پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
آیا توسعه بانکداری الکترونیک در حال پایان دادن به عمر خودپردازهاست؟ / فعالیت یک ATM به ازای هر هزار و ۴۱۲ نفر ایرانی
هم‌زمان با فراگیری بانکداری الکترونیک و دیجیتال در جهان، پول نقد به‌تدریج مسیر ازبین‌رفتن را طی می‌کند. شیوه‌های پرداخت این روزهای شبکه پرداخت جهانی به پرداخت‌های هویتی مانند پرداخت با دست یا تلفن‌های همراه حتی هنگام خاموش بودن‌شان و لینک‌ها رسیده است. در ایران هم شیوه‌های پرداخت نسبت به سال‌های گذشته روندی تحولی پیش گرفته و اقبال‌ها به پرداخت‌های آنلاین بیشتر شده است. آیا تغییر نیازهای بازار و مخاطبان، در کنار تغییر روش‌های پرداختی، دستگاه‌های خودپرداز را به سخت‌افزارهایی بلااستفاده تبدیل می‌کند و سرمایه‌گذاری این سال‌های شبکه بانکی بی‌فایده می‌شود؟
مقایسه مفهومی این شرایط به نحوی است که انتظار می‌رود دستگاه‌های خودپرداز از رده خارج شوند، اما این‌طور نیست. به اعتقاد فعالان صنعت پرداخت ازجمله مدیرعامل شرکت آدونیس، دستگاه‌های خودپرداز منسوخ و حذف نخواهند شد و پول فیزیکی به بقای خود ادامه خواهد داد؛ چراکه با وجود نرم‌افزارهای موجود، دریافت و پرداخت پول نقد فقط و فقط از طریق این دستگاه‌ها امکان‌پذیر است و پول نقد نقش غیرقابل‌انکاری در معاملات دارد.
اطلاعات آخرین گزارش شاپرک می‌تواند تا حد زیادی حضور پول نقد در جامعه را تأیید کند. طبق اطلاعات این گزارش، 1/93 درصد از کل نقدینگی، متعلق به اسکناس و مسکوک در دست اشخاص بوده است.
بر اساس آمار بانک مرکزی تاپایان سال 1401، در مجموع 34 بانک و مؤسسه اعتباری در ایران، 60.431 دستگاه خودپرداز دارند. اگر این تعداد را نسبت به جمعیت ایران محاسبه کنیم، درمی‌یابیم به ازای هر هزار و ۴۱۲ نفر ایرانی یک دستگاه خودپرداز در شبکه بانکی فعال است.
60.431 خودپرداز فعال در ایران
بنا بر گفته‌های محمدعلی گوگانی، مدیرعامل شرکت آدونیس، دستگاه‌های خودپرداز از ابتدای شکل‌گیری‌شان تاکنون یکی از کانال‌های پرداخت پول نقد و سایر تراکنش‌های بانکی بوده‌‌‌اند که به‌تدریج تکامل پیدا کرده و قابلیت‌های بیشتری پیدا کرده‌اند. پول نقد در همه جوامع از اهمیت و اعتبار بسیار بالایی برخوردار است و به‌عنوان یکی از مطمئن‌ترین و آسان‌ترین شیوه‌ها برای پرداخت کالا و خدمات، به‌ویژه برای کسانی که به فناوری‌های روز بانکی دسترسی ندارند یا امکان استفاده از آنها را ندارند، مورد استفاده قرار می‌گیرد.
گوگانی توضیح داد: «با وجود اقداماتی که در تمام دنیا برای حذف پول فیزیکی و ارائه نرم‌افزارهای گوناگون به‌منظور نصب روی گوشی‌های تلفن همراه هوشمند انجام شده تا حضور در شعبه بانک به حداقل ممکن برسد، پول نقد جایگاه خود را حفظ کرده و بخش وسیعی از مردم در سراسر جهان ترجیح می‌دهند در معاملات روزمره و خرد خود، همچنان از پول فیزیکی استفاده کنند و بر این باورند که استفاده از این روش نسبت به گزینه‌های دیگر آسان‌تر است. در نتیجه می‌توان این‌طور گفت که با توجه به نقش محوری پول نقد در زندگی عموم مردم، دستگاه‌های خودپرداز منسوخ و جمع‌آوری نخواهند شد.»
