پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
فرشاد صفری، معاون توسعه کسب‌وکار فرابوم / «هرچه کمتر به چیزی که چکش می‌نامیم خیره شویم و هرچه بیشتر فعالانه از آن استفاده کنیم، رابطه‌مان با آن اصیل‌تر می‌شود و مواجهه بی‌پرده‌تری با آن به همان صورتی که هست، به‌صورت ابزار، می‌یابیم. خود عمل چکش‌زدن «قابلیت دست‌ورزی» خاص چکش را منکشف می‌کند.» هایدگر
در این مقاله سعی شده است به‌صورت مختصر به بررسی دسته‌بندی فناوری‌های قانون‌گذاری یا رگ‌تک بر اساس نظریات «دون آیدی»، فیلسوف فناوری پرداخته شود. «دون آیدی» برخلاف قدمای فلسفه فناوری مانند هایدگر که فناوری را نوعی انکشاف و به ظهور رساندن تعبیر می‌کرد، آن را در قالب رابطه انسان با جهان تعریف می‌کند و بر همین اساس چهار نوع تقسیم‌بندی در خصوص فناوری‌ها انجام می‌دهد:
1. رابطه تجسد یا بدن‌مندی (Embodiment): فناوری موجب گسترش و افزایش قابلیت‌های ادراکی انسان می‌شود. اگر این ابزار دارای کارایی لازم بوده و کار کردن با آن آسان باشد، با گذشت زمان و در فرایند استفاده این وساطت دیگر نمایان نیست و فناوری بخشی از تن انسان می‌شود. در این بخش رابطه انسان و جهان این‌گونه است: (من-فناوری) – جهان. مانند رابطه عینک، عصا، میکروسکوپ و از قبیل آن.
2. رابطه هرمنوتیکی یا تأویلی-تفسیری (Hermeneutic): دومین رابطه ما با جهان از طریق فناوری، رابطه هرمنوتیکی است. در این رابطه، ما همان‌گونه که با یک متن مواجه می‌شویم و آن را می‌خوانیم، خود ابزار را مورد توجه قرار می‌دهیم و با دقت در ارجاعات آن، به تعبیر و تفسیر جهان می‌پردازیم، مانند زمانی که از دماسنج استفاده می‌کنیم تا دمای هوا را بسنجیم یا به نقشه یا عکسی ماهواره‌ای نگاه می‌کنیم تا فواصل مکانی را ارزیابی کنیم. برخلاف رابطه تجسد که ابزار، بخشی از اعضای بدن ماست، ابزار در مقابل ما قرار می‌گیرد و به جهان اشاره می‌کند. من- (فناوری-جهان). در این رابطه، قرارگیری جهان و فناوری درون یک پرانتز، به معنای فاصله‌گرفتن فناوری از من و تبدیل آن به یک شیء (ابژه) است. با این حال، این شیء، ماهیت اشاره‌ای و ارجاعی دارد و واسطه‌ای است میان من و جهان.
3. رابطه غیریت، دگربودگی (Alterity): در رابطه سوم، یعنی رابطه غیریت، فاصله ابزار از من بیشتر و با جهان کمتر می‌شود. به تعبیر دیگر، در این رابطه، خود فناوری، در قامت یک شخص در مقابل من ظاهر می‌شود که باید با او وارد کنش و واکنش شوم؛ هرچند این شخص، تفاوت‌هایی با شخص انسانی دارد. ربات، چت‌بات و مشابه آن در این زمره قرار می‌گیرند. من- فناوری (-جهان). اینکه غیر از فناوری، جهان نیز همچنان به‌عنوان عنصر سومی در پرانتز قرار دارد، بدین سبب است که همیشه امکان دارد در روابط غیریت، رابطه‌ای با جهان نیز برقرار شود و این دست فناوری‌ها، وساطتی را با جهان ایجاد کنند.
