پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
در گفت‌وگو با قائم‌مقام مدیرعامل آپسان مطرح شد / رفتار ذی‌نفعان اعتبارسنجی جزیره‌ای است
این روزها، دریافت تسهیلات و اعتبار به نیاز اساسی مردم برای تأمین معیشت تبدیل شده است؛ با وجود این هنوز شرکت‌های ارائه‌دهنده سرویس‌های اعتباری و بانک‌ها فارغ از دلیل تمایل افراد برای دریافت اعتبار به‌منظور کمک به افراد جامعه، شرایط سختی را ایجاد می‌کنند. شرایطی مانند الزام وجود ضامن، وثیقه، تراکنش و گردش مالی بالا و… . شرکت آسان‌پرداز توسن، یکی از شرکت‌هایی است که در زمینه لندتک فعالیت می‌کند. این شرکت برای اعتبارسنجی افراد همگام با جهان حرکت می‌کند و اجازه نمی‌دهد پول نشانگر اعتبار افراد باشد و آنها را ضمانت کند. در ادامه گفت‌وگوی راه پرداخت با احمد افتخاری، قائم‌مقام مدیرعامل شرکت آسان‌پرداز توسن (آپسان) را که معتقد است تک‌بعدی‌بودن اعتبارسنجی و تکیه بر تاریخچه مالی افراد یکی از بزرگ‌ترین اشکالات سیستم اعتبارسنجی ایران است، می‌خوانیم.
مبنای اعتبارسنجی آپسان، داده‌های قدیمی نیست
افتخاری در ابتدای صحبت‌هایش به تعریف اعتبارسنجی پرداخت و گفت: «اعتبارسنجی، همان‌گونه که از نامش مشخص است، به معنای سنجش اعتبار افراد بر اساس الگوهای مختلف است. معمولاً اعتبارسنجی بر مبنای یک رتبه اعتباری که مبداء آن اطلاعات موجود در بانک داده‌های بومی و داخلی آن اکوسیستم است، انجام می‌شود. البته در سایر کشورها، جز اطلاعات داخلی، عوامل دیگری نیز در رتبه اعتبارسنجی تأثیرگذار هستند. در هر نقطه‌ای از دنیا با هر معیاری، رتبه اعتباری به دست آمده از انجام فرایند اعتبارسنجی، بیانگر میزان اعتبار فرد در اکوسیستم است؛ هرچه رتبه محاسبه‌شده برای فرد بالاتر باشد، ریسک اعتباردهی به او کمتر است و هرچه رتبه پایین‌تر باشد، ریسک بالاتر. البته آپسان از مدل متفاوت‌تری برای اعتبارسنجی افراد استفاده می‌کند.»
او با اشاره به استانداردهای اعتبارسنجی بیان کرد: «تعریف دقیقی از سیستم اعتبارسنجی استاندارد در کشور ایران وجود ندارد، اما فرایندی که از آن به‌عنوان اعتبارسنجی یاد می‌شود، حداقل در آپسان فقط بر مبنای داده‌های قدیمی نیست. سیستم اعتبارسنجی مناسب، سیستمی است که سایر کشورها نیز از آن بهره می‌برند و داده‌های قدیمی و جدید افراد را در کنار هم بررسی می‌کنند.»
افتخاری در ادامه توضیح داد که منظور از داده‌های قدیمی، اطلاعات ثبت‌شده قبل از ورود این فرد به اکوسیستم و منظور از داده‌های جدید، اطلاعات ذخیره‌شده پس از ورود فرد به اکوسیستم است. این اطلاعات شامل رفتارهای مالی از جمله نوع و میزان تراکنش‌های فرد در گذشته و در سایر اکوسیستم‌هاست. منظور از داده‌های جدید هم اطلاعاتی غیر از تراکنش‌های فرد است. اینکه سیستم اعتبارسنجی فقط بر اساس داده‌های مالی، افراد را ارزش‌گذاری کند، اشتباه است و باید جنبه‌های دیگر افراد را هم در نظر گرفت. برای مثال یک استاد دانشگاه شاید گردش مالی بالایی نداشته باشد، اما در جامعه از اعتبار بالایی برخوردار است. در این موارد می‌توان شبکه افرادی را که با او در ارتباط هستند و برای او ریش گرو می‌گذارند، مورد بررسی قرار داد. اینها المان‌هایی هستند که آپسان به آنها فکر کرده است.»
او با اشاره به تفاوت نحوه اعتبارسنجی افراد حقیقی و حقوقی گفت: «برای افراد حقوقی فرایند اعتبارسنجی متفاوت است. در شرکت‌ها و سازمان‌ها لازم است مسائلی مانند تعداد کارکنان، دورنمای صنعتی که در آن فعالیت می‌کنند و شرایط فعلی آن، بازاری که پوشش می‌دهند و تقاضای بازار برای محصولی که ارائه می‌دهند، ترازنامه مالی و صورت‌حساب سود و زیان سال‌های اخیر، سوابق شرکت در بازپرداخت تسهیلات دریافتی قبلی، سابقه اعضای هیئت‌مدیره، جایگاه این برند در بازار و حتی طرح توجیهی ارائه‌شده را باید در فرایند اعتبارسنجی بررسی کرد. نحوه محاسبه امتیاز همه این سوابق به سیاست‌های مؤسسه‌ای که قصد واگذاری اعتبار یا تسهیلات را دارد، وابسته است.»
