پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
در آستانه آغاز هفته دولت، بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران یکم شهریور ۱۴۰۱ از سامانه محچک، با حضور علی صالح‌آبادی، رئیس‌کل بانک مرکزی، اعضای هیئت‌مدیره این بانک، نمایندگان مجلس، نمایندگان قوه قضائیه و مدیران عامل بانک‌ها رونمایی کردند. این سامانه در راستای اصلاح قانون صدور چک عملیاتی شده است.
به گزارش روابط عمومی بانک مرکزی، این بانک در راستای اجرای بند ب ماده 5 مکرر قانون صدور چک، برنامه‌ریزی‌های لازم را آغاز و پس از انجام اقدامات گسترده، زیرساخت‌های فنی مرتبط برای تغییر وضعیت عملیات مسدودسازی در سامانه تبادل احکام قضایی از آفلاین به آنلاین فراهم شد. مجموعه این زیرساخت‌ها به راه‌اندازی سامانه محچک با قابلیت به‌کارگیری استعلام، مسدودسازی و رفع مسدودی آنلاین حساب‌های بانکی منتهی و از هفتم خردادماه سال جاری به‌صورت آزمایشی آغاز به کار کرد.
روش کار سامانه محچک بدین صورت است که پس از غیرقابل‌پرداخت بودن یا کسری مبلغ چک، اطلاعات چک برگشتی توسط بانک یا مؤسسه اعتباری در سامانه یکپارچه بانک مرکزی (سماچک) ثبت و کدرهگیری دریافت می‌شود.
این سامانه در صورت کسری موجودی مبلغ چک، حساب فرد صادرکننده چک را در همان بانک، مسدود و در صورت عدم تأمین مبلغ چک، در گام دوم تمام حساب‌های صادرکننده چک در شبکه بانکی را بر اساس موجودی از بیشترین به کمترین مانده‌حساب به میزان کسری مبلغ چک مسدود می‌کند و سپس مراحل قانونی از سوی قوه قضاییه انجام می‌شود.
برگشت چک در سامانه بانک مرکزی علاوه بر مسدودسازی وجوه تمام حساب‌ها به میزان مبلغ کسری چک، محدودیت‌های دیگری هم به همراه دارد از جمله؛ امکان هرگونه افتتاح حساب و صدور کارت بانکی جدید، پرداخت هرگونه تسهیلات بانکی یا صدور ضمانت‌نامه ارزی یا ریالی و گشایش اعتبار اسنادی ارزی یا ریالی برای صادرکنندگان چک برگشتی وجود ندارد.
پس از گذشت ۲۴ ساعت از ثبت اطلاعات و در صورت عدم رفع سوءاثر چک، مراتب به سامانه محچک اعلام می‌شود. در صورت ثبت رفع سوءاثر چک برگشتی در سامانه سماچک نیز، فرایند رفع مسدودی تمام وجوه مسدود شده توسط سامانه محچک آغاز می‌شود.
کاهش زمان رفع سوءاثر چک
کاهش زمان اقدام برای رفع سوءاثر چک در کنار افزایش ارزش مجموع چک‌های رفع سوءاثر شده تنها کمتر از 3 ماه پس از اجرای آزمایشی سامانه محچک، نشان‌دهنده اثر چشمگیر این اقدامات در کاهش هزینه‌های تبادلات اقتصادی و افزایش اعتبار چک در کشور است. از خردادماه سال جاری که این سامانه به‌صورت آزمایشی عملیاتی شد؛ زمان متوسط رفع سوءاثر 80 درصد از مبالغ چک‌های برگشتی با کاهش ۶۳ درصدی از ۴۰ روز به ۱۵ روز کاهش‌یافته است.
همچنین زمان متوسط رفع سوءاثر این چک‌ها به لحاظ مبلغی با کاهش ۹۰ درصدی از ۳۷ روز به ۳ روز کاهش پیدا کرده است. تا قبل از راه‌اندازی این سامانه، مجموع مبلغ چک‌های برگشتی که توسط صادرکنندگان چک رفع سوءاثر می‌شدند حدود 60 درصد بود. در حال حاضر این نسبت به 85 درصد رسیده است.
بنابراین گزارش بانک مرکزی، تعداد چک‌های پردازش شده به کل چک‌های برگشتی در سامانه محچک از ۲۲ درصد در ابتدای راه‌اندازی این سامانه به ۱۰۰ درصد چک‌ها پس از هفت هفته رسید.
تاکنون در این سامانه ۱.۱ میلیون چک برگشتی پردازش شده است که ۵.۲ میلیون حساب متعلق به صادرکنندگان چک برگشتی به مبلغ ۱۷ هزار میلیارد تومان تا کنون مسدود شده است. در همین مدت ۳.۵ میلیون حساب با مبلغ ۱۴ هزار میلیارد تومان نیز پس از طی‌کردن فرایند رفع‌سوءاثر رفع مسدودی شده‌اند.
