پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
در نشست تخصصی وضعیت پرداخت دیجیتال ایران مطرح شد / جزئیات اصلاح نظام کارمزد در شبکه پرداخت
نشست تخصصی وضعیت پرداخت دیجیتال ایران و جایگاه نوآوری در اکوسیستم پرداخت با حضور کاظم دهقان، مدیرعامل شرکت شاپرک؛ صادق فرامرزی، سرپرست دبیرخانه سازمان نظام صنفی کشور؛ امیرحسین داوودیان، معاون بانکداری شخصی بانک تجارت؛ احمد جعفری، مدیرعامل هلدینگ بهسازان فردا و مسیح مشهدی تفرشی، مدیرعامل شرکت پرداخت الکترونیک پاسارگاد، با مدیریت حمیدرضا احمدیان، مدیرعامل هلدینگ داده ورزی سداد در دومین روز نهمین همایش بانکداری الکترونیک و نظام‌های پرداخت برگزار شد.
در ابتدای این نشست، حمیدرضا احمدیان، مدیرعامل هلدینگ داده ورزی سداد یکی از چالش‌های صنعت پرداخت را نظام کارمزد دانست و گفت: «آینده پرداخت‌های لحظه‌ای و سریع در مقابل پرداخت‌های برداشت مستقیم از حساب در اکوسیستم داخل و بین‌المللی یکی از دغدغه‌های من است. مسیر نوآوری با رگولیشن نزدیک نیست و این موضوع موجب می‌شود که کسب‌وکارهای فین‌تک با مشکل مواجه شوند. تجربه کشورهای دنیا این است که اکوسیستم پرداخت باید مشتری‌محور باشد.»
او در ادامه بیان کرد: «چندین سال است که میزان استفاده از گوشی هوشمند در دنیا و کشور ما زیاد شده و قوانین در حوزه پرداخت شفاف نشده است و رگولاتوری برخورد و ورود در لحظه است که این موضوع فضای نوآوری را خسته می‌کند.»
مدیرعامل هلدینگ داده‌ورزی سداد گفت: «اکوسیستم نوآوری کشور ما بی‌صاحب رها شده است و امروز حال خوبی ندارد. نظام پرداخت مقداری بسته رفتار می‌کند و مشکلاتی با بخش خصوصی دارد. فضای نوآوری به سمت پلاستیک شدن در حال حرکت است و امیدوارم روزی بتوانیم مانع این موضوع شویم. یکی از چالش‌های جدی فین‌تک‌ها تعامل با بانک‌هاست.»
در ادامه، امیرحسین داوودیان درباره جایگاه نوآوری در اکوسیستم پرداخت و آینده اکوسیستم، اظهار کرد: «وقتی درباره نظام پرداخت حرف می‌زنیم، برای جایگزین‌کردن پول نقد و کوتاه‌کردن فرایند پرداخت با پول نقد از بانک تا نحوه استفاده و کنترل‌های بانکی را در برمی گیرد. چیزی که نظام پرداخت دنبال کرد این بود که در پرداخت‌های بین اشخاص، حساب را حذف کرد و سپس با نحوه کنترل پرداخت‌ها مشکلاتی پدید آمد که در نهایت این بازار سرکوب شد و به سمت پرداخت‌های آسان نرفت. گام بعدی این بود که می‌توانست پول را حذف کند؛ اما با جایگزین‌کردن دارایی‌ها می‌توانستیم پرداخت‌ها را انجام دهیم.»
نیازمند استراتژی در صنعت پرداخت هستیم
داوودیان تصریح کرد: «یک سمت ماجرا این است که اساساً مکانیسم پرداخت در دنیا از حالتی که پرداخت از طریق شرکت‌ها دنبال شده خارج می‌شود و شرکت‌های پرداخت به مدیریت‌کننده پرداخت‌ها در انتقال ارزش تبدیل شده‌اند. مانع اساسی در این زمینه میراث شبکه پرداخت است که به کارت و ابزارهای فیزیکی وابسته است که در طرف عرضه خدمت و توسعه ابزارها محدودیت ایجاد می‌کند.»
