پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
مدیر ارشد اجرایی اسنپ‌پی در گفت‌وگو با راه پرداخت / سرویس اعتباری؛ خدمت ویژه اسنپ برای کاربران برگزیده
ریحانه هاشمی / مفهوم اعتبار و استفاده از خدمات پرداخت اعتباری خرد، در کشور ما مفهومی نوپا و حتی شاید تعریف‌نشده‌ای باشد. هرچند سال‌هاست که مفهوم پرداخت اعتباری خرد در بسیاری از کشورهای جهان جا افتاده و رواج دارد، اما در کشور و در سیستم بانکی ما، جای این مفهوم هنوز خالی است. البته برخی کسب‌وکارها اخیراً تلاش کرده‌اند این جای خالی را پر کنند و به کاربران‌شان خدمات پرداخت اعتباری خرد ارائه دهند، از جمله اسنپ‌پی که حدود یک سال است این سرویس را برای برخی از مشتریان فعال اسنپ راه‌اندازی کرده است.
یکی از اجزای اصلی هر اپلیکیشن موبایل و پلتفرم اینترنتی که محصولی می‌فروشد یا خدمتی ارائه می‌دهد، مبحث پرداخت است که از طریق آن هزینه محصول یا سرویس دریافت می‌شود. داشتن سرویس‌های پرداخت متمرکز در مورد سوپراپلیکیشن‌ها مهم‌تر هم هست و در حقیقت یک الزام است و سوپراپ‌ها عموماً حول یک پرداخت مشترک شکل می‌گیرند. در بسیاری از سوپراپ‌های شناخته‌شده دنیا مثل «گرب»، سرویس‌های پرداختی جزء سرویس‌های اصلی است و بخش قابل توجهی از ارزش گرب برآمده از سرویس‌های پرداخت و فین‌تک این سوپراپ است.
مجید حسامی، مدیر ارشد اجرایی اسنپ‌پی درباره شکل‌گیری راهکار پرداخت یکپارچه اعتباری در سوپراپ اسنپ این‌طور توضیح می‌دهد: «از زمانی که اسنپ شکل گرفت، موضوع پرداخت در آن مهم بود. اسنپ از همان ابتدای فعالیتش، درگاه پرداخت، کیف پول و سرویس‌های دیگری را در حوزه پرداخت داشته است، ولی زمانی که اسنپ به یک سوپراپ تبدیل شد، داشتن راهکارهای پرداختی یکپارچه که برای تمام محصولات قابل استفاده باشد، برای ما اهمیت بیشتری پیدا کرد. به همین علت از حدود یک سال قبل شیوه پرداخت جدیدی را به‌عنوان سرویس اعتباری به کاربران‌مان ارائه کردیم که به واسطه آن کاربران اسنپ، می‌توانند محصولات و خدمات مورد نیاز خود را بلافاصله خرید و دریافت کنند و مبلغ آن را در پایان ماه بازگردانند.»
نقش اسنپ‌پی در صنعت پرداخت کشور
به گفته مجید حسامی، عمده کارهایی که در اسنپ در حوزه پرداخت انجام می‌شود، در راستای تقویت سوپراپلیکیشن است: «اسنپ‌پی به‌عنوان بازوی مالی گروه اسنپ و با هدف ارائه خدمات فین‌تکی مورد نیاز کاربران اسنپ تشکیل شده است. طبیعتاً حوزه پرداخت بخش مهمی از کارهای ما را تشکیل می‌دهد، ولی خدمات فین‌تکی دیگر را هم بنا بر نیاز کاربران اسنپ ارائه می‌دهیم. فعالیت‌های پرداختی ما بر ارائه روش‌های نوین و راهکارهای یکپارچه پرداخت به کاربران اسنپ و خلق تجربه کاربری بهتر متمرکز است. سرویس اعتباری اسنپ به‌عنوان اولین سرویس اعتباری خرد مبتنی بر مدل «الان بخر، بعداً پرداخت کن» (BNPL) در ایران است و اسنپ‌پی با معرفی این سرویس فصل جدیدی را در حوزه پرداخت کشور گشوده است. BNPL با داشتن بالاترین میزان رشد در بین تمامی شیوه‌های پرداخت در دنیا در چند سال اخیر، به‌عنوان جایگزینی برای کارت‌های اعتباری مورد استقبال بسیار بالای نسل جوان قرار گرفته است. در کشور ما نیز از آنجایی که کارت‌های اعتباری به‌صورت گسترده در اختیار مردم قرار ندارد، این شیوه پرداخت پتانسیل بسیار زیادی دارد و اسنپ‌پی به‌عنوان پیشتاز این حوزه نقش قابل توجهی در توسعه این محصول ایفا خواهد کرد.»
