پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
عکس: حامد کریم زاده
هم‌بنیان‌گذاران زیبال به بهانه پنجمین سالگرد تأسیس این شرکت، از گذشته، حال و آینده کسب‌وکار خود گفتند / امیدواریم به یک فهم مشترک با رگولاتور برسیم
زیبال با همفکری سه دوست در سال 1396 شکل گرفت و از سال 1398 بنیان‌گذاران آن تصمیم گرفتند کسب‌وکار خود را در چارچوب پرداخت‌یاری شاپرک پیش ببرند و اخیراً این شرکت پنجمین سالگرد شروع فعالیت خود را جشن گرفته است.
مهدی فاطمیان، سجاد شاهی و محمد زمان‌زاده به‌عنوان مدیرعامل، مدیر اجرایی و مدیر فنی زیبال در گفتوگو با راه پرداخت به بیان توضیحاتی درباره عملکرد این پرداخت‌یار و فعالیت‌های آن طی سال‌های اخیر، چالش‌هایی که از سمت رگولاتور و تحت‌تأثیر اختلال و قطعی اینترنت در چند ماه اخیر با آن مواجه شدند، پرداختند.
آنها همچنین از سرویس مسیردهی هوشمند این شرکت گفتند که توانسته در دوران اختلال و قطعی اینترنت، 15 درصد از وقوع تراکنش‌های ناموفق جلوگیری کند. به همین دلیل است که در بسترهای سرویس‌دهی زیبال بیش از 80 هزار میلیارد تومان پردازش موفق وجوه انجام شده است. آنچه در پی می‌آید، مشروح گفتوگو با هم‌بنیان‌گذاران این پرداخت‌یار است که در آن آماری از عملکرد خود در حوزه‌های مختلف اعم از تعداد کاربران، تراکنش‌ها و… طی پنج سال گذشته ارائه دادند.
در حال حاضر پنج سال از عمر رسمی فعالیت شما می‌گذرد. در این مدت و به‌خصوص در یک سال گذشته عملکرد خود را چگونه می‌بینید؟
محمدمهدی فاطمیان: در سالی که گذشت، زیبال تمرکز خود را بر توسعه سرویس‌های جانبی پرداخت‌یاری گذاشت. این توسعه، زنجیره محصولات و خدماتی را که در کنار یک درگاه پرداخت معنی پیدا می‌کند، در بر می‌گیرد. در این راستا، بهبود محصولات و خدمات ارائه‌شده، بهینه‌سازی سیستم مدیریت ارتباط با مشتریان، اصلاح و بررسی ساختارهای حقوقی و یکپارچه‌سازی سرویس‌های ارائه‌شده برای تسهیل مدیریت امور مالی و پرداختی کسب‌وکارها را مدنظر قرار دادیم.
پرداخت‌یارها از ابتدای فعالیت‌شان تقریباً همیشه با چالش‌های مختلفی، مخصوصاً در رابطه با موضوع رگولاتوری دست‌وپنجه نرم کرده‌اند. در حالی که تا سال 1399 میل شدیدی به پرداخت‌یاری از سمت فعالان کسب‌وکارها وجود داشت، اما طی یکی، دو سال اخیر چالش‌های بسیاری با رگولاتور داشته‌ایم که امیدوارم در سال 1402 بتوانیم به فهم مشترک با رگولاتور در این حوزه دست پیدا کنیم و توسعه بازار مدنظر فعالان این صنعت محقق شود.
سجاد شاهی: در سالی که گذشت توسعه سرویس‌های مختلف را هدف قرار دادیم تا با بهبود کیفیت در سرویس‌ها، شرایط را برای حضور در بازارهای بزرگ‌تر آماده کنیم؛ اما در ماه‌های اخیر تحت‌تأثیر قطعی و اختلال اینترنت، یکسری چالش‌های مالی و منابع انسانی برای کسب‌وکارها ایجاد و اقتصاد آنلاین نیز کوچک شد. در پی این اتفاق‌ها، دغدغه و اولویت کسب‌وکارهایی که با آنها در ارتباط بودیم، تغییر کرد و آنها دیگر به فکر بهینه‌سازی نبودند، بلکه تنها به دنبال حفظ وضع موجود خود بودند و همچنان هستند.
