توانید بدون اتلاف وقت قیمت‌ها را با هم مقایسه کنید و اطلاعات بیشتری به دست آورید.
تمامی خریدها چه در داخل و چه در خارج کشور به‌صورت ریالی انجام می‌شود بنابراین داشتن کارت‌بانکی عضو شتاب و اطلاعات آن شامل شماره کارت، رمز دوم، کد CVV2 و تاریخ انقضای معتبر لازمه خرید از یاتاست. البته یاتا به دنبال این است که در آینده پرداخت ارزی را برای ایرانیان خارج از کشور که کارت شتاب ندارند هم میسر کند. طبق قوانین این سایت هزینه خدمات ارزش‌افزوده در یاتا ثابت و تک‌نرخی است و ارتباطی به حجم خرید و میزان خرید مشتریان ندارد و این بدین معنی است که بابت خرید بیشتر مجبور به پرداخت هزینه‌های بیشتر نمی‌شوید.
هزینه ریالی کالا دقیقاً از روی هزینه دلاری آن محاسبه می‌شود و طی چند بررسی قیمت دقیقاً با آنچه در سایت اصلی ای‌بی نوشته‌شده، تطابق دارد. شیوه کار یاتا به این شکل است که روزانه رأس ساعت 11:30 پس از اعلام نرخ رسمی دلار آمریکا توسط مرجع کانون صرافان ایران، افراد مربوطه شرکت یاتا قیمت‌ها را محاسبه می‌کنند. طبق اعلام یاتا، مسئولیت تبدیل ارز، هزینه‌های ناشی از آن و هزینه نرخ تسعیر ارز، بر عهده سایت یاتاست و از این بابت هزینه از مشتری دریافت نمی‌کنند. نرخ خدمات پستی برای دریافت کالاها از خارج کشور به ایران، بر اساس نرخ‌نامه‌های خدمات پستی کشوری است که انبار در آن قرارگرفته.
.
سراب هزینه
برای دریافت کالا باید چند هزینه را پرداخت کنید:
- هزینه دلاری کالا
- هزینه ارسال از انبار تا دفتر بین‌الملل یاتا (اگر شامل ارسال رایگان نشود)
- هزینه ارسال از دفتر بین‌الملل تا خانه شما (مثلاً برای تبلت دومیلیونی لنوو ۴۳ هزار تومان شد)
- هزینه گمرک
- 9 درصد مالیات بر ارزش‌افزوده
- سهم خدمات یاتا (برای همان مورد نمونه بالا ۲۵ هزار تومان محاسبه شد)
.
بنابراین در عمل هزینه‌ها خیلی بیشتر از چیزی می‌شود که تصور می‌کنید. از طرفی در حال حاضر نمی‌توانید بیش از ۱۵ (در جایی دیگر اعلام شده حداکثر ۱۲) محصول را در یک سبد خرید (به‌صورت یکجا) سفارش دهید. همین‌طور محصولاتی را که کمتر از ۱۰۰ دلار هستند، حداکثر سه عدد و بیشتر از ۱۰۰ دلار صرفاً یک عدد می‌توانید خریداری کنید؛ بنابراین در تعداد خرید هم محدودیت شدیدی دارید. در حال حاضر تمامی صورت‌حساب‌ها باید به‌صورت آنلاین پرداخت شوند و درِ منزل تنها هزینه گمرک گرفته می‌شود. امکان پرداخت هزینه پستی در زمان تحویل به گیرنده که سرویس (COD) نام دارد هم در لیست وعده‌های آینده یاتا قرار گرفته است. خدمات اضافی مانند بیمه و تضمین کیفیت کالا، رهگیری بین‌المللی، ارسال پیام کوتاه و دیگر خدمات ارزش‌افزوده که توسط تأمین‌کنندگان یاتا ارائه می‌شود، درصورتی‌که توسط شما انتخاب شود هزینه‌اش به جمع کل هزینه‌ها اضافه می‌شود و هزینه‌ها را از چیزی که هست نیز بالاتر می‌برد.
در حال حاضر برای سبدهای خرید تا ۵۰۰ دلار آمریکا، فرآیند گمرکی به‌صورت غیرحضوری در زمان تحویل سبد به تحویل‌گیرنده دریافت می‌شود. برای سبدهای خرید بالاتر از ۵۰۰ دلار، فرآیند گمرکی و ترخیص سبد از پست، در صورت تشخیص گمرک، نیازمند مراجعه حضوری است. امکان پرداخت هزینه گمرکی به‌صورت آنلاین هم از دیگر خدماتی است که یاتا می‌خواهد در آینده ارائه دهد؛ بنابراین برای بسیاری از کالاهای رایانه‌ای که قیمتی بالاتر از ۵۰۰ دلار دارند، علاوه بر هزینه و زمان باید فرآیند مراجعه حضوری را هم تحمل کنید. در همین رابطه هر مشتری از زمان شروع خرید در یاتا، در سال یک‌بار از تخفیف مالیاتی ۸۰ دلاری برای هزینه‌های گمرکی بهره‌مند می‌شود.
