پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
ناصر حکیمی، مدیرکل فناوری اطلاعات بانک مرکزی در کافه خبر در مورد ضرورت‌های حفظ شبکه پرداخت داخلی هم ازنظر امنیت ملی و هم ازلحاظ توجیه اقتصادی در شرایط پس از تحریم توضیح داد. پس از نهایی شدن توافق هسته‌ای، مسائل فراوانی درباره آینده اقتصاد ایران پس از رفع محدودیت‌ها مطرح شد؛ دامنه مطالب بسیار گسترده بود از احتمال ورود مک‌دونالد به ایران گرفته تا سرمایه‌گذاری شرکت‌های بزرگ نفتی. در این میان یکی از حوزه‌هایی که بسیار موردتوجه قرار گرفت، اتصال مجدد شبکه پولی و بانکی کشور به نهادها و زیرساخت‌های جهانی بود. در همین راستا نیز مباحث فراوانی در مورد حضور شرکت‌های بزرگ بین‌المللی مانند «ویزا کارت» و «مستر کارت» در میان فعالان حوزه پرداخت الکترونیکی درگرفته است.
ناصر حکیمی مدیرکل فناوری اطلاعات بانک مرکزی دراین‌باره نظرات خاصی دارد؛ نظراتی که می‌توان احتمال داد رویکرد بانک مرکزی را در آینده شکل خواهد داد. حکیمی در کافه خبر بایدها و نبایدهای تعامل با شرکت‌های پرداخت بین‌المللی را تشریح کرد و تصویری کلی ازآنچه باید در آینده اتفاق بیفتد، ترسیم کرد. به اعتقاد حکیمی ساختار و امکانات پرداخت الکترونیکی کشورمان طی دهه گذشته خصوصاً در سال‌های اخیر به نقطه‌ای رسیده است که کاملاً جوابگوی نیازهای داخلی است و اگر ضرورتی برای حضور شرکت‌های بین‌المللی حس می‌شود عمدتاً بابت تسهیل و تقویت گردشگری در داخل و خارج از کشور است.
مدیرکل فناوری اطلاعات بانک مرکزی در گفت‌وگو با خبر آنلاین گفت: «بحث اصلی این است که ما به لحاظ مبلغ و تعداد تراکنش‌ها، بزرگ‌ترین سیستم پرداخت خرد خاورمیانه و شمال آفریقا را داریم حتی با احتساب ترکیه. باوجوداینکه تولید ناخالص ملی ترکیه به لحاظ اسمی دو برابر ایران است ولی پرداخت‌های خردی که در ایران صورت می‌گیرد به علل مختلف که یکی از آن‌ها شاید ریز بودن اسکناس باشد، بر پرداخت‌کارتی متمرکزشده بنابراین مکانیزم‌های انتقال وجه بین‌بانکی در ایران بسیار پیشرفته‌تر است. به‌عبارت‌دیگر شکی وجود ندارد که ما در مورد به یک سیستم پرداخت بسیار پیشرفته صحبت می‌کنیم که تراکنش‌های غیرقابل‌تصوری را هرروز مدیریت می‌کند؛ چه سمت بانک مرکزی، چه سمت بانک‌ها و چه سمت پی اس پی‌ها».
.
پس در این صورت نقطه‌ضعف خاصی نباید داشته باشیم، درست است؟
خیر. یک نقطه‌ضعف وجود دارد و آن‌هم جدایی ما از دنیا است. به همین خاطر هم‌اکنون که توافق هسته‌ای حاصل‌شده و تحریم‌ها احتمالاً لغو خواهد شد، این پرسش بسیار مطرح می‌شود که چگونه باید عدم تطابق با استانداردها و روش‌هایی که در دنیا وجود دارد را برطرف کنیم در عین اینکه روش‌های بومی خودمان را نیز حفظ کنیم.
.