محمد زمان‌زاده: در یک سال اخیر، در تیم فنی زیبال با توجه به سیاست شرکت مبنی بر اینکه تعداد بیشتری از مخاطبان را جذب کند و در راستای تحقق شعار مجموعه (زیبال همیشه در دسترس) که باید تیم فنی آن را هدایت و عملیاتی کند، سرمایه‌گذاری خوبی بر امنیت و توسعه زیرساخت‌ها انجام شد و تا این لحظه کارهای بزرگی در این زمینه انجام دادیم، به صورتی که در یک سال اخیر 99/99 درصد پایداری سیستم را تجربه کردیم.
با توجه به اینکه زیبال اکنون وارد ششمین سال فعالیت خود شده، آماری از عملکرد و دستاوردهای این مجموعه طی این مدت اعلام می‌کنید؟
زمان‌زاده: درباره دستاوردهای فنی زیبال باید به سرویس سوئیچینگ هوشمندمان برای درگاه‌های پرداخت اشاره کنم که در حال حاضر با شش PSP در این حوزه همکاری می‌کنیم. با توجه به اینکه به دلایل مختلفی ممکن است سوئیچ PSPها با مشکل مواجه و در انجام تراکنش اختلال ایجاد شود، با سوئیچینگ هوشمند از ناموفق‌شدن تراکنش‌ها جلوگیری می‌کنیم و با بررسی لحظه‌ای وضعیت PSPها، تراکنش‌های پذیرندگان خود را به سمت بهترین درگاه در آن لحظه هدایت می‌کنیم.
در پنج سال اخیر، تعداد کارت‌هایی که از طریق درگاه زیبال تراکنش ثبت کردند، بیشتر از 15 میلیون بوده و پذیرندگان در بستر زیرساخت تسویه زیبال بیش از 750 هزار نفر تسویه‌حساب موفق انجام داده‌اند. همچنین 73 درصد از پذیرندگان زیبال، هدایت تراکنش‌هایشان را به زیبال سپرده‌اند و از سرویس مسیردهی هوشمند ما استفاده می‌کنند تا تراکنش‌های موفق‌شان را افزایش دهیم.
علاوه بر این، بیش از 250 میلیون فراخوانی وب‌سرویس را با موفقیت پاسخ دادیم. زیرساخت‌های زیبال توان پردازش تعداد تراکنش بالا در یک ثانیه را دارند و اکنون این مقدار به ۶۰۰ تراکنش موفق در ثانیه رسیده که البته توان پردازش زیبال بسیار بالاتر از این عدد است.
اقدام اصلی شما برای جلوگیری از ناموفق شدن تراکنش‌ها چه بود؟
شاهی: برای افزایش تراکنش‌های موفق و جلوگیری از ناموفق شدن تراکنش‌ها، فعالیت‌های زیرساختی بسیاری انجام شده و سرویس‌های متنوعی بر مبنای نیاز کسب‌وکارها ارائه شده است؛ مسیردهی هوشمند یکی از این محصولات است که قبل‌تر به آن اشاره کردیم؛ اما علاوه بر این سرویس، گاهی اوقات خطاهای دیگری نیز مانند اختلال در اینترنت کاربر، بسته یا رفرش شدن صفحه مرورگر و… رخ می‌دهد و تأیید تراکنش به وب‌سایت پذیرنده ارسال نمی‌شود؛ در این حالت ما سرویس دیگری داریم که به کسب‌وکار مربوطه فراخوان می‌دهیم تا از موفق‌بودن تراکنش مطلع شود. به عبارت دیگر، بعد از انجام هر تراکنش و واردکردن شماره کارت و کسر پول از حساب شما، طبق روال معمول لازم است تا به وب‌سایت مبدأ برگردید و اگر به هر دلیلی به سایت مبدأ برنگردید، پول به حساب شما برمی‌گردد و تراکنش ناموفق می‌شود که ما از این اتفاق جلوگیری می‌کنیم. نرخ تراکنش‌هایی از این قبیل تا پیش از محدودیت‌های اعمال‌شده بر اینترنت، ۲ تا ۳ درصد بود، اما در ماه‌های اخیر افزایش یافته است؛ به طور مثال در ۴ مهرماه امسال نرخ این دسته از تراکنش‌ها به ۱۵ درصد رسید، اما این سرویس زیبال توانست به کسب‌وکارها کمک کند تا همان فروش اندکی را هم که داشتند، حفظ کنند.
