حضور فراموش‌شده اسکناس

ما ایرانیان در سال‌های اخیر به‌واسطه رشد ابزارهای پرداخت الکترونیکی چند سالی می‌شود که با پول نقد خداحافظی کرده‌ایم. حضور در یکی از کشورهای اروپایی و آمریکایی و حتی همین کشورهای اطراف از ترکیه بگیر تا امارات، ما را بار دیگر متوجه اهمیت سکه و اسکناس در زندگی روزمره می‌کند.

اخیراً معاون سابق بانک مرکزی توییتی منتشر کرده و از کمبود سکه و اسکناس در کشور دفاع کرده است! یکی از مشکلاتی که در سیستم‌های پرداخت ایران خودنمایی می‌کند کمبود سکه و اسکناس کافی است. به عبارتی در سال‌های اخیر شاهد حذف سکه و اسکناس از ابزارهای پرداخت در ایران بوده‌ایم. با علاقه زایدالوصفی که مدیران بانک مرکزی در سال‌های گذشته به توسعه ابزارهای پرداخت الکترونیکی داشته‌اند، شاهد این بودیم که یکی از مهم‌ترین ابزارهای پرداخت در ایران امروز حذف شده است.

آرمانشهر برخی مدیران بانک مرکزی در ۲۰ سال گذشته «کش‌لس سوسایتی» بود، ولی نه‌تنها به این آرمانشهر نرسیدیم، بلکه امروز کشور را دچار شرایطی کرده‌ایم که از نظر پدافند غیرعامل در حالت با ریسک بالا قرار دارد. بماند که برخی مدیران سابق و اسبق و فعلی بانک مرکزی قبول ندارند که حذف سکه و اسکناس دستور کار بانک مرکزی بوده، بلکه آن را انتخاب مردم می‌دانند؛ که به غایت سخنی اشتباه است. چون وقتی یک گزینه رایگان در اختیار مردم قرار می‌دهیم، انتخاب عقلانی حکم‌ می‌کند که مردم گزینه رایگان و مورد حمایت بانک مرکزی را انتخاب کنند.

با یک نگاه سرسری حتی به کشورهای اطراف ایران هم متوجه می‌شویم استفاده از سکه و اسکناس در پرداخت‌های روزمره چقدر کاربرد دارد و تقریباً هیچ کشور توسعه‌یافته‌ای را پیدا نمی‌کنیم که این‌چنین پدافند غیرعامل خود را به شوخی گرفته باشد. در کشورهای جهان چند کشور استثنا مثل هلند وجود دارد که با توجه به ابعاد این کشورها و زیرساخت‌شان مقایسه ایران با آنها اشتباه است. البته اشتباهی شیرین که مدیران بانک مرکزی در ۲۰ سال گذشته عامدانه یا غیرعامدانه انجام داده‌اند.

در رابطه با بحث انتخاب هم یکی از تحلیلگران فرهیخته فناوری‌های بانکی که در سال‌های گذشته ناملایمت‌های زیادی در حق او روا شده جایی نوشته بود: «به همان روشی که مردم انتخاب کردند پراید و سمند سوار شوند و اتوبوس و مترو مناسب نداشته باشند؛ پیاده‌رو برای پیاده‌روی و حتی امکان سوار شدن ماشین‌های خوب، انتخاب کردند از کارت مغناطیسی بی‌کیفیت و ناامن برای هر کاری حتی توالت رفتن استفاده کنند.»

خلاصه اینکه ترجیح می‌دهم یادداشت هفتم از یادداشت‌های هفت‌گانه جیتکس را با این موضوع به پایان ببرم که فناوری خوب است، ولی نه برای همه‌چیز و همه‌کس و همه‌جا بدون درک فلسفه فناوری. فناوری و گجت‌زده شدن در نهایت آثار زیانباری برای کشور دارد. نمونه‌اش همین حذف سکه و اسکناس.

همه کسانی که از ایران برای حضور در رویداد جیتکس راهی دبی شده‌اند تأیید می‌کنند که اگر مدیران اقتصادی امارات هم مانند ایران تکنولوژی‌زده بودند و کشورشان را به قبرستان ابزارهای الکترونیکی تبدیل کرده بودند امروز امکان خرید یک ساندویچ هم برای ایرانی‌های عازم جیتکس در دبی فراهم نبود. برای مایی که انواع تحریم‌های ظالمانه بر ما اعمال شده، تنها راه هزینه برای امور روزمره همین سکه و اسکناس است. هر بار که برای سفری به خارج از ایران می‌رویم در بازگشت مشتی سکه باقی می‌ماند که به یادگار همراه می‌آوریم که یادمان بماند قرار نیست همه‌چیز را با فناوری درست کنیم. فناوری قرار است به ما کمک کند کار درست را بهتر انجام دهیم.