این فاصله از چه جنسی است؟
فاصله از جنس رعایت استانداردهایی است که در دنیا وجود دارد. مثلاً در مورد صدور کارت. در دنیا استاندارد صدور کارت‌های بانکی، احراز اصالت توسط دارنده یا گیرنده‌اش و حتی مشخصات ظاهری و فیزیکی، بسیار سخت‌گیرانه است درحالی‌که در کشور ما چنین استانداردهایی اصلاً به این دقت تدوین و اعمال نمی‌شود. این تفاوت در حوزه سخت‌افزاری، به‌صورت طبیعی و منطقی، تغییرات نرم‌افزاری را هم به دنبال دارد چراکه باید استانداردهای جدید تدوین و ابلاغ شود.
نوع کارت، جنس مرکب، برجستگی شماره و اطلاعاتی روی کارت، محل درج مشخصات و… ازجمله مواردی است که در استانداردهای جهانی به‌شدت مورد تأکید قرار دارند درحالی‌که در ایران شما می‌توانید به یک شعبه بروید و سریع یک کارت بگیرید حتی در خودپرداز هم می‌توانید کارت شخصی شده را با یک پرینتر دریافت کنید. این سرعت در کشور ما به‌عنوان یک مزیت معرفی‌شده ولی با استانداردهای دنیا فاصله دارد. شما سرویس را خیلی سریع می‌گیرید ولی در شرایط استاندارد، دو هفته طول می‌کشد تا کارت اعتباری بگیرید. یک کارت موقت داده می‌شود که کارکرد خاصی ندارد. به همین خاطر اولویت و دغدغه اصلی ما این باید باشد که بین انتظاراتی که اکنون ایجادشده با روش‌های بومی‌شده ما که البته خیلی هم استاندارد نیست و آن اتفاقی که در دنیا رخ می‌دهد به‌عنوان روش استاندارد، طبق یک برنامه نزدیکی ایجاد کنیم. تأکید می‌کنم که اولویت و هدف ما به هم رساندن است نه اینکه با استانداردهای بین‌المللی لزوماً تطابق پیدا کنیم.
.
این برنامه‌ریزی برای نزدیک شدن تدریجی یک تاکتیک است؟
بله. فرض کنید به مردمی که در لحظه کارت‌بانکی دریافت می‌کردند بگوییم، مثلاً از فردا صبح دو هفته طول می‌کشد تا کارت اعتباری به در خانه بیاید طبیعتاً نارضایتی ایجاد می‌شود. به همین خاطر باید سرویس‌های موجود را ادامه دهیم و درعین‌حال سرویس‌های استاندارد را هم ارائه کنیم. تجربه این روند را در مورد توقف واریز آنی داشته‌ایم. باوجوداینکه در استانداردهای بین‌المللی، زمان واریز حداقل ۴۸ ساعت است اما ما برای تسویه سیکل‌های ۴ ساعته تعریف کردیم. اگر در همان مرحله اول تسویه را ۴۸ ساعته می‌کردیم با مقاومت شدیدتری روبه‌رو می‌شدیم و دیگر نمی‌توانستیم کار را ادامه بدهیم ولی دو ساعت نسبت به واریز آنی قابل‌تحمل‌تر بود.
واقعیت این است که انتظارات باید تعدیل شود و نمی‌توان این انتظارات را از بین برد. از طرفی اصل ضرورت تطابق با استانداردها هم هست. برای این نزدیک شدن باید استراتژی داشته باشیم و روش‌های مناسب را پیدا کنیم. یکی از روش‌ها این است که شما بگویید کارت‌های بومی در شبکه‌های بومی کار می‌کند ولی کارت‌هایی که در سطح بین‌المللی کار کند باید مشخصات بین‌المللی استاندارد داشته باشد. در این حالت یک‌چیز قطعی است؛ چه بگوییم صد در صد با استانداردهای بین‌المللی تطابق داشته باشیم چه یک مرحله گذار داشته باشیم و چه اینکه سیستم دوگانه را همچنان حفظ کنیم، کار کارت‌های بومی با همین روشی که مردم به آن عادت کرده‌اند ادامه پیدا می‌کند. این روش بیگانه‌ای در دنیا نیست مثلاً در کانادا یک کارت و شبکه‌اینترانتی وجود دارد که بومی است و در داخل خود کشور کانادا کار می‌کند. این کارت‌ها مشخصات خاصی دارند و کارت‌های ویزا مستری که جاهای دیگر دنیا کار می‌کنند مشخصات و ویژگی‌های دیگری دارند.
