پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
در نخستین نشست صندوق توسعه ملی با عنوان واکاوی سرمایه‌گذاری در فناوری‌های نوپدید مطرح شد/ از نقشه راه دبی برای اقتصاد دیجیتال تا برندسازی و رویکرد اکوسیستمی این شهر
نخستین جلسه از سلسله‌نشست‌های «واکاوی سرمایه‌گذاری در فناوری‌های نوپدید» با موضوع «مروری بر اقتصاد دیجیتال دبی» با همکاری صندوق توسعه ملی و اتاق بازرگانی تهران روز دوشنبه ۳۰ بهمن‌ماه در محل صندوق توسعه ملی برگزار شد.
مهدی غضنفری، رئيس هیئت عامل صندوق توسعه ملی؛ فرزین فردیس، عضو هیئت‌رئيسه اتاق بازرگانی تهران و مدیرعامل سرآوا؛ رضا قربانی، بنیانگذار کارخانه نوآوری رسانه راه‌کار و نایب‌رئيس کمیسیون تحول، نوآوری و بهره‌وری اتاق تهران و رضا جمیلی، مدیر توسعه کسب‌وکار راه‌کار از جمله افرادی بودند که در این نشست سخنرانی کردند.
نگاهی به فعالیت‌های صندوقهای ثروت در دنیا و منطقه، اهمیت بررسی و پرداختن به فعالیت‌های کشورهای همسایه به‌ویژه در زمینه فناوری‌های نوظهور، مرور نقشه راه دبی برای اقتصاد دیجیتال و نگاهی به پروژه رسانه‌ای دبی برای برندسازی و رویکرد اکوسیستمی آن از مباحث مطرح‌شده در این نشست بودند.
انگیزه‌های صندوقهای ثروت در دنیا برای ورود به حوزه فناوری
مهدی غنضفری، رئیس هیئت عامل صندوق توسعه ملی در این نشست به ارائه گزارشی در خصوص نحوه فعالیت صندوقهای ثروت دنیا و منطقه در حوزه فناوری‌های نوظهور به‌ویژه هوش مصنوعی پرداخت. او در آغاز صحبت‌های خود در این نشست با بیان اینکه قصد دارد به این موضوع بپردازد که صندوقهای ثروت در دنیا که شبیه صندوق توسعه ملی هستند، بیشتر تمرکز خود را روی چه فعالیت‌هایی گذاشته‌اند، گفت: «پتانسیل رشد بالا، بازگشت سریع سرمایه و تنوع سبد سرمایه‌گذاری انگیزه صندوقهای ثروت از سرمایه‌گذاری در حوزه تکنولوژی‌های نوظهور (هوش مصنوعی) است.»
او ادامه داد: «این دلایل درباره ما نیز صدق می‌کند و ما به‌عنوان صندوق توسعه ملی فکر می‌کنیم این دلایل می‌تواند حجتی کافی باشد که در این حوزه سرمایه‌گذاری کنیم.»
افزایش سهم فناوری در پورتفوی صندوقهای ثروت
غضنفری با اشاره به آمارها، در خصوص اینکه سهم هر کدام از حوزه‌های کسب‌وکار در پورتفوی صندوقهای ثروت ملی دنیا چگونه بوده، توضیح داد: «مقایسه نشان می‌دهد که سهم مستغلات در این زمینه کم شده، اما سهم فناوری‌های نوین بیشتر شده است و اگر این روند ادامه پیدا کند، ممکن است سهم فناوری‌های نوین جای سایر بخش‌ها را بگیرد؛ چراکه فناوری‌های نوین در سایر حوزه‌ها مانند صنعت، سلامت، خدمات مالی و انرژی کاملاً نفوذ دارند و می‌توانند سهم خوبی از این حوزه‌ها بگیرند. حوزه فناوری به بلوغ خود نرسیده و همچنان جای رشد دارد.»
به گفته او، پنج صندوق ثروت ملی در منطقه خاورمیانه مجموعاً بیش از ۲۲ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری در شرکت‌ها یا پروژه‌های حوزه فناوری و هوش مصنوعی در ۱۰ سال اخیر انجام داده‌اند. صندوق ثروت ملی در نروژ حداقل ۱۳۸ میلیارد دلار در حوزه فناوری و هوش مصنوعی سرمایه‌گذاری کرده و این رقم برای امارات ۱۵ میلیارد دلار و برای عربستان ۵.۳ میلیارد دلار است. نیم میلیارد دلار هم حداقل سرمایه‌گذاری صندوق ثروت ملی قطر در این حوزه بوده است.
غضنفری تأکید کرد: «هر کشوری که در این زمینه سرمایه‌گذاری نکرده به این معناست که نتوانسته خود را به کاروان علم و پیشرفت برساند و بی‌شک سهم بازار ملی و بینالمللی خود را از دست خواهد داد.»
او در ادامه به تجربه متفاوت کشور نروژ در این حوزه و حضور آن در صنعت نیمه‌هادی‌ها اشاره کرد و افزود: «این کشور ضمن اینکه در حوزه‌های رایانش ابری، استارتاپ و هوش مصنوعی فعال است، در صنعت ریزتراشه که صنعت حساسی است، نفوذ دارد و صندوق آن نیز در این زمینه‌ها حاضر است.»
