پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
صالح نوریان، فعال حوزه توسعه کسب‌وکار / از زمانی که انسان‌ها یکجانشین شدند و در جوامع زندگی کردند، تعاملات در موضوعات گوناگون مانند خریدوفروش، دفاع از سرزمین، استفاده از منابع محلی، زمان برداشت محصول و دیگر امور، متداول و متداوم بوده است. برای دستیابی به این توافقات مهم بین اعضای جوامع محلی باستانی از روش‌های رأی‌گیری مستقیم مانند رأی اکثریت، نظر نخبگان و اجماع استفاده می‌شده است. برای مثال در یونان باستان تصمیمات را در دولت‌شهرها با رأی‌گیری عمومی مستقیم از همه مردم در میدان اصلی شهر انجام می‌‌دادند. با گذشت زمان، این تصمیمات و قرارها تحت عنوان قانون یا قرارهای اجتماعی ثبت و نگهداری می‌‌شد، تا همگان بدانند امور جامعه به چه صورت باید انجام شود.
اگرچه رأی‌گیری مستقیم یکی از ساده‌ترین و در عین حال مؤثرترین روش‌ها برای حصول توافق در جوامع کوچک بوده، ولی به‌مرور که جوامع بزرگ‌تر و تعداد افراد جامعه بیشتر شد، حصول توافق و امکان رأی‌گیری مستقیم دشوارتر شد و در سده‌های اخیر جای خود را به روش‌های رأی‌گیری غیرمستقیم داد. فناوری‌های پیش از انقلاب صنعتی نمی‌توانستند در یک گستره جغرافیایی شامل افراد متفاوت، امکان رأی‌گیری مستقیم و اجرای فرایندهای قانونی مناسب را فراهم کنند؛ بنابراین به‌تدریج نهادهایی توانستند جایگزین رأی‌گیری عمومی مستقیم شوند و مشروعیت عرفی پیدا کنند که مهم‌ترین آنها در چند صد سال اخیر در جوامع دموکراتیک نهاد پارلمان بوده است.
با این مقدمه کوتاه می‌توانیم به موضوع اصلی این مقاله بپردازیم؛ آیا در سیستم‌های سیاسی امروزی پارلمان هنوز نهادی مهم است؟ به عبارت دیگر می‌خواهیم به این سؤال پاسخ دهیم که در سیستم‌های سیاسی دموکراتیک یا نیمه‌دموکراتیک امروز آیا می‌توان نقش‌های سنتی پارلمان را به شکل بهتری ایفا کرد؟
در پاسخ به این سؤال باید گفت که به نظر می‌رسد ضرورت و نیازمندی‌های اولیه و اساسی ایجادکننده نهاد پارلمان قابل انکار نیست. به این معنا هنوز در جوامع روش اجماع، رأی‌گیری و تصمیم‌گیری ضروری است، ولی آیا شکل و سازوکار پارلمان‌ها همچنان باید به‌صورت سنتی در محل فیزیکی و با حضور نماینده‌های مردم از هر حوزه انتخاباتی – و مهم‌تر از همه به‌طور غیرمستقیم – باشد؟ برای پاسخ به این سؤال نگاه کوتاهی به شرایط فعلی حاکم بر پارلمان و مفهوم نمایندگی می‌تواند راهگشا باشد.
ما در دنیایی زندگی می‌کنیم که در زمینه‌های گسترده به‌طور فزاینده به عرصه عمومی واگذار می‌شود. نشانه آن افزایش فزاینده تعداد و محتوای قوانینی است که در مجالس کشورها و مجامع بین‌المللی تصویب می‌شوند. از سوی دیگر موضوعات مورد بحث در پارلمان‌ها نیز از نظر جنبه‌های اخلاقی، فنی و بین‌المللی بسیار پیچیده‌تر شده‌اند. در دنیایی که اثر پروانه‌ای برای رویدادها مطرح است، تصمیمات گرفته‌شده در پارلمان‌ها می‌توانند تأثیرات چندگانه‌ای داشته باشند. یک تصمیم در پارلمان بر جنبه‌های مختلف زندگی افراد مختلف با سلایق و شرایط گوناگون در نقاط جغرافیایی و حتی نسل‌های آینده تأثیر می‌گذارد. این مسائل چندوجهی کارکرد اثربخش پارلمان را با چالش مواجه می‌کند. یکی از مفاهیمی که پرداختن به آن می‌تواند چالش نقش سنتی پارلمان را تبیین کند، اثربخشی مفهوم «نمایندگی» در پارلمان است. نمایندگی به این معناست که عملی حقوقی (در اینجا رأی‌دادن) از طرف نماینده به‌منظور تأمین اهداف شخص دیگر انجام و به حساب آن شخص نیز منظور شود.
