بررسی انتقادی پرونده همشهری آنلاین برای بانکداری الکترونیکی (۳)

سایت همشهری آنلاین امروز پرونده نسبتا مفصلی برای بانکداری الکترونیک منتشر کرد. در ادامه نگاهی داریم به پرونده همشهری آنلاین درباره بانکداری الکترونیک.

ما در طول 8سال یک مسیر سی‌ساله را به لحاظ ابزار طی کرده‌ایم

در ادامه این پرونده همشهری آنلاین گفت و گویی با ناصر حکیمی مدیر اداره نظام‌های پرداخت بانک مرکزی انجام داده است. بررسی این مصاحبه را از انتهای آن شروع می‌کنیم. جایی که حکیمی خبر از یکی از طرح‌های بانک مرکزی می‌دهد:

در حال حاضر خیلی از بانک‌ها یک دستگاه رمز یک‌بار مصرف به مشتریان خود ارائه می‌دهند که فرد یک نام کاربری واحد برای آن انتخاب می‌کند اما زمانی که می‌خواهد کلمه عبور را وارد کند قسمتی یا تمام این کلمه عبور توسط آن دستگاه تولید می‌شود. بنابراین کسی که این دستگاه را نداشته باشد نمی‌تواند وارد سایت بانکداری الکترونیک افراد شود و حتی اگر نام کاربری فردی به همراه کلمه عبوری که وی یک بار از آن استفاده کرده است، دست یک شخص دیگر هم بیفتد امکان ورود به حساب‌های فرد و سوءاستفاده از آن وجود ندارد. امنیت این شیوه تقریبا کامل است. برنامه مشخص بانک مرکزی نظام مدیریت امنیت داده‌هاست که یک سیستم کاملا متمرکز برای شناسایی مشتریان و دادن مجوزهای امنیتی به آنها ایجاد می‌کند. این برنامه تا پایان سال‌جاری راه اندازی خواهد شد و همه افراد از این پس این سخت‌افزار را در اختیار خواهند داشت. این دستگاه هیچ پیچیدگی خاصی برای مردم ندارد و ویژگی مهم این مجوز امنیتی این است که علاوه بر اینکه خود دستگاه برای فعال شدن احتیاج به ورود نام کاربری و کلمه عبور دارد، اگر کاربران یک عدد از آن را در اختیار داشته باشند در هر بانکی می‌توانند از آن استفاده کنند و لازم نیست که به تعداد بانک‌های مورد استفاده، از این دستگاه داشته باشند.

او در پاسخ به سوال خبرنگار در مورد سیر تحول بانکداری الکترونیک در ایران می‌گوید:

ورود نظام بانکی کشور به بانکداری الکترونیک و پرداخت‌های الکترونیک از سال69 یا 70 با معرفی دستگاه‌های خودپرداز کلید خورد. در طول دهه70 بانک‌ها هرکدام برای خود شبکه‌ای ایجاد کرده و در آن قالب، خدمات متفاوتی به مشتریان ارائه می‌دادند اما در سال 80 بر اساس رویکردی که در سطح بین‌المللی هم دنبال می‌شد، بانک مرکزی برای ایفای نقش سیاستگذاری پولی و حفظ نقش محوری در گردش پول در جامعه، ناگزیر از ورود به مسئله بانکداری و پرداخت الکترونیک شد؛ از این جهت در همان سال یک طرح راهبردی در بانک مرکزی تدوین شد که برنامه و نقشه‌راه 10ساله را در این زمینه ترسیم کرد.

تدوین این چشم‌انداز در سال82 به پایان رسید. بخشی از این برنامه یکپارچه‌کردن سیستم‌ها بود که همزمان با تدوین طرح، در سال82 مرکز شتاب راه‌اندازی شد؛ این در واقع نخستین گام برای ارائه خدمات مشترک در بانک‌ها بود. در حال حاضر این مرکز در سطح نظام بانکی به‌شدت گسترش یافته و سابقه آن هم نشان می‌دهد که بسیار موفق عمل کرده است.

او در ادامه این گفت و گو به نکته جالبی در مورد رفتار مردم اشاره می‌کند:

ما در طول 8سال یک مسیر سی‌ساله را به لحاظ ابزار طی کرده‌ایم؛ چه از نظر صدور کارت، چه از نظر پایانه‌های پذیرنده کارت‌ها. زمانی که چنین رشد سریعی وجود داشته باشد طبیعی است که آگاهی مردم برای استفاده از این امکانات مقداری ناکافی باشد و البته نمی‌توان این مسئله را هم تقصیر مردم دانست چون رفتار آنها در طول ده‌ها سال شکل گرفته است.

به هرحال این شبکه گسترده ظرف 8سال ایجاد شده و فاصله بین تغییرات فرهنگی مردم و فروشنده‌ها با توسعه ابزاری که اتفاق افتاده، زیاد است. خوشبختانه حداقل در 3-2سال اخیر این فاصله در حال پر شدن است. قبل از این 1/5 درصد از کل تراکنش‌های بانک‌ها مربوط به خرید از پایانه‌های فروش بود که الان این رقم به 40درصد رسیده است. مردم دارند این فاصله بین فرهنگ پرداخت سنتی و پرداخت الکترونیک را خیلی سریع طی می‌کنند اما مطمئنا باید برای جا افتادن کامل این مسئله یک مقدار صبر کرد. بانک مرکزی هم به‌عنوان سیاستگذار نباید مطلوبیت ابزارهای جایگزین را بیش از حد بالا ببرد.

متن کامل این گفت و گو را می‌توانید از اینجا بخوانید.

این گفت و گو زمانی کامل‌تر می‌شد که خبرنگار برای گرفتن پاسخ در زمینه ضعف‌های شتاب بیشتر اصرار می‌کرد و به آسانی کوتاه نمی‌آمد. واقعیت این است که کسی منکر نقش تاریخی شتاب در بانکداری و پرداخت الکترونیک ایران نیست. اما سوال جدی که این روزها در مورد شتاب مطرح است این است که آیا شتاب به چشم‌انداز خود رسیده است؟ آیا شتاب در مسیر صحیح خود قرار دارد؟ همه قبول داریم که شتاب در زمانی باعث توسعه پرداخت الکترونیک در ایران شد، اما امروز اوضاع شتاب چطور است؟ به گواه آمارهایی که در پروژه‌های تحقیقاتی دانشگاه تهران انجام شده است شتاب این روزها حال و روز خوشی ندارد و به مانعی برای توسعه پرداخت الکترونیک در ایران تبدیل شده است. در این شرایط بانک مرکزی از طرح دیگری به نام شاپرک پرده برداشته است که گفته می‌شود در این هفته افتتاح خواهد شد. طرحی که هنوز اما و اگرهای فراوانی در مورد آن مطرح است. ظاهر طرح بسیار زیبا و دلنشین است: حذف پایانه‌های فروش اضافی در فروشگاه‌ها. اما چه کسی خبر از باطن این طرح دارد؟ هنوز پرسشی به این پاسخ داده نشده است که اکنون و بعد از سال‌ها سرمایه‌گذاری بانک‌ها برای توسعه پرداخت الکترونیک چرا بانک مرکزی اکنون وارد این حوزه شده است؟ کسی منکر نقش نظارتی بانک مرکزی نیست. اما آیا این طرح راه را برای ورود بانک مرکزی به عرصه اجرایی هم باز نخواهد کرد؟ هنوز سوال‌های فراوانی در مورد عملکرد بانک مرکزی و اداره نظام‌های پرداخت وجود دارد.

ادامه دارد …