پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
حسن جاهدی، کارشناس ارشد حوزه پرداخت / بانکداری باز یک مدل تجاری است که در آن می‌توان داده‌ها را در اکوسیستم مالی ردوبدل کرد و یکی از اهرم‌های تحول بانکداری است. این امر مستلزم قبول فناوری‌های جدید و ارائه مجوز به کاربران جهت کنترل داده‌های مالی آنهاست.
در صورتی که بانکداری باز مورد توجه قرار گیرد، تأمین‌کنندگان می‌توانند از مزایای کامل بازار داخلی استفاده کنند. همچنین مشتریان نهایی گزینه‌های بهتری برای تصمیم‌گیری در مورد محصولات مالی مورد نیاز خود خواهند داشت و به‌طور خلاصه، آنها راحت‌تر می‌توانند محصولات متناسب با نیازهای واقعی خود را بیابند.
بانکداری باز چیست؟
بانکداری باز عبارت است از به‌اشتراک‌گذاری اطلاعات مالی به‌صورت الکترونیکی، ایمن و تنها در شرایطی که مشتریان مجوز استفاده از داده‌هایشان را داده باشند. رابط‌های برنامه‌نویسی برنامه (API) به اشخاص ثالث، این امکان را می‌دهد تا به‌طور مؤثر به اطلاعات مالی دسترسی داشته باشند که می‌تواند باعث توسعه و ارتقای برنامه‌ها و خدمات جدید شود. در حالت ایده‌آل، بانکداری باز باید تجربه بهتری را در خصوص استفاده از داده‌های مالی برای مصرف‌کنندگان به همراه داشته باشد.
بر اساس مفاهیم بانکداری باز، بانک‌ها اجازه دسترسی و کنترل داده‌های شخصی و مالی مشتریان را به ارائه‌دهندگان خدمات که معمولاً استارتاپ‌های فناوری و فروشندگان خدمات مالی آنلاین هستند، می‌دهند. به‌طور معمول از مشتریان خواسته می‌شود تا با اجازه‌دادن به بانک، اجازه دسترسی به نهادهای ثالث را بدهند.
ممکن است از خدماتی استفاده کنید که بانکداری باز با توجه به انعطافی که دارد، می‌تواند بر اساس آنها بهبود یابد. به‌عنوان مثال، ابزارهای مدیریت مالی شخص ثالث با استفاده از ترکیب سرویس‌های بانکداری باز و اطلاعات حساب بانکی خود برای ردیابی هزینه‌ها و رسیدن به اهداف دیگر مورد استفاده قرار می‌گیرد.
اهداف بانکداری باز
بانکداری باز راهکار فروش اطلاعات مشتریان نیست، بلکه دارای هدفی کاملاً برعکس است. بانکداری باز با هدف نهایی بهبود خدمات مالی برای مشتریان ایجاد شده و با ارائه دسترسی به داده‌هایی که در گذشته در داخل بانک نگهداری می‌شده، به شرکت‌های جدید و محصولات جدید اجازه می‌دهد تا به بازار بیایند و از این داده‌ها به شیوه‌های مفید و ابتکاری استفاده کنند. این موضوع را می‌توان از چند دیدگاه بررسی کرد:
ارائه‌دهندگان خدمات مالی
در بالای زنجیره، بانکداری باز به ارائه‌دهندگان خدمات مالی اجازه می‌دهد تا در ارائه محصولات خود به مشاغل، نوآوری قابل توجهی داشته باشند.
مشاغل (بزرگ و کوچک)
آن نوآوری‌هایی که توسط ارائه‌دهندگان خدمات مالی ایجاد می‌شود، به معنای ابزارهای مالی مؤثرتر و کارآمدتر در تجارت شما هستند. به‌عنوان مثال، اتوماسیون مالی، استفاده بهتر از زمان، جلوگیری از خطاهای انسانی و در نهایت صرفه‌جویی در هزینه، نمونه‌هایی از اهداف در این بخش هستند.
مشتریان
بانکداری باز شیوه بهینه‌تر و هوشمند‌تر جهت هزینه‌ها، وام‌ها و سرمایه‌گذاری است.