جای خالی پرداخت اعتباری خرد
در کشور ما سیستم اعتباری خرد به‌صورت فراگیر وجود ندارد، اما در بسیاری از کشورهای دنیا، کارت‌های اعتباری بیش از ۵۰ سال است که وجود دارد و زندگی مالی مردم بر اساس کارت‌های اعتباری مدیریت می‌شود. در حقیقت پرداخت اعتباری خرد راهی است برای اینکه مردم بتوانند مدیریت هزینه‌هایشان را در طول ماه انجام بدهند. بر همین اساس یک سیستم قوی رتبه‌بندی اعتباری در این کشورها وجود دارد و همه افراد یک امتیاز اعتباری دارند که بر مبنای آن می‌توانند انواع تسهیلات را دریافت کنند. متأسفانه سیستم یکپارچه اعتبارسنجی در ایران وجود ندارد و همین موضوع ارائه اعتبار خرد به عموم مردم را با دشواری همراه می‌کند.
نحوه اعتبارسنجی کاربران اسنپ
مدیر ارشد اجرایی اسنپ‌پی درباره نحوه اعتبارسنجی کاربران اسنپ جهت استفاده از سرویس اعتباری می‌گوید: «ما سرویس پرداخت اعتباری در بازار ایران ارائه می‌دهیم که به‌صورت unsecured به مشتریان‌مان اعتبار می‌دهیم، یعنی وثیقه یا ضامنی از مشتری درخواست نمی‌کنیم و اعتباردهی ما به مشتریان صرفاً بر مبنای اعتماد متقابلی است که بین اسنپ و کاربر وجود دارد. بنابراین وقتی شروع به توسعه محصول پرداخت اعتباری کردیم، یکی از چالش‌های اصلی ما در اسنپ‌پی این بود که رتبه‌بندی اعتباری قابل اتکایی در کشور برای سنجش ریسک اعطای اعتبار به کاربران وجود نداشت. بنابراین برای اینکه ببینیم چه مبلغی باید به کاربران اختصاص بدهیم، کمی محافظه‌کارانه تصمیم گرفتیم.»
حسامی در ادامه توضیح می‌دهد: «مدل اعتبارسنجی ما بر اساس عملکرد کاربر روی پلتفرم اسنپ است. اینکه یک کاربر، چقدر و به چه شکلی از محصولات مختلف اسنپ استفاده می‌کند، تعیین‌کننده امتیاز اعتباری ایشان است. در حقیقت این اعتبار به کاربران فعالی اختصاص پیدا می‌کند که از سرویس‌های مختلف اسنپ استفاده می‌کنند تا بتوانند خرید راحت‌تری از اسنپ داشته باشند. این کاربران به جای اینکه هر بار مجبور به شارژ کردن کیف پول خود باشند، از اعتبارشان خرید می‌کنند و تمام هزینه‌های یک‌ماهه را یکجا و در قالب یک تراکنش، در انتهای ماه تسویه می‌کنند. هرچه تعداد دفعات استفاده یک کاربر از سوپراپ اسنپ بیشتر باشد، اعتبار بیشتری به او تعلق می‌گیرد.»
مدیر ارشد اجرایی اسنپ‌پی توضیح می‌دهد: «در ابتدا کاربران اعتبار محدودی دریافت می‌کنند که فقط برای سرویس درخواست خودرو قابل استفاده است. سپس در صورت خوش‌حساب‌بودن، سقف اعتبارشان افزایش یافته و می‌توانند از مبلغ اعتبار روی سایر خدمات سوپراپ اسنپ شامل سرویس‌های سفارش غذا، سوپرمارکت و پزشک و مشاور نیز استفاده کنند. در حال حاضر حداکثر مبلغ اعتبار برای کاربران فعال اسنپ دو میلیون تومان است.»
