پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
در پنل اختتامیه جشنواره نهال فین‌تک مطرح شد / فین‌تک‌ها باید به‌دنبال برطرف‌کردن نیاز مردم و بازار باشند
ریحانه هاشمی / سومین جشنواره نهال فین‌تک، چهارم اسفندماه با برگزاری مراسم اختتامیه و معرفی برگزیدگان به کار خود پایان داد. در حاشیه مراسم اختتامیه، پنل گفت‌وگویی با عنوان «کارنامه فناوری‌های مالی ایران ۱۴۰۰» با حضور چهار تن از فعالان اکوسیستم مالی و فین‌تک کشور برگزار شد و مهمانان پنل، رویدادهای فین‌تک سال ۱۴۰۰ در کشور را مورد بررسی قرار دادند.
در این پنل کیوان جامه‌بزرگ، معاون توسعه مجموعه فناپ و رئیس هیئت‌مدیره مجموعه ابرآروان؛ محسن زادمهر، مدیر بانکداری دیجیتال بانک خاورمیانه؛ امید ترابی، مدیرعامل توسن دیجیتال؛ مهدی عبادی، مدیر مجموعه خدمات مالی و مهران محرمیان، معاون فناوری‌های نوین بانک مرکزی به‌صورت آنلاین حضور داشتند.
جامه‌بزرگ در خصوص وقایع فین‌تکی سال 1400 توضیح داد: «در سال گذشته اساساً در جهان در حوزه فین‌تک اتفاق ویژه‌ای نیفتاد. در کشور ما هم امسال، سال کم‌رمقی بود و شاید اتفاق ویژه‌ای جز ظهور نئوبانک‌ها نداشتیم. از نظر من حتی در مواردی که از گذشته مطرح شده بود، مثل سندباکس بانک مرکزی که قرار بود رونمایی شود و اصلاح نظام پرداخت، بلاتکلیفی و عقب‌گرد هم داشتیم.»
زادمهر همچنین در خصوص تأثیر رگولاتوری بر سرنوشت بانکینو گفت: «خوشبختانه مسئله احراز هویت که پایه مهم ارائه خدمات برای ما در بانکینو است، امسال تا حدی حل شد. امیدواریم مسئله امضای دیجیتال هم حل بشود، چون برای ارائه خدمات غیرحضوری ضروری است. صنعت بانکی اساساً صنعتی وابسته به رگولاتوری است، زیرا با پول مردم سروکار دارد؛ اما در عین حال، بسیاری از نوآوری‌هایی که در حوزه خدمات بانکی و مالی انجام می‌شود، به رگولاتوری بانک مرکزی نیاز ندارد؛ اما ورود بانک مرکزی به تمام حوزههای خدمات مالی باعث می‌شود بانک‌های سنتی که اساساً ریسک‌گریز هستند، تصمیم بگیرند که با بانک مرکزی درنیفتند.»
او ادامه داد: «تصمیم‌گیری‌های بانک مرکزی می‌تواند کار را برای فعالان حوزه نئوبانکینگ سخت کند. الان می‌دانم که عده‌ای به ما ایراد می‌گیرند که ما نئوبانک نیستیم، چون نئوبانک باید مستقل باشد. البته ما واقعاً طبق این قاعده نئوبانک نیستیم و تحت لایسنس بانک خاورمیانه کار می‌کنیم؛ اما نئوبانک‌هایی هم طبق این تعریف در جهان هستند مثل رولووت که در لیتوانی به‌عنوان بانک دیجیتال فعالیت می‌کند و در آمریکا تحت عنوان نئوبانک.»
سؤال بعدی میزبان برنامه، از امید ترابی، مدیرعامل مجموعه توسن بود. ترابی در پاسخ به این پرسش که چرا هیچ‌کدام از شرکت‌ها و هلدینگ‌های بزرگ در حوزه فناوری که واسطه بین رگولاتورها و فین‌تک‌ها هستند، کارنامه درخشانی در زمینه تغییر قواعد بازی فین‌تک ندارند، گفت: «به نظرم اگر به کارنامه پنج سال گذشته این شرکت‌ها نگاه کنیم، در بررسی روندهایی که وجود داشته و نیازسنجی درستی برای آنها انجام شده، مثلاً در بحث Open API اتفاقات خوبی افتاده و مجموعه‌هایی مثل توسن، فرابوم، فینوتک و سنباد در این زمینه سرمایه‌گذاری کرده و بازی را عوض کرده‌اند. در حوزه لندتک هم تعداد زیادی از شرکت‌ها، روند را حس کرده و کارهای مهمی انجام داده‌اند؛ اما شاید این تلاش‌ها در حوزه‌هایی کاذب بوده است؛ مثلاً در زمینه پرداخت‌یاران، سرمایه‌گذاری درستی صورت نگرفته، چون افق روشنی پیش روی این پدیده نبوده است.»