هنگامی که ویژگی‌های هر مشتری مشخص شود، ارائه‌دهنده خدمات مالی می‌تواند مشخصات خود را بهتر مطابقت داده و اطلاعات و پیشنهادهای مناسب را برای آنها ارسال کند. علاوه بر این، به لطف بانکداری باز، کاربران می‌توانند داده‌های چندین حساب، کارت و محصولات بانکی افراد مختلف را در یک برنامه واحد داشته باشند.
به این ترتیب، به‌دلیل وجود امکانات بانکداری باز، تجربه مشتری بهبود خواهد یافت. تصور کنید مشتریان می‌توانند سرمایه‌های مالی خود را آشکارا و بدون مغایرت مدیریت کنند و داده‌های خود را در میان پیشنهادهای مختلف جابه‌جا کنند و این موضوع همان بهبود فرایندهای مالی توسط خود مشتریان است.
رهاورد بانکداری باز
بانکداری باز یک تعامل بزرگ برای بانک‌ها، فناوران خدمات مالی و مشتریان است که به ارائه گزینه‌های بیشتری در جهت مدیریت پول، استقراض و راه‌های پرداخت برای مصرف‌کنندگان منجر می‌شود و این موضوع موارد ذیل را به‌دنبال خواهد داشت:
فشار بر بانک‌ها
در حالی که بانکداری باز به اشخاص ثالث اجازه می‌دهد تا به اطلاعات بانکی دسترسی پیدا کنند، خود بانک‌ها ممکن است تصمیم بگیرند خدمات ارائه‌شده خود را بهبود بخشند و به جای اینکه به شخص دیگری اجازه دهند تراکنش‌های مشتریان را کنترل کند، خود با روشی بهینه‌تر این کار را انجام دهد. بانک‌ها می‌توانند با ابزارهای بهبود‌یافته و قیمت‌های شفاف و رقابتی با فناوران مالی رقابت کنند.
ابزارهای مفیدتر
توسعه‌دهندگان برنامه با APIهای باز بانکی، کار ساده‌تری خواهند داشت و با استفاده از هوش مصنوعی، ممکن است بتوانند رویدادهای موجود در حساب شما را پیش‌بینی کنند یا محصولاتی را پیشنهاد دهند که ممکن است باعث صرفه‌جویی در هزینه شما شود؛ البته برخی برنامه‌ها ممکن است بهترین محصولات و خدمات را توصیه نکنند و برخی پارامترهای کسب‌وکاری شما را در نظر نگرفته باشد، بنابراین مشتریان نهایی باید ابزارهای خود را عاقلانه انتخاب کنند.
وام‌دهی ساده‌تر و مطمئن‌تر
دریافت یا تأمین مجدد وام می‌تواند آسان‌تر شود، مثلاً به جای جمع‌آوری دستی اطلاعات از منابع مختلف و ارسال آن به ارائه‌دهندگان وام بالقوه، مصرف‌کنندگان می‌توانند به وام‌دهندگان یا مؤسسات مالی اجازه دهند تا به‌طور مستقیم آنچه را که نیاز دارند، از سیستم‌های مالی برداشت کنند و در نهایت پیشنهادهای بهتری ارائه دهند.
از سوی دیگر هنگامی که شرکت‌های کوچک به دریافت وام یا استفاده از خط اعتباری نیاز دارند، ممکن است ارائه‌دهندگان وام بخواهند فعالیت‌های شما را مرور کنند. گزارش‌های شما ممکن است تا زمان مشاهده ارائه‌دهندگان وام نادرست باشد، اما ارائه‌دهندگان وام می‌توانند تمام داده‌های مورد نیاز خود را از بانک و سیستم حسابداری شما دریافت کنند.
حسابداری خودکار
مشاغل و مصرف‌کنندگان همچنین ممکن است از فرایندهای حسابداری آسان‌تر و ارزان‌تر سود ببرند. سیستم‌های یکپارچه می‌توانند هنگام ارسال یا دریافت تراکنش‌های پرداخت به‌طور خودکار به‌روز شوند و از کاهش وظایف تنظیم دستی دفاتر مالیاتی لذت ببرند.