.
در حال حاضر بانک مرکزی به این نتیجه رسیده است که کدام استراتژی را دنبال کند؟
نه. در حال بررسی هستیم که قطعاً زمان می‌برد و هزینه دارد. باید انتخاب درستی داشت. ممکن نیست در چند جلسه به نتیجه رسید چراکه باید تمام جزئیات فنی و مالی بررسی و در اختیار تصمیم‌گیرندگان گذاشته شود که تصمیم بگیرند. واقعیت این است که تصمیم راحتی نیست و اساساً و یک تصمیم نیست بلکه باید بین سناریوها و حالت‌های مختلف، بهترین گزینه‌ای را که به نظر حاکمیت مطلوب می‌رسد، انتخاب کنیم. در این میان اما در این سه سناریو یک‌چیز قطعی است؛ سیستم بین‌بانکی، بانک‌های صادرکننده و پی اس پی‌ها باید استانداردهای بین‌المللی را بشناسند و خودشان را با آن تطبیق بدهند چه به‌صورت کامل چه به‌صورت مرحله‌ای. باید آشنایی لازم و برنامه‌ریزی مناسب برای سیستم‌ها، پیام‌ها و روش‌های ارتباطی در یک‌زمان کوتاه تا قبل از لغو عملی تحریم‌ها صورت بگیرد تا هماهنگ‌سازی آغاز شود؛ اما اینکه چطور اجرا شود چیزی است که باید خود حاکمیت و نظام بانکی در کل راجع به آن تصمیم بگیرد.
.
حالا فرض کنید مشکلات حقوقی برطرف شود آیا شرکت‌های بین‌المللی تمایلی برای حضور در ایران دارند؟
بله قطعاً. به نظر من ایران بازار خیلی خوبی است و صادرکنندگان و پذیرندگان کارت‌های اعتباری مشتاق هستند از این بازار استفاده کنند و اگر موانع از بین برود، این اتفاق خواهد افتاد. نکته مهم این است که ما باید از این موقعیت چانه‌زنی به‌خوبی استفاده کنیم. به همین خاطر نیز مذاکره با ارائه‌دهندگان اصلی خدمات کارت اعتباری در دنیا باید به‌صورت متمرکز و هماهنگ انجام شود چراکه اگر این کار را به‌صورت متفرق انجام دهیم، مزیت چانه‌زنی ما از بین می‌رود. سرمایه‌گذاران و شرکت‌های خارجی باید این واقعیت را بپذیرند که در ایران با توجه به انسجام سامانه‌های ملی پرداخت باید با یک‌طرف مذاکره کنند؛ نمی‌توانند جداگانه مذاکره کنند.
وقتی در حال خروج از تحریم هستیم، پارادیم دور زدن تحریم‌ها دیگر موضوعیت ندارد و قرار است خیلی شفاف مذاکره و همکاری کنیم. هماهنگی و انسجام برای مذاکره کردن با کسانی که اندازه و دامنه فعالیت‌هایشان خیلی بزرگ است، بسیار حساس است. نظام بانکی ما باید با یک‌زبان و از یک کانال با این‌ها مذاکره کند اگر تفرق ایجاد کنیم بازنده اصلی ما هستیم چون شرکت‌های خارجی فقط به دنبال افزایش تراکنش بوده و آشفتگی در سیستم پرداخت ما برای آن‌ها یک مزیت است. به همین خاطر نباید اجازه بدهیم تراکنش‌های داخلی ما به‌هیچ‌عنوان به خارج از کشور برود یا توسط یک سرویس‌دهنده دیگر مدیریت شود. اگر مذاکره‌ای انجام می‌دهیم فقط برای تراکنش‌های بین‌المللی است. تراکنش داخلی ما نباید به خارج از کشور برود این هم ازلحاظ مالی برای ما مهم است هم به لحاظ بحث‌های امنیتی و بحث‌های خودمختاری.ئبسیاری از کشورها که به لحاظ تاریخی شرکت‌های بین‌المللی در آن‌ها شبکه درست کردند بعد از سی سال تلاش می‌کنند شبکه ملی خودشان را داشته باشند ولی بسیار دشوار است. این کشورها به ما می‌گویند شما که خودتان شبکه بومی دارید نباید آن را از بین ببرید چراکه شبکه‌ای که دیگران تازه به دنبال ایجادش هستند در دوران ایزوله بودن برای خودتان ایجاد کرده‌اید.