اگر یک کاربر در مدتی کمتر از یک ماه، اعتباری را که استفاده کرده، به سیستم برگرداند، دوباره همان مبلغ اعتبار یک‌ماهه برایش شارژ می‌شود. البته این طرح فعلاً فقط مختص کاربران فعالی است که اعتبار ماهانه آنها ۵۰۰ هزار تومان و بالاتر است.
سنجش عملکرد سرویس اعتباری اسنپ
مجید حسامی درباره معیارهای سنجش عملکرد سرویس اعتباری اسنپ می‌گوید: «یکی از شاخص‌های مهم برای سنجش رضایت و وفاداری مشتریان، NPS (مخفف عبارت Net Promoter Score) است که در فارسی شاخص خالص ترویج‌کنندگان ترجمه شده است. در حقیقت NPS به این مسئله مهم توجه دارد که چه سهمی از مشتریان یک کسب‌وکار، حاضر به تبلیغ و ترویج آن هستند. خوشبختانه NPS سرویس اعتباری اسنپ خیلی بالاست و جزء بالاترین NPSهای محصولات اسنپ است. در بنچ‌مارک‌ّهای بین‌المللی هم NPS ما در بالاترین تراز قرار دارد. بازخورد‌هایی هم که از طریق مرکز تماس و شبکه‌های اجتماعی می‌گیریم، بسیار مثبت است و حتی رقبا هم در جلسات از عملکرد خوب اسنپ‌پی تعریف می‌کنند و این خیلی دلپذیر است.»
حسامی درباره وضعیت پرداخت معوقات در اسنپ‌پی هم این‌طور توضیح می‌دهد: «با توجه به اینکه اعتباری که ما می‌دهیم unsecured است و هیچ پشتیبان و ضامنی پشتش نیست و صرفاً مبتنی بر رابطه ما با کاربر است، default rate ما در محدوده قابل قبولی است. اگر این عدد در محدوده قابل قبولی نبود و بالا بود، این سرویس انتظارات ما را برآورده نمی‌کرد و احتمالاً مجبور می‌شدیم ارائه سرویس را متوقف کنیم.»
انواع سرویس‌های پرداخت اعتباری
سرویس‌های «الان بخر، بعداً پرداخت کن» در دنیا در سه دسته‌بندی کلی تعریف می‌شوند. دسته اول محصول پس‌پرداخت (postpaid) است، یعنی کاربران با استفاده از اعتباری که دارند، طی ماه خریدهای خود را انجام داده و در پایان ماه هزینه آن را در قالب یک صورت‌حساب پرداخت می‌کنند. دسته دوم، محصول اقساط کوتاه‌مدت است که برای مبالغ کم پرداخت می‌شود و کاربر می‌تواند محصولات مورد نیاز خود را خریداری کرده و هزینه آن را به‌طور اقساطی طی چهار یا شش قسط بپردازد. دسته سوم هم اقساط بلندمدت است که در واقع تأمین مالی برای خریدهای بزرگ‌تر بوده و در قالب ۱۲ قسط یا ۳۶ قسط بازپس گرفته می‌شود و بهره هم به آن تعلق می‌گیرد. حسامی درباره اینکه سرویس اعتباری اسنپ در کدام دسته‌بندی می‌گنجد توضیح می‌دهد: «محصول فعلی ما از نوع پس‌پرداخت است و این محصول برای نیازمندی‌های روزانه کاربران، مثل سرویس درخواست خودرو، سفارش غذا و سوپرمارکت، مفید و کاربردی است.»