4. رابطه زمینه‌ای (Contextual):
آیدی نهایتاً چهارمین نوع از رابطه انسان و فناوری را رابطه‌ای می‌داند که در آن، فناوری حضوری نامحسوس دارد و کاربر توجه مستقیمی به آن ندارد. در واقع در این رابطه، فناوری برخلاف روابط هرمنوتیکی و غیریت، نقش چندانی در تجربه آگاه ما ندارد و صرفاً زمینه تجربه ما را تشکیل می‌دهد. حسگرها، سیستم‌های امنیتی و مشابه آن در این دسته قرار دارند.
تا اینجا یک تقسیم‌بندی اجمالی از رویکرد «دون آیدی» به فناوری ترسیم کردیم که با کمک آن می‌توانیم در خصوص فناوری‌های قانون‌گذاری (RegTech) بحث را پیش ببریم. بنابر منابع مطالعاتی، تعریف دقیقی از رگ‌تک ارائه نشده و بیشتر مفهومی چترگونه دارد که شامل چندین مؤلفه و طرح است که معمولاً این‌گونه مفاهیم را با سایر مواردی که همراه آن می‌آید (Associations term) تعریف می‌کنند. یعنی وقتی این مفهوم در ذهن متبادر می‌شود مفاهیم دیگری از جمله قانون، تطبیق‌پذیری، هم‌راستایی، نهاد ناظر و موارد مشابه آن نیز به ذهن خطور می‌کند.
نهاد ناظر مالی انگلستان رگ‌تک را این‌گونه تعریف می‌کند: «مجموعه‌ای از فناوری‌هایی که به شرکت‌ها کمک می‌کند تا در هم‌راستایی آنها با قوانین نظارتی به‌صورت کارا و اثربخش عمل کنند.» رگ‌تک به‌طور مشخص در پنج حوزه و بر اساس شرکت‌هایی که در هر یک از این حوزه‌ها فعالیت می‌کنند، کاربرد دارد (مجموع شرکت‌های شناسایی‌شده در اکتبر ۲۰۲۳ ، ۵۲۷ شرکت است):
- مدیریت تطبیق با قوانین تنظیم‌گر (۴۳ درصد- ۲۲۸ شرکت)؛
- گزارش‌دهی تنظیم‌گری (۱۶ درصد- ۸۷ شرکت)؛
- مدیریت ریسک (۱۴ درصد- ۷۲ شرکت)؛
- پایش و نظارت تراکنش‌ها (۷ درصد- ۳۹ شرکت)؛
- مدیریت و کنترل هویت (۲۰ درصد-۱۰۱ شرکت).
بر اساس مدیریت ریسک، سه دسته مهم امضا و احراز، بانکداری و ارائه سرویس باز مبتنی بر API و هوش عملیاتی ازجمله موارد کاربرد اساسی رگ‌تک در ایران است که شرکت‌های متعددی در این خصوص فعال هستند. مطابق تقسیم‌بندی «دون آیدی» کاربرد و حوزه‌های اصلی رگ‌تک به شرح زیر تقسیم‌بندی می‌شود:
۱. فناوری‌های تطبیق با قوانین تنظیم‌گر: مانند سندباکس، پروتکل OAuth2.0، هاب فناوران مالی، شتاب و شاپرک، PSD2 و GDPR همه در دسته فناوری‌های تأویلی-تفسیری قرار می‌گیرند. به نظر می‌رسد هدف، خود این فناوری‌ها نباشند، بلکه هدف اصلی ارجاعات این نوع فناوری‌ها به استاندارد یا قوانین وضع‌شده بیرونی و هر کدام مانند دستورالعملی برای پیاده‌سازی و اجرا توسط تیم توسعه یا کسب‌وکار است.