نوع دسته‌بندی بسته‌های کالایی شما در گمرک، سوغات و هدیه است و این‌طور که یاتا می‌گوید سعی می‌کند با روش‌های داده‌کاوی مطمئن شود از محصولات جهت مصارف شخصی یا هدیه به دیگران و تأمین سوغاتی استفاده می‌کنید و چنانچه تیم حقوقی و داده‌کاوی یاتا و گمرک متوجه شوند کاربری خلاف این هدف از محصولات استفاده می‌کند، این موضوع را به مراجع ذی‌ربط جهت رسیدگی اطلاع خواهند داد. نحوه جمع‌آوری این گزارش و حفظ حریم خصوصی افراد در هاله‌ای از ابهام است.
.
سراب پشتیبانی
مدت‌زمان ارسال بسته‌ها به طولانی‌ترین زمان محصول انتخابی در سبد کالا بستگی دارد و معمولاً بین سه هفته تا دو ماه است. از طرفی دیگر به خاطر پیچیده بودن فرآیند خرید و تغییرات ارزی بسیاری از امکانات پشتیبانی را از دست می‌دهید؛ مثلاً نمی‌توانید سفارش را پس از نهایی شدن لغو کنید یا می‌توانید کالاها را در صورت مغایرت با اطلاعات داخل سایت تحت شرایطی پس دهید. شرایط به این شکل است که در کالاهایی با قیمت بالاتر از ۵۰ هزار تومان چنانچه کالای دریافتی در یک یا چند مورد از مشخصات (حتی رنگ) با اطلاعات ارائه‌شده در سایت مغایرت داشته باشد، می‌توانید تا پنج روز پس از دریافت کالای مذکور در قسمت ثبت مغایرت در سایت این موضوع را اطلاع دهید. در صورت تأیید، یاتا سه راه مقابل شما می‌گذارد. یا کالا را پس دهید و مبلغ را نقد دریافت کنید یا پس دهید و مبلغ به حساب کاربری‌تان اضافه شود. روش سوم هم این است که کالا را به یاتا برگردانید تا آن‌ها با برگرداندن آن به ای‌بی کالای درست را از آن دریافت کنند؛ البته با توجه به اینکه ارسال کالا بین سه هفته تا بیش از یک ماه طول می‌کشد انجام این کار ممکن است تا سه ماه زمان ببرد که طبعاً منطقی نیست. بااین‌وجود درصورتی‌که کالایی کمتر از ۵۰ هزار تومان سفارش داده باشید و مشخصات آن با مشخصات ذکرشده مغایرت داشته باشد، بازگشتی در کار نیست و یاتا مسئولیتی در قبال تطابق دقیق مشخصات کالای دریافتی با کاتالوگ کالا ندارد. ساکنان استان‌ها با مراجعه به دفتر یاتا در دفاتر مرکزی پست کشور که آدرس‌های آن‌ها در وب‌سایت یاتا درج شده است، بسته را بدون پرداخت هزینه به باجه قبول یاتا، تحویل می‌دهند و از آن به بعد، کلیه هزینه‌های ارسال و تحویل مجدد بسته بر عهده یاتا خواهد بود.
همین‌طور چنانچه مرسولات بسته پستی شما آسیب‌دیده یا مخدوش شده باشد، مسئولیت بر عهده شرکت پست جمهوری اسلامی ایران است و یاتا مسئولیتی نمی‌پذیرد.
.
مزیت اصلی یاتا چیست؟
پیش‌بینی این است که بعد از راه‌اندازی کامل سایت و اضافه شدن محصولات آمازون، یاتا برای محصولات خاص، رقیب جدی فروشگاه‌های داخلی می‌شود. علت هم این است که تعدادی از وسایل دیجیتال مانند نکسوس، کیندل (که با سیاست‌های محدودی توزیع می‌شوند) و همین‌طور تعدادی از برندهای کمتر شناخته‌شده در ایران را که با تأخیرهای پنج یا شش‌ماهه وارد بازار می‌شوند، می‌توان خیلی سریع‌تر از طریق یاتا خریداری کرد. بسیاری از تشنه‌های فناوری حاضر هستند مقداری بیشتر پول بدهند تا نهایتاً یکی دو ماه بعد از رونمایی یک محصول آن را در اختیار داشته باشند. همچنین تنوع در بخش لباس و پوشاک در فروشگاه‌های بزرگی مانند آمازون و ای‌بی به حدی است که به‌راحتی می‌تواند با فروشگاه‌های پوشاک داخلی رقابت کند و آن‌ها را به چالش بکشد؛ اما در برابر این برتری، بسیاری از محصولات مخصوصاً آن‌هایی که نماینده رسمی در داخل ایران عرضه‌شان می‌کند، ارزش خرید ندارند.
امیرحسین حسینی‌پژوه
منبع: ماهنامه پیوست؛ شماره 28