لازم است به رفتار افراد در همه جنبه‌ها توجه شود
او با بیان اینکه فرایند اعتبارسنجی بسیار گسترده‌تر و دقیق‌تر از آن است که اپراتور انسانی قادر به انجامش باشد، توضیح داد: «در ایالات متحده حدود 76 درصد از مردم حداقل یک کارت اعتباری دارند. در واقع میانگین تعداد کارت اعتباری برای هر کدام از این شهروندان در ایالات متحده، چهار عدد است و این بدان معنی است که در این کشور فقط بیش از 456 میلیون کارت اعتباری فعال وجود دارد. حال فرض کنید که اعتبارسنجی این تعداد کارت اعتباری صادرشده چقدر بزرگ است؟ اگر ما بتوانیم روزی به این عدد دست پیدا کنیم و برای 75 درصد از مردم ایران تنها یک کارت اعتباری صادر کنیم، یعنی فرایند اعتبارسنجی را برای 64 میلیون نفر انجام داده‌ایم. حال اگر تنها 20 درصد از آنها تصمیم بگیرند که از یک ارائه‌دهنده دیگر هم کارت اعتباری دریافت کنند، این عدد به حدود 74 میلیون عدد می‌رسد. ضمن اینکه باید در نظر بگیرید که فرایند اعتبارسنجی پروسه‌ای نیست که فقط یک بار انجام شود و ممکن است در طول سال، هر فرد چندین بار درخواست اعتبارسنجی داشته باشد تا از امتیاز اعتبار خود، آگاه شود یا بانک‌ها برای اعطای تسهیلات به افراد بخواهند از اطلاعات اعتبار و رفتار مالی آنها در استفاده از اعتبار خود نیز استفاده کنند؛ بنابراین حجم پردازش اطلاعات و دقت مورد نیاز، خارج از ظرفیت اپراتور انسانی است. البته شاید در برخی زیرپروسه‌های اعتبارسنجی مانند احراز هویت بتوان از اپراتورها استفاده کرد اما برای باقی این فرایند خیر.»
افتخاری در ادامه به تفاوت فرایند اعتبارسنجی در ایران و دیگر کشورها پرداخت: «در بسیاری از کشورها یک سامانه جامع مرکزی که متولی آن دولت مرکزی است، وجود دارد. داده‌های موجود در این سامانه اطلاعاتی هستند که شهروندان در اختیار دولت قرار داده‌اند. اطلاعاتی اعم از سوابق بانکی، موجودی حساب‌ها، اظهارنامه‌های مالیاتی، سوابق بازپرداخت اقساط به بانک، ترازنامه‌های مالی، سوابق حقوقی و کیفری و بسیاری اطلاعات دیگر. در این حالت هر شرکت ارائه‌دهنده اعتبار برای انجام فرایند اعتبارسنجی خود، پنلی از این سامانه دریافت می‌کند. در این مدل از اعتبارسنجی نیازی نیست که هر سازمان، نهاد یا ارگان دولتی، مثل اداره مالیات، دادگاه، بانک، پلیس و… به‌صورت جداگانه اطلاعات خود را در اختیار ارائه‌دهنده قرار دهد. در سایر کشورها، اطلاعات مالی و تاریخچه تراکنش‌ها مبنای اعتبارسنجی نیستند و تنها در ایران است که همه ذی‌نفعان اعتبار، بدون در نظر گرفتن اطلاعات دیگر بخش‌های جامعه اعتبار اقدام به اعتبارسنجی جزیره‌ای می‌کنند؛ در حالی که ممکن است که همین فرد در اکوسیستمی دیگر، رتبه اعتبار متفاوتی داشته باشد.»
به گفته او، تک‌بعدی‌بودن اعتبارسنجی و تکیه بر تاریخچه مالی افراد یکی از بزرگ‌ترین اشکالات سیستم اعتبارسنجی ایران است.
سابقه مالی در آپسان ملاک نیست
او در پایان صحبت‌هایش از نحوه و مراحل فرایند اعتبارسنجی در آپسان سخن گفت و اظهار داشت: «ما در آپسان فقط سوابق افراد در شبکه بانکی را ملاک قرار نمی‌دهیم. در واقع در آپسان از سابقه مالی فرد تنها برای ایجاد پله اولیه استفاده می‌شود و برای رتبه اعتباری اصلی، داده‌های جدید موجود در اکوسیستم، مدنظر است. این رتبه در واقع همان شهرت فرد است و این شهرت تنها با بررسی تاریخچه تراکنش‌های مالی افراد به دست نمی‌آید. شبکه ارتباطات فرد در داخل و خارج از اکوسیستم، دعوت از دیگر کاربران خوش‌حساب و معتبر و ریش گرو گذاشتن برای آنها، گارانتی اعتبار برای دیگران و تمامی رفتارهای غیرمالی فرد در اکوسیستم ما می‌تواند مبنای کسب شهرت باشد. امیدوارم بتوانیم گامی هرچند کوچک در مسیر رفع نیازها و مشکلات اقتصادی مردم ایران برداریم.»