غضنفری تأکید کرد که آنچه در این گزارش گفته می‌شود تلاش کشورها در این حوزه نیست و مختص فعالیتی است که صندوقهای همتای صندوق توسعه ملی در دیگر کشورها در این حوزه دارند.
صندوق توسعه ۲.۵ همت برای اپراتور هوش مصنوعی سرمایه‌گذاری می‌کند
رئیس هیئت عامل صندوق توسعه ملی در بخش دیگری از صحبت‌های خود به تلاش‌هایی اشاره کرد که در سال ۱۴۰۱ داشته‌اند تا بتوانند برای به‌کارگیری ابزارهایی که صندوقهای ثروت در دنیا به کار می‌گیرند مجوز دریافت کنند. او بیان کرد: «در این سال ما وقت زیادی صرف کردیم که موضوع سرمایه‌گذاری توسط صندوق پذیرفته شود. در نهایت شیوه‌نامه آن را از هیئت امنا گرفتیم و چند سرمایه‌گذاری را نیز آغاز کردیم.»
او در ادامه اضافه کرد: «در سال ۱۴۰۲ چون مطالبات‌مان از دولت مطرح بود و دولت نمی‌تواند به شکل معمول این مطالبات را پرداخت کند، در برنامه توسعه هفتم آوردیم که خودمان به بالادست نفت برویم و این مطالبات را وصول کنیم و در این سال دستاوردهای خوبی هم داشتیم.»
غضنفری عنوان کرد: «در سال ۱۴۰۳ که طلیعه آن را امروز شما در این جلسه پایه‌گذاری می‌کنید ما برنامه داریم وارد سرمایه‌گذاری‌های نوپدید به‌ویژه هوش مصنوعی شویم و کم‌کاری‌های خود در این زمینه را جبران کنیم.»
او در این‌باره خاطرنشان کرد: «به دهقانی فیروزآبادی، معاون علمی، فناوری رئیس‌جمهور قول دادیم در اپراتور هوش مصنوعی که قرار است در کشور راه‌اندازی شود و به گفته ایشان پنج همت هزینه دارد، سرمایه‌گذاری کنیم و ۲.۵ همت آن را به عهده بگیریم.»
در حوزه فناوری با شرکت‌های بزرگ کار خواهیم کرد
رئیس هیئت عامل صندوق توسعه ملی با اشاره به تشکیل یک دپارتمان در حوزه فناوری بیان کرد: «برنامه‌ای که در سال ۱۴۰۳ آن را اجرا می‌کنیم این است که ما سراغ استارتاپ‌ها نمی‌رویم. یعنی اگر یک هرم در نظر بگیریم که در قاعده آن استارتاپ‌ها هستند، ما در جایگاهی نیستیم که با آنها کار کنیم چون کار سنگینی است. ما قصد داریم با سطح بالای هرم کار کنیم. یعنی اختصاص عددهای سرمایه‌گذاری درشت برای شرکت‌هایی که یا اسکیل کرده‌اند یا می‌خواهند اسکیل کنند و در داخل یا خارج کشور می‌خواهند حرکت بزرگی را رقم بزنند. این به این معنی نیست که شرکت‌هایی که در قاعده این هرم قرار دارند بی‌ارزش هستند. صندوق به آنها به شکل غیرمستقیم و از طریق معاونت فناوری و صندوق نوآوری و شکوفایی کمک می‌کند، اما اینکه ارتباط و تعامل چهره به چهره در این سطوح داشته باشیم برای ما غیرممکن است. چون ما یک نهاد مالی هستیم که انرژی محدودی داریم و باید در قاعده هرم فعالیت کنیم تا اثرات آن به بدنه هرم منتشر شود.»
غضنفری در ادامه صحبت‌های خود با بیان اینکه صندوق توسعه ملی نه در بالادست نفت و نه در فناوری‌های نوپدید قصد ندارد جانشین هیچ نهادی شود و هر نهادی که بتواند این کار را انجام دهد حتماً آن اولویت دارد، بیان کرد: «صندوق همچنین با بخش خصوصی رقابتی ندارد و می‌خواهد پشتیبان بخش خصوصی باشد و این کارها را با دست بخش خصوصی انجام دهد. صندوق دنبال توسعه ساختار و سازمان خود هم نیست و ما می‌خواهیم در همین ساختمان و با همین نیرویی که اکنون داریم این کارها را انجام دهیم.»
او تأکید کرد که صندوق یک حوزه عملیاتی و اجرایی نیست. افتخار صندوق این خواهد بود که بتواند یک پشتیبان مالی قوی و قابل اعتماد باشد و در پروژه‌ای که برگشت دارد، سرمایه‌گذاری کند.