در بحث دریافت اینماد و کد مالیاتی تا چه حد توانستید مسیر را برای کاربران خود آسان کنید؟
فاطمیان: ما در زیبال طی پنج سال گذشته بیش از 80 هزار میلیارد تومان پردازش موفق وجوه داشتیم که در بستر زیرساخت‌ها و سرویس‌های مالی و پرداختی متنوع زیبال انجام شده است. علاوه بر این مبلغ، بیش از 100 میلیون تراکنش موفق نیز پردازش کردیم. طی این مدت بیش از 40 هزار کسب‌وکار با ما همراه شدند و از سرویس‌های مختلف زیبال استفاده کردند که در حال حاضر بیش از 14 هزار کسب‌وکار همراه زیبال هستند.
اما باید گفت در یک سال اخیر، با اجراشدن اینماد و قوانین مالیاتی، میانگین زمان ارائه درگاه به کسب‌وکارها افزایش یافت؛ اما زیبال توانست این زمان را از 2.4 روز کاری به 1.8 روز کاری برساند و به دنبال این هستیم تا این زمان را به کمتر از یک روز برسانیم و کسب‌وکارها بتوانند به‌صورت همزمان نماد اعتماد و موارد مربوط به پرونده مالیاتی را نیز تکمیل کرده و در سریع‌ترین زمان ممکن سرویس موردنیاز خود را دریافت کنند.
قطعی و اختلال‌های اینترنت چه چالش‌هایی برای شما و اهداف کاری‌تان ایجاد کرد؟
فاطمیان: در هفته‌های اول اختلال و قطعی اینترنت حدود 55 تا 60 درصد ریزش تراکنش‌ها را شاهد بودیم و این اختلالات به‌مرور کمتر شد؛ اما امروز یکی از خواسته‌های اساسی و مهم صنف‌های مختلف این است که وضعیت اینترنت به شش ماه گذشته برگردد؛ زیرا همچنان بسیاری از کسب‌وکارها از این نظر دچار مشکل هستند و اختلال‌های اینترنت به ناموفق شدن تعدادی از تراکنش‌ها منجر می‌شود.
تحت‌تأثیر اتفاقات شش‌ماهه اخیر و قطعی اینترنت در این مدت، از اهداف خود تقریباً 40 درصد عقب ماندیم؛ اما تمام تلاش خود را کردیم تا با ارائه سرویس‌های تکمیلی و توسعه محصول در بازارهای متفاوت این موضوع را جبران کنیم.
چرا ریزش تراکنش پرداخت‌یارها در اوج قطعی اینترنت در آمار شاپرک دیده نشد؟
فاطمیان: حدود 18 تا 20 درصد ریزش تراکنش‌ها تحت‌تأثیر قطعی اینترنت در گزارش شاپرک دیده شد و تفاوت این درصدها از این جهت است که بخش عمده گزارش فعلی شاپرک از تراکنش‌ها به سامانه‌های کلان‌تر و دولتی مانند درگاه‌های مالیاتی و… برمی‌گردد که سرور داخلی دارند و قطعی اینترنت مشکلی برای آنها ایجاد نکرده است. البته اکنون بخشی از ریزش تراکنش‌ها (از 55 درصد ریزش تراکنش‌ها حدود 40 درصد آن) جبران شده، اما اختلالات همچنان پابرجاست.
زمان‌زاده: قطعی اینترنتی چالش‌های بسیاری را برای تیم فنی ما ایجاد کرده، زیرا بسیاری از ابزارهای مورد استفاده کاملاً وابسته به اینترنت هستند؛ ما در این بازه زمانی تلاش کردیم کیفیت ارائه سرویس و زیرساخت‌های ارائه‌شده ما کاهش پیدا نکند و کاربران تجربه خوبی در استفاده از سرویس‌های مالی و پرداختی زیبال داشته باشند، اما متأسفانه این چالش‌ها روند توسعه سرویس جدید و بهینه‌سازی‌ها را کند کرده است.