به گفته او، در تهدید کرونا بیشتر حذف پول نقد اتفاق افتاد و کمک چندانی به شبکه پرداخت صورت نگرفت. عمده سرمایه‌گذاری در اکوسیستم پرداخت در ابزارها متمرکز می‌شود و نوآوری‌ها چندان اتفاق نمی‌افتد. اساساً ما از اختلاط صنایع پرهیز می‌کنیم، زیرا موانع ورود به صنعت بالا نگه داشته می‌شود.
داوودیان گفت: «در سال‌های گذشته تلاش‌هایی صورت‌گرفته، ولی مرزبندی در صنایع باعث شده که سیستم میراثی شرکت‌ها وجود داشته باشد؛ زیرا توسعه ابزار فیزیکی همچنان در این زمینه مانع ایجاد می‌کند. داشتن استراتژی مهم‌تر از رونمایی از محصولات است و ما برای اینکه بتوانیم تهدیدها را به فرصت تبدیل و برای کل شبکه مزیت ایجاد کنیم، در لایه استراتژی داشتن ضعیف عمل کرده‌ایم.»
به گفته او، بیشتر تمرکز ما در موارد زیادی رفع محدودیت‌های رگولاتوری است و خیلی به سمت استراتژی حرکت نکرده‌ایم.
افزایش تمایل به پرداخت‌های موبایلی
در ادامه این پنل، کاظم دهقان، مدیرعامل شرکت شاپرک با اشاره به اینکه در مجموع پرداخت‌ها از طریق اینترنت افت داشته‌ایم؛ ولی در مجموع تعداد تراکنش‌ها در یک سال مالی اخیر حدود ۱۳.۵ درصد رشد داشته، گفت: این در مقابل ۲۲ درصد رشدی است که در سال مالی قبل داشته‌ایم. درباره مبلغ نیز حدود ۲۵ درصد رشد مبلغی تراکنش‌ها را داشتیم و در این زمینه تحلیل‌هایی وجود دارد. اگرچه پرداخت‌های موبایلی داخل کشور به کانال USSD محدود می‌شود. آماری که صحبت می‌کنیم بحث‌های USSD است که به شارژ و قبض و خیریه‌ها و… مربوط است.
به گفته دهقان، محدودیت سقف تراکنش‌ها با هر کارت در روز دامنه تراکنش‌ها را محدود می‌کند و نرخ تورم باعث می‌شود برخی تراکنش‌ها از این دامنه فراتر برود و بخشی از بازار از تراکنش‌ها به سایر بازارها و نحوه دیگری از پرداخت‌ها منتقل شود.
او ادامه داد: «در سال‌های ۹۱ تا ۹۳ با رشد حدود ۴۵درصدی مواجه بودیم و در سال ۹۹ نرخ کاهشی شد تا زمانی که کرونا اقبال به پرداخت‌های بدون حضور پول نقد را افزایش داد. ما نرخ تورمی را در کشور شاهد هستیم که طبق آمارهای رسمی بیش از ۴۶ درصد است، فاصله این تا رشد ۲۴درصدی مبلغ تراکنش‌ها این معنا را دارد که بخشی از تراکنش‌ها در حوزه‌هایی بوده که به کارت به کارت و غیره منتقل شده و بخشی نیز بابت کاهش مصرف مردم است. می‌توانیم بگوییم آماری که در شبکه پرداخت داریم، اقبالی را به سمت کانال‌های جایگزین و خریدهای مبتنی بر کارت و استفاده از کیف پول‌های موبایلی ایجاد کرده است. در زمینه اینکه پلتفرم‌های موجود و مسیرهای پرداخت ایران با جهان تطابق دارد، تا حدود زیادی وجود ندارد؛ چون به ماهیت خاص شکل‌گیری این شبکه برمی‌گردد.»
دهقان تأکید کرد: «در سال‌های گذشته استفاده از برخی روش‌های پرداخت دنبال شده و در فرایندها این امکان فراهم شده ولی برد آن کوتاه است و فاصله ما به دلایلی از جمله تحریم‌ها باعث شده استانداردها نیز به نوعی محدود شود و استفاده از کارت‌های مغناطیسی با کارت‌های هوشمند دنیا نیز از جمله دلایل عمده عقب‌افتادگی در این بخش است.»