ترابی در پاسخ به این سؤال که چرا نئوبانک واقعی در ایران شکل نگرفته، گفت: «مسئله اصلی این است که اساساً نئوبانک‌ها مشکلی از جامعه حل نکرده‌اند و راهکار تازه‌ای جز آنچه بانک‌ها ارائه می‌دهند را عرضه نکرده‌اند.»
مهدی عبادی، مدیر مجموعه خدمات مالی وندار در خصوص چرایی عدم توسعه کسب‌وکارهای فین‌تکی در سال 1400 گفت: «مهم‌ترین دلیل این وضعیت این است که در حاکمیت تلاش می‌شود که اتفاق مثبتی در زمینه فعالیت فین‌تک‌ها نیفتد. بانک مرکزی، بورس و بیمه مرکزی مهم‌ترین نقش را در این بازی دارند و اساساً می‌خواهند اتفاقی نیفتد. حتی از نظر من یک پشیمانی در بدنه حاکمیت وجود دارد که مثلاً چرا گذاشتیم اسنپ و دیجی‌کالا و تپسی به وجود بیاید. در حقیقت یک جنگ مابین بخش خصوصی و حاکمیت وجود دارد که به بهبود اوضاع کمکی نمی‌کند.»
نقش حاکمیت در کُندی پیشرفت خدمات فین‌تک
محرمیان در پاسخ به این سؤال که تغییر دولت چقدر روی اینکه امسال برای فین‌تک‌ها سال خوبی نباشد، مؤثر بوده، گفت: «طبیعی است که با شروع زمزمه‌های تغییر دولت، کارها کمی کُند شود و تصمیم‌گیری‌هایی که نیاز به جسارت دارد، اتفاق نیفتد. در سال ۱۴۰۰ هم این اتفاق افتاد، اما با مستقر شدن دولت جدید، ماجرا خاتمه پیدا کرد و شرایط، ثابت شد.»
محرمیان سپس در مورد پدیده نئوبانک‌ها نیز گفت: «بسیاری از نئوبانک‌های دنیا، Parent Bank دارند و من با این دیدگاه که نئوبانک باید حتماً مستقل باشد، موافق نیستم. از نظر من بانک دیجیتال، درون‌زا و نئوبانک برون‌زاست.»
محرمیان در ادامه در مورد صحبت‌های مهدی عبادی نیز گفت: «من موافق این نیستم که می‌گویند اراده‌ای در حاکمیت هست که اتفاق خاصی در بانکداری دیجیتال نیفتد. مسئله خیلی مهم این است که مشخص کنیم آیا حاکمیت این حوزه را تقویت می‌کند یا جلویش را می‌گیرد. در بانک مرکزی به هیچ عنوان این اراده بازدارنده وجود ندارد؛ مثلاً هفته گذشته در بانک مرکزی، مصوبه‌های لازم در مورد سندباکس تصویب شد و الان در مرحله طراحی فرایندها هستیم و سندباکس به‌زودی اجرایی خواهد شد. هرچند سرعت حرکت آن خیلی کُند است.»
محرمیان همچنین در خصوص ماجرای احراز هویت توضیح داد: «در مورد ماجرای احراز هویت غیرحضوری، اگر حمایت همه‌جانبه رئیس‌کل بانک مرکزی نبود، هیچ اتفاقی نمی‌افتاد. چیزی که فکر می‌کنم جایش خالی است، فضای مصاحبت و گفت‌وگو بین بانک مرکزی و بخش خصوصی است. این‌طور نیست که عده‌ای در بانک مرکزی نشسته باشند که فین‌تک پا نگیرد. تا وقتی دیدگاه این است، اتفاقی نمی‌افتد. ما هم از بخش خصوصی انتظار داریم که به جای داد و فریاد با ما همکاری داشته باشند. فضا باید فضای منطق و مفاهمه باشد تا کارها پیش برود.»
مهدی عبادی، مدیرعامل مجموعه وندار نیز در پاسخ به صحبت‌های محرمیان گفت: «البته منظورم این نبود که در بانک مرکزی این روش دنبال می‌شود، منظور من این است که سیاست‌های بالادستی روی تصمیمات بانک مرکزی تأثیر می‌گذارد. در حوزه لندتک عملکرد بانک مرکزی خوب نبود. اراده‌ای در حاکمیت وجود داشت که لندتک‌ها شکل نگیرند و این روی عملکرد بانک مرکزی اثر گذاشت، اما در حوزه احراز هویت، بانک مرکزی عملکرد خوبی داشت.»
نیازی که به‌درستی حس نمی‌شود
کیوان جامه‌بزرگ، معاون توسعه مجموعه فناپ در پاسخ به این سؤال که چرا با وجود سرمایه‌گذاری‌های این هلدینگ در حوزه فین‌تک، تغییر قابل توجهی در این حوزه طی یک سال گذشته شاهد نبودیم، گفت: «در مورد احراز هویت غیرحضوری، همه می‌دانیم که قبل از نظام بانکی در حوزه سجام اتفاق افتاده بود چون نیازش احساس شده بود. بانکی وجود ندارد که خدمات دیجیتال را به‌عنوان ضرورت مطرح نکرده باشد، اما در عمل می‌بینیم که پیاده‌سازی الزامات و آیین‌نامه‌ها را به‌عنوان اولویت اول‌شان مطرح می‌کنند. در حقیقت جای ضرورت و فضیلت با هم عوض شده است. بیگ‌تک‌ها هم به تبع آن، در قدم اول نیازمندی بانک‌ها را دنبال می‌کنند؛ روند آن‌گونه که باید، تغییر نکرده است.»