چرا سهم پرداخت‌یارها از کل تراکنش‌های درگاه پرداخت الکترونیکی نسبت به سایر بازیگران کمتر است؟ افزایش این سهم چه ملزوماتی دارد؟
فاطمیان: رگولاتور صنعت پرداخت‌یاری به‌جای بازارسازی و هماهنگی و همفکری با بخش خصوصی، صورت‌مسئله را پاک می‌کند و محدودیت ایجاد کرده است. کل تراکنش‌های اینترنتی می‌توانند به سمت پرداخت‌یارها بیایند، به شرط اینکه نظام کارمزد اصلاح شود. همچنین شاپرک به‌عنوان نهاد ناظر به‌جای اینکه مسیرهای دیگر چون کارت‌به‌کارت، پایا و ساتنا را گسترش دهد، مسیر قانونی دریافت سرویس از پرداخت‌یارها را که از مسیر غیرقانونی پیچیده و سخت‌تر شده، سهل کند. به عنوان مثال می‌توان به موضوع اخذ مالیات از حساب‌های تجاری و تفکیک حساب‌های شخصی اشاره کرد، در حالی که می‌توان با کارت‌به‌کارت این قانون را به‌راحتی دور زد.
از سوی دیگر، به لحاظ کسب‌وکاری نیز پرداخت‌یارها با PSPها تعارض منافع دارند؛ زیرا تراکنش‌های ما روی PSP انجام می‌شوند و PSP به‌راحتی می‌تواند مشتریان بزرگ ما را شناسایی و جذب کند.
یکی از چالش‌هایی که از سمت رگولاتور برای پرداخت‌یارها ایجاد شد، ممنوعیت انتقال وجه بین پرداخت‌یارها بود؛ لطفاً در این باره توضیح دهید که علت آن چه بود؟
فاطمیان: این موضوع به سال‌های قبل مربوط می‌شود و موضوع جدیدی نیست. دو پذیرنده در یک سیستم می‌توانستند وجوه حاصل از تراکنش‌هایشان را که در کیف پول‌شان ذخیره می‌شد، بین کیف پول‌های یکدیگر جابه‌جا کنند و انتقال وجه آسان‌تری انجام دهند. شاپرک این عمل پرداخت‌یارها را مصداق پول‌شویی می‌داند و از نبود شفافیت در این روند انتقاد می‌کند. دلیل این نگاه شاپرک به اطلاع‌نداشتن او از این سیستم و نگرانی شاپرک از خارج‌شدن اتفاقات شبکه پرداخت از نظارت و کنترلش برمی‌گردد.
بنابراین پیشنهاد ما این است که رگولاتور بیاید و پیشنهادهای ما را بپذیرد؛ اما نگاه رگولاتور، نگاه حذفی است و به‌جای بررسی دلیل شکل‌گیری این سرویس و نیازی که در بازار وجود دارد، تصمیم به حذف آن گرفته است.
یکی از موضوعاتی که درباره پرداخت‌یارها مطرح می‌شود، این است که بخش قابل‌توجهی از تراکنش‌ها و درآمدهای آنها از محل صرافی‌های رمزارز است. در این باره توضیح می‌دهید؟ چقدر این گفته درست است؟
فاطمیان: ممکن است حیات و ممات بخشی از پرداخت‌یارها به رمزارز وابسته باشد، اما تعداد تراکنش‌های زیبال در این زمینه کمتر از 50 درصد است؛ در حال حاضر بیش از 150 کسب‌وکار رمزارزی با زیبال در حال فعالیت هستند. بنابراین اینکه بخش قابل‌توجهی از تراکنش‌ها و درآمدهای پرداخت‌یارها از محل صرافی‌های رمزارز است، برای برخی از پرداخت‌یارها ممکن است درست باشد؛ اما برای همه پرداخت‌یارها صدق نمی‌کند.