ترسیم شفاف مسیر در صندوق توسعه ملی
فرزین فردیس، عضو هیئت‌رئیسه اتاق بازرگانی تهران و مدیرعامل سرآوا از دیگر سخنرانان این نشست بود. او در ابتدای صحبت‌های خود عنوان کرد: «یکی از ویژگی‌های خوبی که در این دوره از صندوق شاهد آن هستیم این است که دکتر غضنفری جهت‌گیری‌ها و مسیر حرکت را خیلی خوب ترسیم می‌کند و می‌گوید که در صندوق چه کارهایی را قرار است انجام دهند و چه کارهایی را قرار نیست انجام دهند.»
او در ادامه خاطرنشان کرد: «ما در سال گذشته در اتاق بازرگانی تهران شروع به بررسی این مورد کردیم که اتاق‌های کشورهای همسایه در حال انجام چه کارهایی هستند و چه فعالیت‌هایی دارند. بررسی کردیم که اتاق‌های استانبول، دبی و قطر در حوزه فناوری‌های دیجیتال در حال انجام چه کاری هستند. در ابتدای امسال به سندی برخوردیم که اتاق دیجیتال دبی آن را تهیه کرده است.»
فردیس در ادامه توضیح داد: «در واقع دبی در آن واحد سه اتاق مختلف دارد و این اهمیتی را نشان می‌دهد که نظام حکمرانی داخلی در امارات برای حوزه دیجیتال قائل است. یکی از این سه، اتاق تعاملات بینالمللی است که کارهای بازرگانی بینالمللی را دنبال می‌کند. یک اتاق دیگر برای کار تجارت داخلی در نظر گرفته شده که در این حوزه شرکت‌ها دور هم جمع شده‌اند و سومین اتاق که اخیراً تأسیس شده روی بازار دیجیتال تمرکز کرده است.»
تمرکز دبی روی جذب استعدادها و سرمایه‌ها
فردیس با بیان اینکه گزارشی که در ادامه این نشست ارائه خواهد شد نشان می‌دهد چه اندازه هماهنگ کردن تمام اجزای بازی در کشور امارات به خوبی توسط این اتاق انجام می‌شود و یک برنامه منسجم به کمک دولت و حاکمیت این کشور به پیش می‌رود، گفت: «این گزارش برگرفته از چیزی است که این اتاق منتشر کرده و می‌گوید نقشه راه‌شان است که دبی را به پایتخت دیجیتال دنیا تبدیل کنند و در حال حاضر با کمک مشاوران مختلف روی آن کار می‌کنند.»
عضو هیئت‌رئيسه اتاق بازرگانی بیان کرد: «ما در اتاق دیر جنبیدیم، اما یکی از اعضای شایسته‌مان، مجموعه راه‌کار این سند را ترجمه کرد و در اختیار همه قرار داد. این مستند در چند صد صفحه آماده شده که یکی از مستندهای اتاق دیجیتال دبی است و ما در ادامه خلاصه‌ای از آن را خواهیم شنید.»
فرزین فردیس اضافه کرد: «بخش دیگری از این نشست به تجربه‌ای اختصاص دارد که دوستان ما در جیتکس امسال داشتند. اینکه چگونه با یک رویداد همه بازیگران و سرمایه‌گذاران و مجموعه‌هایی که پتانسیل سرمایه‌گذاری روی آنها وجود دارد را در دبی دور هم جمع کرده‌اند.»
مدیرعامل سرآوا با اشاره به یک جمله از رئيس بنیاد آینده دبی در این سند که می‌گوید ما در دبی به فقط به دو چیز نیاز داریم؛ استعداد و سرمایه، صحبت‌های خود را این‌گونه ادامه داد: «وقتی برنامه آنها را می‌بینیم که چگونه استعدادهایی را از کشورهای منطقه به‌ویژه ایران جمع می‌کنند و بعد هم از توان سرمایه‌ای خودشان و توان سرمایه‌ای حاصل از همکاری با بقیه نهادها و سازمان‌ها و شرکت‌های بزرگ دنیا برای به ثمر رساندن این استعدادها استفاده می‌کنند، شگفت‌زده می‌شویم.»
مروری بر نقشه راه دبی برای اقتصاد دیجیتال
رضا جمیلی، مدیر توسعه کسب‌وکار راه‌کار در این نشست به ارائه گزارشی با عنوان «مروری بر اقتصاد دیجیتال دبی» پرداخت.. این گزارش بر اساس سندی تهیه شده بود که اتاق دبی با همکاری مجله Entrepreneur منتشر کرده‌اند.
جمیلی در ابتدای صحبت‌های خود با اشاره به ارائه غضنفری، رئيس هیئت عامل صندوق توسعه ملی گفت: «شاید سؤال این باشد که چرا باید چنین سندی را در این نشست مرور کنیم. برای روشن شدن بحث یک مثال می‌زنم. «مبادله» دبی در زیرمجموعه خودش یک بازوی سرمایه‌گذاری تکنولوژی به نام مبادله تکنولوژی دارد که همین اواخر در یک استارتاپ به نام زینوپ سرمایه‌گذاری کرده که تاکنون ۱.۸ میلیارد دلار فاند گرفته است. زینوپ یک استارتاپ اماراتی- انگلیسی است. وقتی به این نگاه می‌کنیم مبادله چگونه به انتخاب زینوپ رسیده، به این نتیجه می‌رسیم که فضایی وجود داشته که این استارتاپ و استارتاپ‌های شبیه آن در آن رشد کرده‌اند، برخی از آنها قدرتمند شدند، برخی شکست خوردند و برخی از آنها به درجه‌ای از بلوغ رسیدند که مورد انتخاب جایی مانند صندوق مبادله قرار گرفته‌اند.»