در ادامه محسن زادمهر در خصوص چشم‌انداز نئوبانک‌ها گفت: «در این زمینه، بحث لایسنس نقش بسیار مهمی را ایفا می‌کند. فضای جامعه ما و رگولاتوری ما نمی‌پذیرد من به‌عنوان استارتاپ و بدون Parent Bank وارد کار بانکی بشوم، حال هرچقدر هم که پول داشته باشم. تجربه من این را تثبیت می‌کند. ما یک بتابانک درست کردیم و همه‌چیز را از بانک خاورمیانه جدا کردیم. اینجا تمام تمرکزمان را گذاشتیم روی دیجیتال ریتیل بنکینگ که جزء سیاست‌های بانک خاورمیانه نبود و بانک خاورمیانه روی حوزه corporate Banking کار می‌کند. فضای جامعه ما اصلاً مناسب پذیرش یک بیگ‌تک یا هلدینگ فناوری به‌عنوان یک بانک نیست. تا زمانی که رگولاتوری اصلاح نشود، چنین اتفاقی نمی‌افتد.»
امید ترابی نیز در ادامه گفت: «همه ما، حتی مهران محرمیان که نماینده رگولاتور است، یک طرف دعوا با دنیای سنتی هستیم که در برابر پذیرش هر موضوع جدیدی مقاومت دارد. ما برای جا انداختن هر چیزی مثل احراز هویت یا امضای دیجیتال، دعوا داشتیم، اما در نهایت می‌خواهیم مشکلی را حل کنیم. ما در حوزه بانکداری به‌عنوان سرویس، خدمات زیادی را برای بانک‌ها انجام داده‌ایم. این کارها در حوزههای فناوری و فنی انجام شده و بقیه کارها را باید واحدهای کسب‌وکار و مارکت انجام دهند.»
محرمیان نیز توضیح داد: «در حال حاضر ۹۳ درصد خدمات بانکی به‌صورت غیرحضوری انجام می‌شود و باید تلاش کنیم این درصد را بیشتر کنیم.»
عبادی نیز در بخش دیگری از سخنان خود در پاسخ به این سؤال که چرا فین‌تک‌ها نتوانستند نیازهای بازار را برطرف کنند، گفت: «باید در مورد کلمه نیاز بازار به یک توافق برسیم، چون به نظرم این کلمه، کلمه ناقصی است. ممکن است یکسری نیازها در حال حاضر نیاز باشد و یکسری نیازها، با توجه به توسعه زیرساخت‌ها در آینده به نیاز تبدیل شود؛ مثلاً تا قبل از اینستاگرام کسی احساس نیاز به انتشار تصویر نمی‌کرد؛ بنابراین نتیجه‌گیری من این است فعالیت جامعه فین‌تک به ایجاد یکسری کسب‌وکارها منجر شده و در آینده هم خواهد شد.»
پیش‌بینی‌ها در مورد ۱۴۰۱
مهران محرمیان در خصوص چشم‌انداز فین‌تک در سال آینده گفت: «فکر می‌کنم در حوزه سندباکس اتفاقات خوبی بیفتد. در هوش مصنوعی هم باید منتظر خبرهای خوبی باشیم؛ به‌خصوص اگر فشار ما روی بانک‌ها برای بهبود سامانه‌های کشف تقلب و همچنین اعتبارسنجی زیاد شود. پیشنهاد می‌کنم فین‌تکی‌‌ها هم گوشه‌چشمی به این حوزه‌ها داشته باشند و روی خلق ارزش تمرکز کنند؛ خلق ارزش مبتنی بر اخلاق که نفع عمومی جامعه را افزایش دهد.»
کیوان جامه‌بزرگ نیز در این خصوص گفت: «فکر می‌کنم بحث اعتبار و لندتک خبرهای خوبی در سال ۱۴۰۱ داشته باشند. علامت سؤال بزرگ نیز همچنان بحث CBDC است.»
محسن زادمهر هم توضیح داد: «فکر می‌کنم اخبار خوبی در حوزه لندتک‌ها بشنویم، چون فکر می‌کنم دغدغه مردم است. کریپتوبنک‌ها هم مهم و خبرساز خواهند بود.»
امید ترابی نیز پیش‌بینی کرد: «حوزه اعتبار و لندتک جزء روندهای سال آینده باشد.»
مهدی عبادی نیز گفت: «امیدوارم به جای انباشت قانون، شاهد کاهش و حذف قانون باشیم، چون می‌تواند نمونه یک رگولاتوری خوب باشد. من تأمین مالی در زمینه خرد را روند سال ۱۴۰۱ می‌دانم.»