نماینده حاضر در پارلمان باید بتواند اهداف و نظرات افراد حوزه انتخاباتی خود را به‌درستی نمایندگی کند، ولی آیا نماینده به اهداف و سلایق افراد نسبت به موضوعات پیچیده کنونی اشراف دارد؟ آیا الزاماً تخصص لازم را در موضوعات متنوع مطروحه دارد؟ آیا فرد به نماینده خود اعتماد کامل دارد؟ به نظر می‌رسد سیستم پارلمانی سنتی فاصله زیادی تا نقطه بهینه برای یک سیستم رأی‌گیری با درجه نمایندگی مناسب داشته باشد. اگر پاسخ این سؤالات به‌طور نسبی مثبت هم باشد – که عموماً نیست – در آینده به‌تدریج با افزایش جمعیت و پیچیدگی‌های موضوعات عرصه عمومی، این پاسخ منفی‌تر خواهد شد؛ خصوصاً وقتی جایگزین بهتری به جای رأی‌گیری غیرمستقیم پارلمانی وجود داشته باشد.
در حال حاضر فناوری‌های جدیدتری در دسترس هستند که می‌توانند علاوه بر پوشاندن نقص‌های سیستم پارلمان سنتی، ابعاد جدیدی را برای بهبود نمایندگی در مصوبات و تصمیمات عرصه عمومی ایجاد کنند. می‌دانیم که بلاکچین فناوری نوظهوری است که می‌تواند یک شبکه ارتباطی با گستردگی جهانی را مدیریت کند؛ چنان که بیت‌کوین به‌عنوان معروف‌ترین کاربرد فناوری بلاکچین شبکه جهانی گسترده مالی مبتنی بر بلاکچین را سامان‌دهی کرده است. به نظر می‌رسد مهم‌ترین ویژگی‌های کلان‌سیستم‌های بلاکچین با نیازمندی‌های سیستم رأی‌گیری پارلمانی انطباق دارد.
یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های سیستم رأی‌گیری پارلمانی مبتنی بر بلاکچین این است که مسئله دسترسی برای رأی‌گیری مستقیم در دفعات، موضوعات مختلف و گستره جغرافیایی را فراهم می‌کند. اگر یک نرم‌افزار رأی‌گیری پارلمانی مبتنی بر بلاکچین داشته باشیم، با توجه به دسترسی امروزین افراد به گوشی‌های هوشمند یا کامپیوترهای شخصی متصل به اینترنت، رأی‌دادن مردم توسط این نرم‌افزار به‌سادگی امکان‌پذیر خواهد بود. هر یک از افراد جامعه می‌توانند نسبت به قوانین پیشنهادی گفت‌وگو کنند و مستقیماً برای تصویب یا رد قوانین رأی بدهند. با استفاده از این فناوری اصولاً از ضعف‌های نمایندگی در روش رأی‌گیری غیرمستقیم پارلمانی خبری نیست.
ااز دیگر ویژگی‌های مهم بلاکچین، غیرمتمرکز بودن شبکه آن است. غیرمتمرکز بودن باعث می‌شود که دیتابیس سیستم رأی‌گیری درون گوشی همراه یا کامپیوتر شخصی هر فردی موجود باشد؛ بنابراین این سیستم در اختیار فرد یا نهاد خاصی قرار ندارد که انحصار یا تمرکز قدرت را ایجاد کند. به این ترتیب یکی از مهم‌ترین نقایص سیستم‌های سیاسی – اجتماعی که همانا قبضه‌شدن قدرت و اختیارات سیاسی بوده، به‌طور قابل توجهی در سیستم رأی‌گیری پارلمانی مبتنی بر بلاکچین حذف می‌شود.
اگر نرم‌افزار رأی‌گیری مبتنی بر بلاکچین ما بخواهد به رسمیت شناخته شود و کاربرد عمومی و قانونی پیدا کند، باید مورد اعتماد عموم نیز باشد. برای این منظور عملکرد آن باید برای همگان شفاف باشد. شفافیت و اعتماد به‌نوعی بر هم تأثیر متقابل دارند. همان‌طور که می‌دانیم الزاماً شفافیت زیادی در سیستم پارلمان سنتی وجود ندارد و بسیاری از مردم نمی‌توانند بر رویه‌های عملی و اجرایی رأی‌گیری نظارت مستمر داشته باشند. کمااینکه فساد و تمرکز قدرتِ موجود در سیستم‌های سیاسی سنتی به اختلاس، رانت و تبعیض منجر می‌شود. ولی ما در برنامه کاربردی مبتنی بر بلاکچین خودمان می‌توانیم شفافیت گسترده و آنی را در اختیار مردم قرار دهیم. ثبت و نگهداری سوابق رأی‌ها و قوانین در هر دیتابیس گوشی همراه یا کامپیوتر شخصی انجام می‌شود و امکان رجوع به آنها توسط هر فردی وجود دارد.