او ادامه داد: «من فکر می‌کنم بررسی سند اقتصاد دیجیتال دبی به ما می‌گوید که این اکوسیستم و آن زمینی که آن استارتاپ‌ها در آن رشد می‌کنند و بعد در تیررس صندوقهای ثروت ملی قرار می‌گیرند، چه ویژگی‌هایی دارند و ما چه درس‌هایی از آنها می‌توانیم بگیریم و اگر قرار است صندوق‌هایی مانند صندوق توسعه ملی وارد اکوسیستم نوآوری در ایران شوند، در کنار اینکه این حرکت ارزشمندی است، اما حواس‌مان باشد که در ابتدا باید اکوسیستمی داشته باشیم که پویا باشد و امکان تولد استارتاپ‌هایی مانند زینوپ در آن وجود داشته باشد که مورد انتخاب قرار بگیرد.»
آمارها درباره دبی چه می‌گویند؟
جمیلی در ادامه با اشاره به اینکه دبی شهری با ۳.۵ میلیون نفر جمعیت در کشور امارات است که نزدیک به ۱۱ میلیون نفر جمعیت دارد و سی‌و‌چهارمین اقتصاد بزرگ دنیا را شکل داده، بیان کرد: «در سال ۲۰۲۱ نزدیک به ۴۱۰ میلیارد دلار تولید ناخالص داخلی امارات بوده و بالای ۶۰ درصد از این مقدار مربوط به شهر دبی بوده است. امارات از لحاظ سرانه تولید ناخالص داخلی ششمین کشور دنیا به شمار می‌آید.»
او در ادامه با اشاره به اینکه دبی شهری با ۲۰۰ ملیت مختلف است، خاطرنشان کرد: «۸۸ درصد جمعیت دبی را مهاجران تشکیل می‌دهند. هند، پاکستان، بنگلادش، فیلیپین و ایران بیشترین میزان مهاجر را در این شهر دارند.»
به گفته جمیلی، گزارشی که برای اتاق دبی تهیه شده می‌گوید پنج درصد مهاجران دبی ایرانی هستند، اما شواهد نشان می‌دهد که آمار حضور ایرانی‌ها در دبی بیشتر از این میزان است. آمارهای غیررسمی می‌گوید که بالای ۵۰۰ هزار نفر در فضای کسب‌وکاری دبی، ایرانی هستند و اگر کسانی را که خریدار ملک هستند نیز جزو آمار حساب کنیم، گفته می‌شود نزدیک به ۷۰۰ هزار ایرانی در دبی حضور دارند.
دبی ۹۲ هزار و ۶۰۰ میلیونر دارد که از این تعداد ۲۵۱ نفر بالای ۱۰۰ میلیون دلار ثروت دارند و ۳۸ نفر نیز میلیاردر هستند.
رضا جمیلی ضمن بیان این آمار افزود: «دبی در رتبه‌بندی‌های جهانی یک رقابت جدی با شهرهایی مانند موناکو و زوریخ دارد که بتواند میلیاردرهای دنیا را به این شهر بکشاند و یکی از استراتژی‌های آن این است که سرمایه را از طریق بخش‌های حقوقی و حقیقی فاند کند.»
براساس آماری که در این گزارش ارائه شد از ۱۹۶ شرکت چندملیتی فورچون ۵۰۰ که در منطقه خاورمیانه و آفریقا اقدام به راه‌اندازی دفتر مرکزی کرده‌اند، ۱۳۸ شرکت یعنی ۷۰ درصد‌شان دبی را به‌عنوان خانه خود در منطقه برگزیده‌اند.
سهم نفت از تولید ناخالص داخلی دبی در سال ۲۰۰۵ حدود ۶۰ درصد بوده که این آمار در سال ۲۰۲۱ به ۲۷ درصد کاهش یافته است. بخش زیادی از این کاهش از طریق توسعه فناوری و کشاندن استارتاپ‌ها و شرکت‌های حوزه فناوری به این منطقه و افزایش سهم آنها در تولید ناخالص داخلی بوده است.
عددهای استارتاپی دبی
رضا جمیلی با بیان اینکه امارات دومین کشور در منطقه خاورمیانه به لحاظ جذب سرمایه استارتاپی به شمار می‌رود، گفت: «این کشور بین سال‌های ۲۰۱۷ تا ۲۰۲۲، نزدیک به هفت میلیارد دلار فقط برای استارتاپ‌هایش جذب کرده است. این سرمایه صرفاً برای استارتاپ‌هایی بوده که طی ۹۹۵ معامله استارتاپی توانستند سرمایه جذب کنند.»