مدیرعامل شرکت شاپرک ادامه داد: «نقش رگولاتور در بحث توسعه کسب‌وکار و ایجاد امنیت و سلامت شبکه پرداخت بسیار مهم بوده و است و ما گذار را از تنظیم‌گری‌های جدی و اجباری دنیا داشتیم و مسیری است که اگر بخواهیم در ایران داشته باشیم باید جدا از چرخه رگولیشن، توجه کنیم که محدودیت‌های بالاسری در این حوزه به‌نوعی در خدمت توسعه کسب‌وکار قرار بگیرد. مسیر رگولاتوری در سال‌های آتی باید پذیرای نوآوری در این مسیر باشد و از روش‌های نوین دنیا استقبال کند.»
رشد پرداخت‌های غیردیجیتالی
در ادامه این نشست، تفرشی مدیرعامل پرداخت الکترونیک پاسارگاد نیز عنوان کرد: «توجه به صنعت پرداخت و آمارهای موجود نشان می‌دهد که رشدهای تا شش برابر در سال‌های اخیر اتفاق افتاده است. تعداد شرکت‌های فین‌تک و فناوری کاملاً فزاینده است و سرعت اینترنت نیز سالانه تا ۲۰ درصد افزایش می‌یابد.»
تفرشی با اشاره به دسترسی ۹۰درصدی خانوارها به اینترنت، بیان کرد: «خرید دیجیتالی و استفاده مردم از اینترنت قابل مقایسه با سال‌های قبل نیست و به صورت زلزله‌وار با حمله کرونا به خریدهای اینترنتی عادت کردیم. فرهنگ خرید اینترنتی شکل گرفته و بعد از آن نیز لجستیک شکل می‌گیرد. در فرهنگ مصرف تراست ایجاد شد و بالا رفت. در سال‌های اخیر پرونده‌های زیادی در زمینه پرداخت‌ها ایجاد شده و استارتاپ‌های فین‌تکی نیز شکل گرفته است.»
به گفته او، سرمایه‌گذارها نیز در این حوزه‌ها وارد شده‌اند و فاندرهای غیر آی‌تی به این حوزه ورود کرده‌اند. سؤال این است که پرداخت‌های موبایلی و غیردیجیتالی چه مسیری را طی کردند؟ هزینه‌ها در سخت‌افزارها به دلار ۵۰ هزار تومان رسید و خروجی آن به سودآوری شرکت‌ها و نقدینگی برمی‌گردد و فشار وارد می‌کند.
تفرشی اظهار کرد: «در سال ۹۸ کارت‌خوان ها ۸۸ درصد و در سال ۹۹ نیز ۹۰ درصد و در ۱۴۰۱ معادل ۹۱ درصد کل پرداخت‌ها را شکل دادند و غیردیجیتالی‌ها در پرداخت‌ها در حال رشد هستند.»
هنوز پرداخت موبایلی قابل رصد نداریم
در ادامه این پنل، صادق فرامرزی، سرپرست دبیرخانه سازمان نظام صنفی کشور با تأکید بر اینکه اساساً پرداخت موبایلی نداریم و شارژفروشی را نمی‌توان پرداخت موبایلی دانست، گفت: «رشد پرداخت‌های موبایلی و افت آن قابل رصد و بیان نیست؛ چون اساساً شکل نگرفته و در دنیا در این زمینه تفاوت وجود دارد. فین‌تک‌ها به جایی رسیده‌اند که یک خواسته مشخص از حاکمیت دارند و آن هم این است که کاری صورت نگیرد و خودشان راه را پیدا کنند. رگولاتور در ایران همیشه علاقه‌مند به حضور در وسط کار دارد و نوآوری در این فضا شکل نمی‌گیرد.»
او در ادامه گفت: «مهم‌ترین شاخصه اقتصاد دیجیتال عدم ثبات است که در کنار نوآوری قرار می‌گیرد؛ ولی این استعاره نیز می‌تواند تغییر کند و بگذاریم رگولاتور به خیال خود ریل را بگذارد و گاردریل را نیز قرار دهد. ایده‌آل ذهنی من این است که شاید برخی بخواهند از ریل رگولاتور استفاده کنند؛ ولی نباید مانع از حرکت سایرین شود و باید امکان انجام کارهای دیگر نیز وجود داشته باشد.»