یکی از ویژگی‌هایی که این شفافیت را تضمین می‌کند، این است که به واسطه رمزنگاری زنجیره‌ای صحت و توالی رأی‌گیری‌های قبلی همواره توسط اعضای شبکه قابل صحه‌گذاری است؛ بنابراین نسخه هر فرد مستقلاً می‌تواند اجرا شود و پذیرش تراکنش‌ها (رأی‌ها)ی جدید و انطباق آنها با قواعد رأی‌گیری را کنترل کند.
اگر قواعد و فرایندهای رأی‌گیری در شبکه به‌درستی تعریف شده باشند، هر تخطی از آنها می‌تواند به مخدوش‌شدن دیتابیس فرد مربوطه منجر شود. علاوه بر آن مکانیسم‌های امنیتی موجود باعث می‌شود اعتبار نسخه هر فرد توسط شبکه کنترل شود و از اتصال و ارسال اطلاعات توسط نودهای غیرمجاز جلوگیری شود. از طرف دیگر قواعد حاکم بر شبکه توسط روش‌های رمزنگاری سیستم اعمال و کنترل شده و در اختیار فرد یا افراد خاصی نیست؛ بلکه کد نرم‌افزار به‌طور متن‌باز جهت بررسی، رفع عیب به واسطه اجماع و صحت‌سنجی توسط همگان قابل دسترس است؛ بنابراین سیستم رأی‌گیری پارلمانی مبتنی بر بلاکچین می‌تواند کاملاً قابل اعتماد باشد. عنصر اعتماد در نظام‌های سیاسی بسیار مهم است، زیرا اصولاً سیستم‌های سیاسی برای این به وجود آمده‌اند تا با کسب اعتماد نسبی مردم امور جامعه را مدیریت کنند.
یکی از مزایای دیگر سیستم رأی‌گیری مبتنی بر بلاکچین این است که قابلیت تعریف قواعد و فرایندهای متنوع وجود دارد. برای مثال می‌توان از روش‌های متفاوت برای تغییر قواعد حاکم بر خود سیستم رأی‌گیری استفاده کرد (شاید بتوان این ویژگی را با آیین‌نامه‌های داخلی مجلس مقایسه کرد). یا از روش مشخص تصویب (مثلاً نصف به علاوه یک، یا دوسوم آرا، یا هر روش دیگری) برای اولویت‌بندی و تصویب قوانین استفاده کرد.
به این مکانیسم‌ها در فناوری بلاکچین اجماع گفته می‌شود. از طرف دیگر این قواعد می‌توانند در قوانین مختلف مدنی و کسب‌وکاری متفاوت باشند و حتی پیش‌پردازش‌هایی هم الزامی باشند. مثلاً اگر در یک حوزه تخصصی قانونی باید تصویب شود، نظرسنجی اولیه از متخصصان یا نمایش داده‌شدن نظرات تخصصی در فروم‌هایی مشابه با کمیسیون‌های پارلمان الزامی باشد. همچنین گفت‌وگوی میان افراد علاقه‌مند در گروه‌های ویژه امکان تبادل نظر و تضارب آرا برای هرچه بهتر شدن و دموکراتیک‌شدن فرایند رأی‌گیری پارلمانی اجرا شود.
بنا بر توضیحات ارائه‌شده، شبکه رأی‌گیری پارلمانی مبتنی بر بلاکچین می‌تواند مفهوم نمایندگی را در سطح خود افراد با لحاظ اهداف و سلایق خودشان در بهترین حالت محقق کرده و رأی‌گیری مستقیم را بدون نیاز به واسطه‌ها (نماینده‌ها) اجرا کند. به نظر می‌رسد می‌توان سیستم پارلمانی سنتی را به‌نوعی جایگزین کرد که علاوه بر نمایندگی درست و دقیق اهداف و نظرات مردم، فساد، دستکاری و هزینه‌های اجرایی را کاهش داده و همزمان سرعت تصمیم‌گیری و تعیین مصوبات را افزایش دهد. اگر به سؤال طرح‌شده در عنوان این مقاله برگردیم، می‌توانیم بپرسیم که وقتی اخذ رأی مستقیم از همه مردم در هر موضوعی امکان‌پذیر است، چه نیازی به پارلمان هست؟ در پاسخ به این سؤال شاید بتوان گفت که پارلمان می‌تواند به یک نهاد جانبی تسهیلگر و پیشنهاددهنده برای نگهداری و به‌ر‌وزآوری سیستم رأی‌گیری مبتنی بر بلاکچین تبدیل شود. به هر صورت می‌توان گفت آرزوی بسیاری از فلاسفه سیاسی سده‌های اخیر قابلیت تحقق پیدا کرده است.
عالی
با استفاده از نظرات شما واقعا میشه نظامهاس اجتماعی رو دگذگون کرن