او پیش‌بینی کرد: «احتمالاً در سال‌های آینده عربستان یک رقابت جدی با امارات و به شکل ویژه با دبی خواهد داشت. در خود امارت‌های مختلف امارات نیز چنین رقابتی وجود دارد. برای مثال رأس‌الخیمه چند ماه پیش یک شهرک نوآوری افتتاح کرده و در آن فاندهای بسیار جذابی؛ حتی برای شرکت‌های ایرانی در نظر گرفته است. افرادی که رفته‌اند و آنجا مستقر شده‌اند، اذعان می‌کنند که آنجا شبیه ۱۵ سال پیش دبی جذابیت‌هایی ایجاد کرده و سختگیری‌های فعلی دبی برای ایرانی‌ها را ندارد.»
مدیر توسعه کسب‌وکار راه‌کار در ادامه عنوان کرد: «ارزش اکوسیستم دبی حدود ۱۴ میلیارد دلار است؛ یعنی حدود دوبرابر ارزش متوسط اکوسیستم‌های استارتاپی دنیا. متوسط سرمایه‌گذاری آنها در مراحل بذری ۴۸۰ هزار دلار است. این یک زنگ خطر بزرگ برای اکوسیستم نوآوری ماست زیرا چنین عددهایی در کشور ما برای استارتاپ‌های بالغ و بزرگ اتفاق می‌افتد. سرمایه‌گذاری سری A در دبی به طور متوسط حدود ۳.۳۵ میلیون دلار است و با متوسط‌های جهانی برابری می‌کند.»
به گفته او، زندگی فعلی دیجیتال در دبی آمارهای جذابی دارد. در این سند تأکید شده که از این آمارها نیز راضی نیستند و قرار است یک افزایش سطح در زمینه زندگی دیجیتال در دبی داشته باشند.
جمیلی در ادامه ارائه خود بیان کرد: «امارات جزو ۲۰ کشور اول جهان در حوزه درمان از راه دور است و جزو ۱۰ کشور اول جهان به لحاظ علاقه‌مندی به بازی‌های ویدئویی به شمار می‌رود. امارات همچنین رتبه ۹ تجارت الکترونیک در جهان را دارد و در میان ۱۰ کشور اول جهان از نظر نفوذ بانکداری موبایلی است.»
دبی به دنبال تبدیل شدن به شهری برای زندگی دیجیتال
رضا جمیلی با اشاره به اینکه این موارد داشته‌های فعلی دبی در زندگی و اقتصاد دیجیتال است، گفت: «ترکیب این سند با اسناد دیگر و همچنین اتاق دبی در ترکیب با نهادهای فرادستی دیگری که رگولاتورها، یا بهتر است بگویم پیشران‌های نوآوری در دبی هستند، قرار است برند تازه‌ای از دبی بسازد و آن این است که دبی می‌خواهد از هاب تجارت و دادوستد که برند آن در سی، چهل سال گذشته بوده به هاب اقتصاد دیجیتال تبدیل شود.»
او ادامه داد: «یک هدف کمی برای این نقشه راه در نظر گرفته‌اند و آن این است که سهم حدود ۹درصدی اقتصاد دیجیتال از تولید ناخالص داخلی‌شان را به ۱۹.۸ تا ۲۰ درصد؛ یعنی دوبرابر در سال ۲۰۳۱ برسانند. در حال حاضر حدود ۴۰ میلیارد دلار سهم اقتصاد دیجیتال آنهاست که می‌خواهند آن را به ۱۴۰ میلیارد دلار در پنج، شش سال آینده برسانند.»
رگولاتوری و اسناد بالادستی اقتصاد دیجیتال دبی
به گفته مدیر توسعه کسب‌وکار راه‌کار، بخش‌هایی که از منظر تنظیم‌گری در ایران می‌توانیم به آن توجه کنیم، بازیگران و تنظیم‌گرانی هستند که این اقتصاد دیجیتال را پیش می‌برند که در رأس‌شان وزارت اقتصاد امارات قرار دارد. بنیاد آینده دبی و وزارت هوش مصنوعی، اقتصاد دیجیتال و کار از راه دور از دیگر نهادهای مؤثر در این زمینه هستند. یکی از افراد جذاب اقتصاد دیجیتال دبی، وزیر هوش مصنوعی است و در جیتکس نیز بیشترین پرسونال‌برندینگ روی او صورت گرفت. آزمایشگاه قانون‌گذاری امارات، وزارت فناوری‌های پیشرفته، وزارت توسعه آینده و اتاق اقتصاد دیجیتال دبی که پیونددهنده بخش خصوصی با رگولاتورهاست از دیگر نهادهایی هستند که این ماجرا را پیش می‌برند.
جمیلی درباره اسناد بالادستی که این نهادها برای چند سال آینده تدوین کرده‌اند، گفت: «این اسناد شامل استراتژی آینده و استراتژی هوش مصنوعی است که همان سالی که وزارت هوش مصنوعی شکل گرفت تدوین شد. استراتژی احراز هویت ملی از دیگر اسنادی است که آن را با بلاکچین و وب ۳ پیوند می‌دهند. آنها همچنین سند ویزای طلایی برای ۱۰۰ هزار برنامه‌نویس را منتشر کرده‌اند که مشخصاً بحث جذب استعدادها و منابع انسانی را دنبال می‌کند. استراتژی اقتصاد دیجیتال دبی همین سندی است که درباره آن صحبت می‌کنیم و استراتژی بلاکچین و استراتژی متاورس از دیگر اسنادی هستند که در سال ۲۰۲۲ توسعه یافتند.»