آیا اسنپ‌پی لندتک است؟
کسب‌وکارهای لندتک در ایران را می‌توان به سه دسته کلی تقسیم کرد؛ نسل اول لندتک‌ها فعالیت خود را در مشارکت با لیزینگ‌ها یا بانک‌ها بنا نهاده‌اند. به عبارت دیگر این کسب‌وکارها، فرایند‌های ارائه تسهیلات توسط لیزینگ‌ها و بانک‌ها را دیجیتالی کرده‌اند. این کسب‌وکارها با وجود ایجاد ارزش‌افزوده ناشی از غیرحضوری‌کردن فرایند دریافت تسهیلات، همچنان اطلاعات و مدارک بسیار زیادی را از کاربران درخواست می‌کنند و به‌عنوان تضمین نیازمند دریافت چک یا سفته هستند. به‌طور معمول در این دسته فرایند اعطای اعتبار چند هفته طول می‌کشد و محدودیت‌های زیادی در خصوص زمان و محل مصرف تسهیلات برای کاربران وجود دارد.
دسته دوم لندتک‌های ایرانی، نسل جدیدی هستند که لیزینگ و بانک را کنار گذاشته‌اند و تسهیلات را از محل سرمایه خودشان تأمین می‌کنند و البته تمام ریسک نکول تسهیلات را هم می‌پذیرند. حسامی معتقد است: «کسب‌وکارهای این گروه، از حیث فرایندها و اسناد و مدارکی که از کاربر می‌خواهند، تفاوت چندانی با گروه اول ندارند و این گروه نیز در نهایت وثیقه چک یا سفته یا تضمین سازمانی را از کاربر درخواست می‌کنند. تنها مزیت این گروه نسبت به نسل اول، این است که محدود به لیزینگ یا بانک نیستند؛ وگرنه با تمام مسائل گروه اول مواجه‌اند.»
اما نسل سوم لندتک‌های ایرانی که بیشترین قرابت را با نمونه‌های بین‌المللی سرویس «الان بخر، بعداً پرداخت کن» دارد، یک اعتبار بدون وثیقه هستند که بدون وثیقه، ضامن و حتی بدون نیاز به دریافت اسناد و مدارک متعدد از کاربر، خدمات پرداخت اعتباری را به مشتریان ارائه می‌دهند. فعالیت اسنپ‌پی در ذیل این دسته می‌گنجد و فعال‌سازی این سرویس و دریافت تسهیلات آن تنها با چند کلیک و صرفاً با استناد بر اعتبار کاربران نزد اسنپ انجام می‌شود و اعتبار تخصیص داده‌شده بلافاصله قابل استفاده است.
چشم‌انداز سرویس اعتباری اسنپ
بازار اعتبار خرد، بازار بسیار بزرگی است که در کشور ما کار زیادی روی آن انجام نشده است، در حالی که مردم در بسیاری از کشورهای جهان از سال‌ها پیش زندگی روزمره‌شان را بر اساس استفاده از اعتبار پیش می‌برند. حسامی در این مورد توضیح می‌دهد: «ما در اسنپ‌پی هدفی برای خودمان تعریف کرده‌ایم و آن هم این است که بتوانیم فراگیری مالی ایجاد کنیم و دسترسی عموم جامعه به محصولات فین‌تکی را که باعث بهبود زندگی‌شان می‌شود، فراهم کنیم. به همین دلیل معتقدیم هر کسی که در این حوزه فعالیت می‌کند، با گسترش دسترسی عموم افراد جامعه به اعتبار خرد، کار ارزشمندی انجام می‌دهد. این بازار جای کار بسیار زیادی دارد و هنوز بحث رقابت بین عرضه‌کنندگان خدمات اعتباری به وجود نیامده و بازیگران این عرصه با مشارکت و همکاری با یکدیگر می‌توانند به نتیجه بهتری دست یابند.»
حسامی درباره چشم‌انداز سرویس اعتباری اسنپ تا پایان سال می‌گوید: «تاکنون این سرویس را به یک‌ونیم میلیون نفر از کاربران اسنپ ارائه داده‌ایم. برنامه ما این است که تا پایان سال بتوانیم تعداد کاربرانی را که از این سرویس بهره‌مند می‌شوند، به چهار میلیون نفر برسانیم. سال آینده هم به کاربران بیشتری این سرویس را ارائه خواهیم داد.»