فرامرزی خاطرنشان کرد: «رگولاتور باید به نحوی برنامه‌ریزی کند که فین‌تک‌ها بتوانند حرکت داشته باشند. در حال حاضر ارتباط بین فین‌تک‌ها و رگولاتور فراز و نشیب دارد و خوب نیست. فین‌تک‌ها در ایران جوان هستند و علاقه‌مند به ایجاد فضا برای اتصال به سازمان‌های بزرگ. شرکت‌های فین‌تکی در ایران در وضعیت خوبی نیستند و به‌شدت با خروج مواجه هستیم. فین‌تک‌ها در حالت عادی به یک چهارچوب نیاز دارند و شکل کار را باید بدانند تا در مسیر آن حرکت کنند.»
ثبت دو تریلیون تراکنش موبایلی در دنیا
همچنین در ادامه مدیرعامل شرکت هلدینگ بهسازان فردا با اشاره به انجام روزانه چند صد میلیون تراکنش در شبکه پرداخت کشور، گفت: «تا سال‌ها کارت‌خوان‌ها حرف اول و آخر را می‌زدند و در سال‌های اخیر پرداخت‌های فین‌تکی و موبایلی مطرح شد و اوج این موضوع به دوره کرونا رسید. در مقطع توسعه پرداخت‌های الکترونیک به این مشکل رسیدیم که لجستیک نداشتیم و نمی‌توانستیم این فرهنگ را جا بیندازیم که می‌توان خریدها را غیرحضوری انجام داد.»
جعفری افزود: «ما در این حوزه با وجود بحث‌های موجود، خیلی خودمان را مطرح نکردیم. در دنیا بحث پرداخت‌های موبایلی در سال‌های اخیر مطرح شده و در سال ۲۰۲۱ حدود دو تریلیون تراکنش موبایلی با رشد ۳۵درصدی در دنیا اتفاق افتاد که رشد خوبی در این زمینه بوده است.»
او با اشاره به اینکه در دنیا به دو میلیارد یوزر موبایلی رسیده‌ایم که این میزان در سال‌های آینده به چهار میلیارد یوزر خواهد رسید، گفت: «بیشتر تراکنش‌ها در گذشته از طریق نقد، کارت و چک بوده که امروز به سمت کریپتوها، اکانت به اکانت و… رفته است و پرداخت‌ها به سمت ماشین در ماشین و متاورس رفته است.»
بانک‌ها به کیف پول اقبال ندارند
مدیرعامل شرکت هلدینگ بهسازان فردا تأکید کرد: «ما چند استارتاپ و اپلیکیشن موبایلی در کشور داریم که فعال باشند؟ شاید به‌اندازه انگشتان دست هم نباشند؛ ولی در دنیا بسیار زیاد هستند و ما فاصله زیادی داریم. ما هنوز تراکنش موبایلی را رسماً به رسمیت نشناخته‌ایم. در حوزه فین‌تک‌ها عقب هستیم و باید برای افزایش نقش آنها در این حوزه برنامه‌ریزی کنیم.»
در آخر این نشست، کاظم دهقان، مدیرعامل شاپرک با بیان اینکه بانک‌ها به کیف پول اقبال ندارند و زمین اشتراکی بین راهبر و بانک‌ها ایجاد نشده است، گفت: «شاپرک رگولاتور نیست و رگولاتوری نمی‌کند و با بانک مرکزی به دنبال سرویسی هستیم که سلامت آن حفظ شود و به رقابت آن کمک کنیم.»
او درباره جزئیات اصلاح نظام کارمزد نیز توضیح داد: «نظام کارمزد یکی از بزرگ‌ترین مشکلات صنعت پرداخت است و تأمین‌کننده هزینه‌های بازیگران این صنعت نیست. با اصلاحاتی که در نظام پرداخت صورت گرفته، تعداد و رسوب مبالغ مبنای پرداخت کارمزد خواهد بود و PSP و بانک در یک زمین‌بازی می‌کنند که اصلاح نظام کارمزد به‌زودی محقق خواهد شد.»