او درباره استراتژی‌های بلاکچین و متاورس توضیح داد که این دو مورد جزو استراتژی‌هایی است که نه‌تنها تلاش دارند با آن سرمایه و منابع انسانی را جذب کنند، بلکه با آن به دنبال یک برندسازی هم هستند. یعنی تأکید دارند که اگر ما در هوش مصنوعی می‌خواهیم استعداد و سرمایه جذب کنیم، در این دو حوزه می‌خواهیم پایتخت بلاکچین و متاورس جهان شویم.
جمیلی اضافه کرد: «اعطای مجوز به کسب‌وکارهای رمزارزی و انتشار سند مترقی «وارا» در حوزه وب ۳ و دارایی دیجیتال از دیگر فعالیت‌های دبی در حوزه رمزارز و بلاکچین است. این سند آنقدر قدرتمند بود که بایننس بلافاصله دفتر مرکزی خود را به دبی آورد و جزو یونیکورن‌هایی است که دبی با آن نمایش نوآوری خود را نشان می‌دهد.»
او با بیان اینکه در سطح کشور امارات، وزارت اقتصاد با شش سند بالادستی مانند چشم‌انداز ۱۰۰ساله، اصول ۱۰گانه، استراتژی هوش مصنوعی و بلاکچین در حال کار است، توضیح داد: «رسیدن به ۲۰ یونیکورن تا سال ۲۰۳۱ که در دبی مستقر باشند و تبدیل شدن به یک مرکز جهانی برای انقلاب صنعتی چهارم جزو اهداف این اسناد عنوان شده است.»
مدیر توسعه کسب‌وکار راه‌کار در خصوص فعالیت‌هایی که حاکمیت دبی در سطح این شهر انجام می‌دهد، بیان کرد: «حاکمیت دبی نیز سه استراتژی بالادستی دارد که شامل استراتژی اقتصاد دیجیتال دبی، استراتژی بلاکچین و متاورس می‌شود. در اینجا هم چند KPI مانند تبدیل شدن به یکی از ۱۰ اقتصاد برتر جهان، تبدیل شدن به پایتخت اقتصاد دیجیتال جهان، تبدیل شدن شهر دبی به پایتخت بلاکچین و… عنوان شده است.»
موفقیت‌های استارتاپی دبی
رضا جمیلی در ادامه ارائه خود ضمن بیان اینکه دبی تا همین جای کار نیز در اکوسیستم استارتاپی خود موفقیت‌هایی داشته است، توضیح داد: «در سال ۱۹۹۹ که اینترنت‌سیتی راه‌اندازی شد، دبی تا قبل از سال ۲۰۰۵ موفق شد گوگل، مایکروسافت، اوراکل، فیسبوک و چند شرکت بزرگ دیگر دنیا را ترغیب کند که یکی از دفاتر اصلی‌شان را در اینترنت‌سیتی راه‌اندازی کنند. در ادامه خرده‌فروشی سوک که در سال ۲۰۰۵ راه افتاد، به تملک آمازون درآمد. مورد دیگری که می‌توان به آن اشاره کرد، پراپرتی‌فایندر است که در سال ۲۰۰۸ تأسیس شد و به تملک نسپرز درآمد و پس از آن در یک شرکت چندملیتی ادغام شد. بایوت که در سال ۲۰۰۸ راه‌اندازی شد در ادامه به تملک AMPG درآمد. مورد دیگر کریم است که در سال ۲۰۱۳ راه افتاد و در ادامه اوبر آن را خریداری کرد. مامزورلد در سال ۲۰۱۱ راه افتاد و در حال تبدیل شدن به یک یونیکورن است. اینستاشاپ نیز در سال ۲۰۱۵ به وجود آمد و یکی دیگر از موفقیت‌های دبی در این فضا به شمار می‌رود. همچنین کیتاپی که در سال ۲۰۱۸ راه افتاد و خدمات ابری ارائه می‌دهد در حال حاضر یک یونیکورن است.»
او با مطرح کردن این سؤال که هدف کیفی این استراتژی چیست، عنوان کرد: «برند دبی همان‌طور که گفتم هاب دادوستد بوده؛ یعنی جایی که افراد می‌رفتند و توقف کوتاه‌مدت داشتند. تجارت می‌کردند اما زندگی‌شان در جای دیگری بود. استراتژی این سند این است که برای نسل آینده کارآفرینان و سرمایه‌گذاران، که سیاست‌گذاران این سند اعتقاد دارند نسل دیجیتال هستند، دبی شهری مطلوب برای زندگی نیز باشد. نقد واردشده به دبی در این سال‌ها این بوده که جای زندگی نبوده که در این زمینه هم دبی در حال ری‌برندینگ خود است.»