علاوه بر این، ما از سال 1397 به‌عنوان دوران خوب فعالیت پرداخت‌یارها یاد می‌کنیم و از سال 1399 بود که فعالیت صرافی‌های رمزارز جدی شد و به سمت پرداخت‌یارها آمدند و نمی‌توان گفت رشد فعالیت پرداخت‌یارها فقط به رمزارزها وابسته بوده است.
انتظارات شما از رگولاتور به‌عنوان یک نهاد نظارتی و تنظیم‌گر چیست؟ به نظر شما چه آینده‌ای در انتظار کسب‌وکارهای پرداخت‌یاری خواهد بود؟
شاهی: هر محدودیتی که رگولاتور برای ما و پرداخت‌یارها ایجاد می‌کند، به بزرگ‌شدن یک پرداخت‌یار کوچک که در چهارچوب ضوابط پرداخت‌یاری شاپرک فعالیت نمی‌کند منجر می‌شود، زیرا پرداخت‌یارهای کوچک و نوپا با دورزدن موانع قانونی بزرگ می‌شوند. البته باید به این موضوع نیز توجه شود که محدودیت‌هایی که از سمت شاپرک اعمال می‌شود، ضمانت اجرایی ندارد. به عنوان مثال، محدودیت 25 میلیون تومانی برای کسب‌وکارهای رمزارزی یکی از محدودیت‌های اعمال‌شده بود که برخی از کسب‌وکارها با تغییر ترمینال یا واریز بانکی این محدودیت را دور زدند.
زمانی که این محدودیت با واریز بانکی دور زده می‌شود، کنترل از سمت رگولیشن (شاپرک) خارج می‌شود که شاپرک نیز از این موضوع استقبال می‌کند؛ زیرا هدف این نیست که ریشه مشکلات حل شود. بنابراین این قبیل محدودیت‌ها باعث می‌شود که بازار با آسیب روبه‌رو شود و کاربرها نیز به این موضوع توجه نمی‌کنند، بلکه به سمت پرداخت‌یاری می‌روند که سرویس مدنظرشان را ارائه می‌دهد.
موضوع دیگر، اجبار داشتن اینماد است؛ این در حالی است که به‌طور مثال صرافی‌های رمزارزی ارتباطی با اینماد ندارند؛ بنابراین رگولاتور برای محدودسازی پرداخت‌یارها خوب عمل می‌کند، اما برای گسترش این حوزه نه. از سوی دیگر، رگولاتور نقش نظارتی خود را از دست داده و این نقش را به ما هم نمی‌سپارد و نظارت‌ها را پسینی نمی‌کند.
فاطمیان: از رگولاتور انتظار داریم به‌جای رویکردهای محدودکننده، ایجابی و سلبی که کسب‌وکار را هر روز کوچک‌تر از دیروز می‌کند، یکسری آیین‌نامه برای انجام اقدامات نوآورانه در حوزه پرداخت‌یاری با همفکری فعالان این حوزه آماده کند. علاوه بر این، ترجیح می‌دهیم تا یک شبکه پرداخت دوم و سوم هم در کشور داشته باشیم و انحصار این موضوع در دست شاپرک نباشد، زیرا فضای انحصار سم است و موجب آسیب‌دیدن کسب‌وکارهای این حوزه می‌شود.
درباره آینده پرداخت‌یارها نیز، اگر نظام کارمزد و قانون‌گذاری اصلاح شود و مشوق‌های خوبی برای مسیر قانونی کسب‌وکار از سمت رگولاتور ایجاد شود، این حوزه قابلیت رشد و پیشرفت بسیاری دارد. منظورم از اصلاح نظام کارمزد این است که شاپرک از PSP کارمزد بگیرد و PSP از پرداخت‌یاری که با آن کار می‌کند. ذی‌نفع این ماجرا PSP می‌شود و می‌تواند درآمد بیشتری دریافت کند. علاوه بر این، بانک‌ها نیز از این روند رضایت خواهند داشت؛ زیرا هزینه‌ای نمی‌پردازند و کاربر هم از این جهت که با سرویس‌های متنوع و باکیفیت‌تری تحت‌تأثیر این اصلاح قرار می‌گیرد، از این جریان نفع خواهد برد.