سامانه محچک و اجرایی‌شدن قانون جدید صدور چک، اثر قابل‌ملاحظه‌ای در کاهش زمان برای رفع سوءاثر چک داشته است؛ در ابتدای سال ۹۸، افراد صادرکننده چک برگشتی به طور متوسط پس از حدود ۱۵۰ روز برای رفع سوءاثر چک اقدام می‌کردند اما این زمان در حال حاضر به کمتر از یک ماه کاهش‌یافته است.
محچک؛ تحولی مهم در صنعت بانکداری با اعتماد بیشتر به چک
علی صالح آبادی، رئیس‌کل بانک مرکزی در مراسم رونمایی از سامانه محچک با اشاره به اینکه؛ محچک آخرین حلقه تکمیل اجرایی‌شدن قانون جدید چک است گفت: «یکی از پیچیده‌ترین سامانه‌های بانکی به لحاظ فنی به همت بانک مرکزی و همکاری قوه قضائیه و شبکه بانکی به سرانجام رسیده است. چک یکی از مهم‌ترین ابزارهای پرداخت اعتباری در کشور است که معتبر شدن آن به تسهیل تجارت و شکوفایی کسب‌وکارها کمک خواهد کرد.»
علی صالح آبادی با اشاره به کاهش پرونده‌های مرتبط با چک در قوه قضائیه به دیگر آثار محچک اشاره کرد و گفت: «سازوکار اجرایی محچک، باعث کاهش پرونده‌های مربوط به چک در قوه قضائیه شده است. همچنین این امکان را برای قوه قضائیه فراهم می‌کند که عملیات توقیف را به‌صورت آنلاین انجام دهد.»
صالح‌آبادی اظهار کرد: «امروز شاهد تحولی مهم در صنعت بانکداری هستیم که با اعتماد بیشتر به چک نیاز به ابزارهای پرداخت نقدی کمتر شده و فعالان اقتصادی با اعتماد بیشتر به چک می‌توانند بدون اتکا به پرداخت نقدی فعالیت‌های خود را انجام دهند.»
رئیس‌کل بانک مرکزی با اشاره به برنامه بانک مرکزی برای گسترش ابزارهای پرداخت اعتباری افزود: «اوراق گام نیز یکی از ابزارهای پرداخت اعتباری است که ضمانت پرداخت آتی توسط شبکه بانکی در قالب اوراق گام (گواهی اعتبار مولد) انجام می‌شود. استفاده از این ابزار می‌تواند با کاهش فشار بر منابع شبکه بانکی کمک مهمی به رونق‌بخش‌های تولیدی خواهد بود. در حالیکه در یک و نیم‌سال گذشته 8800 هزار میلیارد تومان اوراق گام منتشر شده بود، این رقم در یک ماه گذشته به بیش از 7560 هزار میلیارد تومان رسیده است. با مصوبه هیئت عامل بانک مرکزی و شورای پول و اعتبار امکان تنزیل اوراق گام بلافاصله پس از انتشار فراهم شده است که این امر دلیل اصلی استقبال از این اوراق در یک ماه گذشته است.»
در این مراسم همچنین محمدکاظمی فرد، معاون فناوری اطلاعات قوه قضائیه، با اشاره به تأثیر راه‌اندازی سامانه محچک بر ورودی‌های پرونده قوه قضائیه گفت: «بر اساس قانون و در راستای کاهش زمان اطاله دادرسی، قوه قضائیه موظف به راه‌اندازی سیستمی بود که امکان ایفای حق شهروندان را به کمترین زمان ممکن برساند. حلقه مفقوده این سیستم با راه‌اندازی سامانه محچک تکمیل شده است و این امکان برای قوه قضائیه و قضات اجرای احکام فراهم است که در بحث توقیف اموال به‌صورت برخط با رعایت مسائل امنیتی به‌حساب‌های نقدی محکومین دسترسی داشته باشند.»
معاون فناوری اطلاعات قوه قضائیه افزود: «با اتصال سامانه محچک به سامانه سهام (سامانه هوشمند استعلامات مالی) دسترسی قوه قضائیه به‌حساب‌های نقدی به‌عنوان یکی از مهم‌ترین دارایی‌های افراد برای ایفای حقوق شهروندان از محکومان فراهم شده است.»
در مراسم رونمایی از سامانه محچک مهران محرمیان، معاون فناوری‌های نوین بانک مرکزی، گزارشی از فرایند عملیاتی شدن و دستاوردهای سامانه محچک ارائه داد.
مهران محرمیان با اشاره به کاهش زمان اقدام برای رفع سوءاثر گفت: «کاهش زمان اقدام برای رفع سوءاثر چک در کنار افزایش ارزش مجموع چک‌های رفع سوءاثر شده تنها کمتر از 3 ماه پس از اجرای آزمایشی سامانه محچک، نشان‌دهنده اثر چشمگیر این اقدامات در کاهش هزینه‌های تبادلات اقتصادی و افزایش اعتبار چک در کشور است بر اساس آمار، اثرات عملیاتی شدن سامانه محچک در این دوره کوتاه در بازگرداندن اعتبار به چک، بسیار مثبت بوده است.»