مدیر توسعه کسب‌وکار راه‌کار در پایان صحبت‌های خود با اشاره به اینکه در زمینه تأمین مالی خطرپذیر بیش از ۲۵۰ سرمایه‌گذار خطرپذیر در دسترس استارتاپ‌های دبی قرار دارند ادامه داد: «همچنین مبلغ یک میلیارد درهم به منظور «تزریق سرمایه استراتژیک اضافی به اکوسیستم استارتاپی دبی» تأمین شده است. بنیاد آینده و مرکز مالی بینالمللی دبی نهادهای وابسته به دولت هستند که که این مبلغ را تأمین کرده‌اند.»
دبی یک پروژه رسانه‌ای است
رضا قربانی، بنیانگذار راه‌کار و نایب‌رئيس کمیسیون تحول، نوآوری و بهره‌وری اتاق تهران سخنرانی خود در خصوص رویداد جیتکس دبی را با تأکید بر اینکه درباره دبی باید به دنبال یک تصویر واقعی از آن باشیم آغاز و خاطرنشان کرد: «در این زمینه نباید فریفته دبی شویم و همچنین نباید به آن بدوبیراه بگوییم. ما اغلب در دو سر این طیف گرفتار می‌شویم. افرادی می‌گویند دبی شهری فیک است و هیچ واقعیتی ندارد و در سویی دیگر افرادی با آن به مثابه یک موجود فریبا برخورد می‌کنند.»
او با بیان اینکه دبی یک پروژه رسانه‌ای است، عنوان کرد: «این موضوع را به‌عنوان یک جمله انتقادی بیان نمی‌کنم، بلکه این یک واقعیت است که ما با یک پروژه رسانه‌ای روبه‌رو هستیم که در حال کار کردن است و وقتی می‌خواهیم از آن الگو بگیریم باید دقت کنیم که دبی فراتر از تصاویر زیبایی که از آن می‌بینیم، یک موتور محرک در پشت صحنه خود دارد. اگر به آن موتور محرک توجه نداشته باشیم و بخواهیم بر مبنای گزارش‌های زیبا قضاوت کنیم، گمراه می‌شویم.»
قربانی با بیان اینکه اپل در نسخه جدید سیستم‌عامل خود در کنار شهرهایی مانند سانفرانسیسکو، لس‌آنجلس، نیویورک و لندن، تصاویری از دبی را هم به‌عنوان بک‌گراند به شکل پیش‌فرض انتخاب کرده است، اضافه کرد: «این اتفاق را بخشی از آن پروژه رسانه‌ای می‌دانم. من دبی را از امارات جدا می‌کنم و آن را شهر روایت می‌نامم.»
تجربه برگزاری رویدادی در حاشیه جیتکس
به گفته قربانی، در جیتکس امسال که در این شهر روایت برگزار شد، تیم راه‌کار به آنجا رفت و تلاش کرد کنفرانسی در حاشیه این رویداد برگزار کند.
بنیانگذار راه‌کار با اشاره به اینکه پیش از جیتکس، تجربه برگزاری رویداد در خارج از کشور را نداشتیم و همیشه به‌عنوان شرکت‌کننده حضور می‌یافتیم، عنوان کرد: «در دبی با حجمی از سانسور مواجه شدیم که تاکنون در ایران تجربه نکرده بودیم. اما هیچ‌وقت کار ما اینقدر راحت پیش نرفته بود. ما درباره کوچک‌ترین جزئيات رویدادی که می‌خواستیم برگزار کنیم، گزارش می‌دادیم، اما هیچ‌وقت این تجربه را در ایران نداشتیم که بخواهیم پیش از برگزاری یک رویداد فهرست شرکت‌کنندگان را ارائه دهیم. ما حتی اجازه برگزاری رویداد را نداشتیم. اتاق بازرگانی ایرانیان نهاد شناخته‌شده‌ای در فضای صنفی دبی است و مالکیت رویداد با آنها بود و ما از این کانال صحبت می‌کردیم.»
قربانی در ادامه مطرح کرد: «متأسفم که بگویم در آنجا با این واقعیت روبه‌رو شدیم که ایرانیان آنجا از هم دوری می‌کردند و بسیاری از افرادی که در فضای کسب‌وکاری فعالیت می‌کردند به ما می‌گفتند اولین شرط این است که اینجا از ایرانیان فاصله بگیرید. اگر توجه کنید رویدادی که ما آنجا برگزار کردیم نامش رویداد ایرانیان نیست، بلکه نام آن «پرشین تک‌سامیت» است و این باعث شده بود عده‌ای راحت‌تر در این رویداد حاضر شوند.»
به گفته او، نزدیک به ۵۰۰ نفر در این رویداد شرکت کردند. برای بخش سنتی که در دبی فعالیت می‌کنند و ایرانی هستند، برگزاری این رویداد جذاب بود.
نایب‌رئيس کمیسیون تحول، نوآوری و بهره‌وری اتاق تهران ادامه داد: «یک گزاره که ما در این رویداد مطرح کردیم این بود که تعداد زیادی از فعالان اقتصادی در حال از دست دادن یک تغییر مهم در دبی هستند و آن این است که اقتصاد دبی که یک اقتصاد سنتی بوده در حال تغییر است و در نقطه‌ای است که در حال رفتن به سمت دیجیتالی شدن است. شاید درصدهای آن اکنون پایین باشد، اما در حال رشد کردن است.»