۲. گزارش‌دهی تنظیم‌گری: در این حوزه گزارش‌هایی مانند کاشف، 28X در خصوص تسهیلات و اعتبارات، کفایت سرمایه، مدیریت ریسک، مبارزه با پول‌شویی و… در حوزه فناوری‌های تأویلی-تفسیری قرار می‌گیرند که در بعضی موارد این سامانه‌ها به صورت زمینه‌ای نیز (نوع چهارم) در حال فعالیت هستند، یعنی به‌صورت پس‌زمینه در حال اجرا و عملیات هستند و تاریخچه را نگهداری و موارد استثنا را گزارش می‌کنند.
۳. مدیریت ریسک: این حوزه در دو تقسیم‌بندی قرار می‌گیرد؛ حوزه گسترش ادراک و تصمیم‌گیری به‌منظور مدیریت ریسک، پایش، ارزیابی و مقابله با ریسک که به کاربر یا مسئول حوزه این امکان را می‌دهد تا توانمندی بیشتری برای این حوزه در اختیار داشته باشد. در کنار آن مانند هر سیستمی قسمت گزارش‌دهی آن به‌صورت تأویلی-تفسیری تقسیم‌بندی می‌شود. ریسک عملیاتی، بازار، اعتبار، شهرت، نقدینگی و… از مواردی است که سیستم‌های مدیریت ریسک می‌توانند آنها را پوشش دهند.
۴. پایش و نظارت تراکنش‌ها: سیستم‌های کشف تقلب، مبارزه با پول‌شویی، هوش عملیاتی و مدیریت و کنترل تراکنش‌ها بر اساس هدف‌شان در حوزه یک، دو و چهار تقسیم‌بندی می‌شوند. به لحاظ اجرایی سیستم‌های هوش عملیاتی (Operational Intelligence) توسعه توانمندی ادراکی و تصمیمی را به همراه دارد و در لحظه می‌تواند عملی را روی تراکنش مدنظر انجام دهد. مانند جلوگیری از تراکنش از دو نقطه جغرافیایی به فاصله کمتر از نیم ساعت. از سوی دیگر سامانه‌های پایشی که به‌منظور حفظ دسترس‌پذیری سیستم کاربرد دارد، به‌صورت زمینه‌ای فعالیت می‌کنند و مطابق سه بخش قبل در حوزه گزارش‌دهی در زمره فناوری تأویلی-تفسیری تقسیم‌بندی می‌شود.
۵. مدیریت و کنترل هویت: KYC، KYD، امضای دیجیتال، هویت دیجیتال، سیستم‌های بیومتریک، آن‌بوردینگ دیجیتال مشتری و مشابه آن در زمره فناوری‌های دسته سوم یعنی غیریت و دگربودگی قرار دارند. در این حوزه عامل دیگری مشابه انسان با کاربرد هوش مصنوعی در مقابل انسان قرار دارد و این هویت را به موجودیتی غیرقابل انکار در فضای دیجیتال تبدیل می‌کند. در این خصوص در حال گذر از KYC (شناسایی مشتری) به KYD (شناخت داده‌ها) هستیم. رگولاتور تا به امروز در حوزه تعاملات انسانی قانون‌گذاری کرده و در آینده پیش رو این قانون‌گذاری در حوزه داده‌ها، فرایندها و الگوریتم‌ها خواهد بود که ذهنیت جدیدی را فراهم خواهد کرد.
موارد عمده کاربرد رگ‌تک در پنج حوزه بالا مورد بررسی قرار گرفت. حوزه OPEN API نیز بسته به نوع فناوری که منشاء آن API است، می‌تواند هریک از پنج بخش بالا باشد، ولی اگر به‌طور کلی کارکرد API را بنا بر ماهیت خودش در نظر بگیریم، کارکرد در توسعه توانمندی و ادراک را ایفا خواهد کرد. API استفاده از سرویس در جایی غیر از محل منشاء سرویس است که «هر مکان» و «هر زمان» به نوبه خود مهم‌ترین کارکرد توسعه‌ای آن است.
منبع
عصر تراکنش