خطرات و امنیت داده‌ها در بانکداری باز
بانکداری باز بر موضوع اشتراک‌گذاری داده‌ها متکی است، اما ممکن است مشتریان ترجیح دهند اطلاعات خود را خصوصی نگه دارند. خوشبختانه بانکداری باز نباید به‌طور خودکار امنیت یا حریم خصوصی مشتریان را کاهش دهد. فناوران مالی و بانک‌ها باید اقدامات لازم را برای محافظت از اطلاعات محرمانه و آموزش مصرف‌کنندگان در مورد خطرات جدیدی که با آنها مواجه هستند، انجام دهند.
بانکداری باز ممکن است مزایایی را در قالب دسترسی راحت به داده‌ها و خدمات مالی برای مصرف‌کنندگان و ساده‌سازی برخی هزینه‌ها برای مؤسسات مالی ارائه دهد.
با این حال این امر به‌طور بالقوه خطرات شدیدی را برای حریم خصوصی مالی و امنیت مالی مصرف‌کنندگان و همچنین بدهی‌های ناشی از آن به مؤسسات مالی ایجاد می‌کند.
APIهای بانکداری باز عاری از خطرات امنیتی نیستند؛ مانند احتمال پاک‌کردن اطلاعات حساب مشتری توسط یک برنامه شخص ثالث مخرب. این یک تهدید شدید (با احتمال پایین) خواهد بود. نگرانی‌های گسترده‌تر نیز وجود دارد که نقض داده‌ها به‌دلیل ضعف امنیت، هک یا تهدیدهای داخلی، از نمونه‌های آن است و این موارد در عصر نوین نسبتاً گسترده‌تر شده است.
بانکداری باز به احتمال زیاد چشم‌انداز رقابتی صنعت خدمات مالی را تغییر می‌دهد و با افزایش رقابت همان‌طور که پیش‌تر توضیح داده شد، می‌تواند به نفع مصرف‌کنندگان باشد. اما اگر به تجمیع خدمات مالی منجر شود، می‌تواند تأثیر معکوس نیز داشته باشد و هزینه‌های مصرف‌کننده در جهت مدیریت آنها را افزایش دهد.
تمرکز بازار و قدرت قیمت‌گذاری وابسته می‌تواند بیش از هر مزیتی، هزینه مصرف کنندگان را جبران کند. چنین تلفیقی از بازار قبلاً در سایر خدمات مبتنی بر اینترنت مانند خرید آنلاین، موتورهای جست‌وجو و رسانه‌های اجتماعی دیده شده و مورد انتقاد گسترده‌ای قرار گرفته است؛ زیرا مصرف‌کنندگان و تنظیم‌کنندگان قوانین معتقدند که این امر به سوءاستفاده از داده‌های مشتریان توسط غول‌های فناوری منجر می‌شود. اقدامات غول‌های فناوری به نفع خودشان و فراتر از هزینه‌های جاری در سطح بازار خواهد بود و علاوه بر این، سوءاستفاده مشابه از داده‌های مالی خصوصی مشتریان در نهایت می‌تواند نگرانی‌های بیشتری ایجاد کند.
مزایا و معایبی در خصوص استفاده از بانکداری باز وجود دارد و ممکن است رقابت بیشتری در خدمات مالی ایجاد کند که می‌تواند به نفع مصرف‌کننده باشد. با این حال، ممکن است تسلط بانک‌های بزرگ را تقویت کرده و بانک‌های کوچک و متوسط را از بازار رقابتی خارج کند. از سوی دیگر، در حالی که بانکداری باز امکانات بیشتری را برای مصرف‌کنندگان خدمات مالی تسهیل می‌کند و به وجود می‌آورد، ممکن است به افرادی این احساس را بدهد که کنترل داده‌هایشان از آنها سلب شده است، هرچند آنها خودشان مجوز به‌اشتراک‌گذاری داده‌های خود را داده باشند. همه این موضوعات می‌تواند بیانگر حلقه‌‌ای گم‌شده در این عرصه باشد.
بانکداری باز با توجه به رشد فناوری می‌تواند پتانسیل بالایی در رفع نیازمندی‌های بازار داشته باشد، ولی در این مسیر با کمبود قوانین و دستورالعمل‌های اجرایی و نظارتی مواجه هستیم. بنابراین امید است نهادهای مسئول هرچه سریع‌تر در این خصوص چاره‌اندیشی کنند.