بخش‌هایی از دبی که در رسانه‌ها نمی‌بینیم
قربانی در ادامه صحبت‌های خود با بیان خاطره‌ای از سفر تیم راه‌کار به دبی و ماجرایی که باعث شد برای برطرف کردن مشکل خودرویی که اجاره کرده بودند مسیرشان به بازار تره‌بار دبی بخورد، گفت: «دیدن این بخش از دبی برای ما تجربه خیلی خوبی بود و آنجا تصاویری از دبی دیدیم که هیچ‌وقت در رسانه‌ها منعکس نمی‌شود. بیشتر کانتینرهایی که آنجا می‌دیدیم از یک برند معروف کانتینرسازی ایرانی بودند. در گفت‌وگو با افرادی که آنجا بودند متوجه شدیم که بخشی از بازار تره‌بار دبی دست ایرانی‌هاست. اگر مسیر ما به این منطقه نمی‌خورد، تصویری که از دبی می‌دیدیم شبیه همان عکس‌های زیبا بود.»
او ادامه داد: «این موضوع را به‌عنوان یک نکته منفی بیان نمی‌کنم. همچنین در جای دیگری ما کارگران بنگلادشی را دیدیم که در شرایط نامناسبی خوابیده بودند و هنگامی که می‌خواستیم از آنها عکس بگیریم، دوستانی که تجربه بیشتری از ما داشتند توصیه کردند چنین کاری نکنیم چون امکان داشت عواقب بدی داشته باشد و حتی منجر به اخراج ما از امارات شود.»
بنیانگذار راه‌کار در توضیح مواردی که از تجربه سفر خود به دبی بیان کرد، توضیح داد: «این موارد را گفتم که متوجه آن پروژه رسانه‌ای که اشاره کردم شوید. اینکه رضا جمیلی در ارائه خود اشاره کرد دبی در حال تبدیل شدن از شهری برای تجارت به شهری برای زندگی است، باید بدانیم که این یک پروژه است و موضوع را به این شکل ببینیم و تأکید می‌کنم که این صحبت‌ها جنبه منفی و انتقادی ندارد.»
قربانی در ادامه به گزارشی اشاره کرد که در واقع بخش دیگری از سندی است که رضا جمیلی به ارائه آن پرداخت و هنوز ترجمه نشده است. او توضیح داد که مجموعه راه‌کار در آینده این گزارش را نیز ترجمه خواهد کرد و در اختیار علاقه‌مندان قرار خواهد داد.
او تأکید کرد که ما با ترجمه این گزارش‌ها به هیچ وجه نمی‌خواهیم افراد تشویق به مهاجرت شوند و با انجام این کار به دنبال این هستیم که ببینیم دبی با سرمایه‌گذار و کسب‌وکار چگونه رفتار می‌کند.
به گفته قربانی، در میان آمار و اعدادی که در این گزارش آمده، دو گزاره جالب وجود دارد که درباره موضوعات جذب سرمایه و منابع انسانی است. دبی تمرکز جدی روی جذب منابع انسانی دارد و به‌شدت به دنبال جذب نیروهای مستعد از ایران و کشورهای اطراف است. نکته مهم‌تر این است که امارات اولین کشوری است که از سال ۲۰۱۶ وزارت هوش مصنوعی داشته و وزیر آن سلطان‌العلما نسبت به دیگر افراد حاکمیتی دبی شخصیت متفاوت‌تری دارد و این نشان می‌دهد که در حال پیش بردن تغییرهای مد نظر خود هستند.
نگاه اکوسیستمی در دبی و توجه به مراحل پیش از رشد
نایب‌رئيس کمیسیون تحول، نوآوری و بهره‌وری اتاق تهران با تأکید بر اینکه در دبی نگاه اکوسیستمی وجود دارد و در آن شاهد همه بخش‌ها و مراحل اکوسیستم هستیم، عنوان کرد: «اگر در نگاهی که داریم بخش‌های پیش از رشد را نبینیم یا ناقص ببینیم، کار جلو نمی‌رود.»
قربانی در بخش دیگری از صحبت‌های خود به حوزه فین‌تک در دبی پرداخت و گفت: «ما در دبی مناطق آزاد را داریم، شتاب‌دهنده، سندباکس‌ها و مراکز رشد را داریم، رگولاتورها را داریم و چیزی که شاید کمتر به آن دقت کرده‌ایم ایونت‌ها و کنفرانس‌ها را داریم. همه چیزی که ما از دبی می‌دانیم از کانال رسانه‌ها و رویدادهاست. لزوماً چیزی که نشان می‌دهند مطابق با واقعیت نیست. برای مثال هیچ‌وقت در رسانه‌ها ترافیک صبح مسیر شارجه به دبی نشان داده نمی‌شود، اما در مجموع ایرانیانی که در حوزه کسب‌وکار به آنجا رفته‌اند از شرایط خود راضی هستند.»