او با بیان اینکه تا زمان وجود پول نقد، دستگاه‌های مذکور وجود خواهند داشت، تصریح کرد که سایر دستگاه‌ها و به‌خصوص نرم‌افزارهای موبایلی بخشی از وظایف دستگاه‌های خودپرداز را برعهده گرفته‌اند، اما دریافت و پرداخت پول نقد فقط و فقط از طریق این دستگاه‌ها امکان‌پذیر است و تا زمانی که پول نقد به‌طور کامل حذف نشود، که نمی‌شود، این دستگاه‌ها به بقای خود ادامه خواهند داد.»
در ایران نیز تعداد خودپردازهای تا پایان سال 1401 به عدد 60.431 می‌رسد و این یعنی به ازای هر هزار و ۴۱۲ نفر ایرانی یک دستگاه خودپرداز در شبکه بانکی فعال است. بنا بر اطلاعات این گزارش آخر شاپرک هم، 1.93 درصد از کل نقدینگی، متعلق به اسکناس و مسکوک در دست اشخاص بوده است.
وابستگی 24درصدی تولید ناخالص داخلی جهان به پول نقد
به گفته گوگانی، پول فیزیکی حتی در کشورهای توسعه‌یافته نیز حذف نشده و از آن در معاملات خرد استفاده می‌شود: «طبق اعلام گروه مدیریت پارامونت و بر اساس برآورد بانک جهانی ۲۴ درصد از تولید ناخالص داخلی کشورها شامل پول نقد می‌شود و اخیراً نیز طی بررسی‌های سازمان G4S استفاده از پول نقد در اروپا در حال افزایش است؛ بنابراین تعداد دستگاه‌های خودپرداز نه‌تنها کم نشده که بر اساس آمار ارائه‌شده توسط تحقیق بانکداری خرد که یک شرکت تحلیلگر مستقر در لندن است، رشد خودپردازها در منطقه آسیا، اقیانوسیه و آمریکای لاتین سالانه ۱۰ تا ۱۲ درصد افزایش داشته و در برخی کشورها دستگاه‌های خودپرداز جای خود را به دستگاه‌های خودگردان داده‌اند که همچنان بخشی از وظایف‌شان به پرداخت پول نقد به مردم اختصاص داده شده است.»
مدیرعامل شرکت آدونیس ادامه داد: «می‌توان تمام تراکنش‌ها را با نرم‌افزارهای بانکی انجام داد، اما امکان دریافت پول نقد از آنها وجود ندارد و به همین دلیل است که خودپردازها و فلسفه وجودی‌شان مهم می‌شود. در اهمیت و جایگاه خودپردازها همین بس است که در کشورهای توسعه‌یافته، شرکت‌ها و سازمان‌های بسیاری به وجود آمده‌اند که تمام فعالیت‌‌های خود را بر پول نقد و دستگاه‌های خودپرداز متمرکز کرده‌اند و به‌صورت ماهانه، فصلی و سالانه رویدادها و وبینارهایی را در این مورد تدارک می‌بینند تا سخنرانان و دست‌اندرکاران پول نقد و خودپردازها به انتقال تجربه‌‌ها، مطالعات و دستاوردهای خود بپردازند.»
طبق گفته‌های گوگانی، یکی از این شرکت‌ها ATMIA است که در سراسر جهان عضو دارد و کلاس‌های آموزشی و تربیت متخصص در حوزه خودپردازها برگزار می‌کند. همچنین شرکت‌هایی نظیر Oberthur Cash Protection نیز هستند که به‌طور مشخص در زمینه امنیت خودپرداز و حفاظت از پول نقد فعالیت می‌کنند و به ارائه راهکارهای مقابله با خطراتی می‌پردازند که دستگاه‌های خودپرداز را، چه به‌صورت فیزیکی و چه به‌صورت نرم‌افزاری تهدید می‌کند. در نتیجه باید گفت دستگاه‌های خودپرداز یکی از کانال‌های مطمئن ارائه خدمت به استفاده‌کنندگان پول نقد هستند که تا زمانی که پول نقد در جامعه وجود دارد، وجود خواهند داشت. گرچه ممکن است فرم آنها در گذر زمان تغییر کند، اما اصل آنها از بین نمی‌رود و همچنان به بقای خود ادامه می‌دهند.
منبع
عصر تراکنش