.
پس سرویس ما برای صادرکنندگان کارت‌های اعتباری خارجی می‌شود که از سیستم ما استفاده کنند و احیاناً اگر مردم ما بخواهند به خارج از کشور بروند از همین‌جا بتوانند کارت بگیرند؟
دقیقاً دو چیز برای ما مزیت ایجاد می‌کند؛ اینکه خارجی‌ها بتوانند از کارت‌های بین‌المللی در ایران استفاده کنند برای ما مزیت خیلی خوبی است. ما توریست در داخل کشور زیاد داریم، توانایی مالی دارند و خرج هم می‌کنند ولی پول نقد زیاد با خودشان نمی‌آورند بنابراین اگر امکان استفاده از کارت را داشته باشند، درآمد قابل‌توجهی در صنعت توریسم برای ما ایجاد می‌شود. در مورد مسافرهای ایرانی که به کشورهای دیگر می‌روند هم به لحاظ امنیت خودشان که پول نقد زیاد با خودشان نبرند هم به لحاظ کرامت خودشان و هم به لحاظ رزرو هتل و ماشین و … این یک مزیت است. مزیت دیگر اینکه من بی‌دلیل ارز به شکل اسکناس در داخل کشور نگه نمی‌دارم که نیاز مسافر خارجی را تأمین کنم. این خودش مزیت است نیاز به اسکناس و ارز خارجی که حمل‌ونقل و آوردن و تأمینش هزینه‌بر است، نداریم و این نیاز مرتفع می‌شود.
.
حتی در مورد روش‌ها و ابزارهای دیگر پرداخت هم همین موضوع صادق است؟
فرض کنید همین ای تی ام ها پول نقد گرفتن هزینه‌اش خیلی بیشتر از حواله کردن است مثلاً در سیستم شتاب شما وقتی پول نقد را می‌گیرید ۱۵/۱% مبلغ کارمزدش است. درست است که این کارمزد را مشتری نمی‌دهد و بانک می‌پردازد ولی این کارمزد در اصل هزینه این خدمت است. اگر این مبلغ را به‌جای حواله کردن نقداً گرفته شود بیش از ۳۰ هزار تومان هزینه دارد ولی برای حواله کردن ۵۰۰ تومان کارمزد دریافت می‌شود.
در سطح بین‌المللی هم همین نسبت‌ها وجود دارد؛ اینکه شما پول نقد در قالب ارز بین‌المللی بیاورید باید برای تأمین آن هزینه کنید. بعد دوباره این اسکناس را به مشتری می‌دهید که به آنجا پس بدهد ولی اگر این کار به شکل الکترونیکی انجام شود، هزینه‌های مبادله برای مسافران به‌شدت پایین می‌آید که بسیار مطلوب خواهد بود چراکه هزینه‌های ارزی ما را کاهش می‌دهد. به همین خاطر هم این ارتباطات برای ما فرصت است ولی باید حواسمان باشد که خودمان را شیفته سیستم خارجی نشان ندهیم مبادا که تراکنش‌های داخلی هم روی شبکه‌های خارجی سوار شود تا جایی که حتی سحاب هزینه مبادلات ریالی را هم به ارز پرداخت کنیم. این را باید در نظر داشته باشیم شبکه‌ای که باتجربه و سیزده سال کار کردن ایجادشده نباید در مواجهه با شبکه خارجی که ممکن است استانداردهای بهتری هم داشته باشد، از بین ببریم. ما اگر بخواهیم ارتباطی هم برقرار کنیم صرفاً در فاز فعلی در همین حد است که کارت بین‌المللی برای شهروندان داخلی صادر کنیم که خارج از کشور بتوانند هزینه‌هایشان را پرداخت کنند و مسافر خارجی وقتی می‌آید از کارتش بتواند مثل شهروند ایرانی استفاده کند.
مصاحبه‌کننده: مریم یعقوبی
منبع: خبرآنلاین