پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
معرفی یک استارتاپ برگزیده در کوپ‌استار / «به‌اینه»؛ نجات غذاهای سالم قبل از دورریز شدن
«به‌اینه» یکی از استارتاپ‌هایی است که در رویداد کوپ‌استار رتبه اول را کسب کرد. راه پرداخت به بهانه هدیه‌ای که برای برگزیدگان رویداد جهت معرفی محصول نهایی در نظر گرفته بود به معرفی این محصول می‌پردازد.
دورریز مواد غذایی در تمام دنیا یک پدیده غم‌انگیز است و فارغ از ابعاد اخلاقی و دیدگاه دین اسلام به مقوله اسراف، این کار موجب صدمات زیادی به محیط زیست می‌شود. برخی کشورها در مقایسه با سایرین، دورریز غذایی بیشتری دارند و متأسفانه کشور ما ایران یکی از این کشورهاست. با توجه به این شرایط قطعاً کسب‌وکاری که بتواند با ایده‌های نوآورانه جلوی چنین بحرانی را بگیرد، ارزش زیادی دارد و «به‌اینه» یکی از این استارتاپ‌هاست که در رویداد کوپ‌استار رتبه اول را کسب کرد. راه پرداخت به بهانه هدیه‌ای که برای برگزیدگان رویداد جهت معرفی محصول نهایی در نظر گرفته بود به معرفی این محصول می‌پردازد.
هر سال به اندازه برج میلاد غذا دور می‌ریزیم!
بر اساس آماری که دو سال قبل سازمان جهانی غذا در مورد دورریز مواد غذایی ایران ارائه داد، مشخص شد که در ایران بیش از 30 درصد غذا دورریز می‌شود. این میزان دورریز از مزرعه آغاز می‌شود و تا سفره‌های غذایی ما ادامه دارد و دربرگیرنده خانواده‌ها، فروشگاه‌ها و کشاورزان است. این اعداد و ارقام یعنی ما در ایران سالانه چیزی حدود 210 برابر وزن برج میلاد مواد غذایی دور می‌ریزیم! آلودگی زیست‌محیطی این عمل برابر است با آلودگی‌ای که یک ماشین می‌تواند با پنج میلیون بار گردش به دور کره زمین ایجاد کند! شاید کسی به این فکر نمی‌کند که دورریز غذا چه تأثیراتی بر تولید متان و دی‌اکسید کربن دارد و وقتی بحث آلودگی هوا می‌شود، همه از لزوم درختکاری و حذف خودروهای فرسوده و… صحبت می‌کنند، در حالی که دورریز غذا هم نقش پررنگی در این آلودگی دارد.
با توجه به اینکه ما در ایران روی موضوع دورریز مواد غذایی پرداخت جدی نداریم، راه‌اندازی کسب‌وکاری که چنین بحران مهمی را مورد نظر قرار داده باشد، ارزشمند است. خوشبختانه یک جوان ایرانی خوش‌فکر، با راه‌اندازی استارتاپ «به‌اینه» دست روی همین موضوع مهم و حیاتی گذاشته و بعد از سال‌ها تحصیل و تجربه کاری در خارج از کشور به ایران آمده تا با کمک پلتفرم «به‌اینه» مواد غذایی را که قرار است پیش از پایان تاریخ انقضا یا درست‌تر بگوییم؛ بهترین تاریخ‌مصرف، دورریز شوند، نجات بدهد. البته همه این دورریزها مربوط به گذشتن تاریخ انقضا نیست و برخی از آنها دورریزهای ناشی از تولید بالاست. در حقیقت استارتاپ «به‌اینه» به‌دنبال نجات مواد خوراکی پیش از مرگ و غیر قابل مصرف شدن است.
سبحان محمودی‌فرد، بنیان‌گذار استارتاپ «به‌اینه» فوق‌لیسانس مهندسی تحلیل سیاست‌گذاری با گرایش علم داده از دانشگاه صنعتی دلست هلند است. او پیش از این در شرکت‌های فعال حوزه دیجیتال کار می‌کرده و از سال 2016 که بحث دورریز غذا در جهان مورد توجه جدی قرار گرفته، به فعالیت در این حوزه علاقه‌مند شده است. با او در مورد راه‌اندازی استارتاپ «به‌اینه» و ابعاد گوناگون آن گفت‌وگو کردیم که در ادامه می‌خوانید.
در خاورمیانه کسی روی موضوع غذاهای دورریز کار نمی‌کند
در حال حاضر بسیاری از کشورها بحران دورریز غذا را به‌عنوان مبحثی مهم مورد توجه قرار داده‌اند. محمودی‌فرد معتقد است در خاورمیانه استارتاپ‌های اندکی روی موضوع غذاهای دورریز کار می‌کنند. در دوبی یکی، دو شرکت شروع به کار در این زمینه کردند که موفق نبودند، اما در ایران هیچ‌کس به میزان مواد خوراکی که دور ریخته می‌شود، فکر نمی‌کند. او توضیح می‌دهد: «با تحقیق روی مسئله دورریز غذا در ایران، متوجه شدم که این موضوع جدی و شاید بحرانی است و پس از آن تصمیم گرفتم با جمع‌آوری داده‌ها، برای نجات این غذاها برنامه‌ریزی داشته باشم و به طراحی کسب‌وکاری در این زمینه برسم.»
دورریز مواد غذایی در واقع انعکاسی از رفتار و کنش ما در قبال مواد خوراکی است. محمودی‌فرد کسب‌وکارش را دارای ابعاد اجتماعی می‌داند و تلاش می‌کند اهدافش را عملی کند. او می‌گوید: «بخشی از دورریز مواد غذایی توسط فروشگاه‌ها و مغازه‌ها اتفاق می‌افتد که اگر با استارتاپ «به‌اینه» همکاری کنند، می‌توانیم از طریق تعامل با هم، از دورریز اقلام خوراکی جلوگیری کنیم، اما همه ماجرا این نیست و حدود 70 درصد دورریز اقلام خوراکی در خانه‌ها، ادارات و مدارس اتفاق می‌افتد و نشان‌دهنده رفتار ماست که با مواد غذایی چطور برخورد می‌کنیم.»
مدیریت یخچال
«به‌اینه» استارتاپی با ابعاد چندوجهی است و محمودی‌فرد به راه‌اندازی بخش‌های آموزشی در این استارتاپ اشاره می‌کند. به گفته او باید بین تاریخ انقضا و بهترین تاریخ مصرف مواد غذایی تفاوت قائل شد. به‌عنوان مثال، تخم‌مرغ اگر داخل یخچال نگهداری شود، حتی اگر از تاریخ انقضایی که روی آن نوشته، دو هفته گذشته باشد، باز هم می‌توان آن را مصرف کرد و لازم نیست تخم‌مرغ را دور بریزیم. چنین اقداماتی در واقع مدیریت یخچال است.
محمودی‌فرد به‌دنبال تولید محتوا و برگزاری ورک‌شاپ در جهت آگاهی‌بخشی در مورد دورریز غذاست. او می‌گوید: «ما محتواهای مرتبطی تولید کرده‌ایم و در آینده برای انتقال این نکات آموزشی به مدارس خواهیم رفت. بچه‌ها باید در مدارس از پایه تربیت شوند. همچنین اماکن زیادی هست که دورریز غذا در آنجا بالاست، مثلاً در هتل‌ها هر روز حدود 40 کیلوگرم غذا دور ریخته می‌شود. هتل‌ها خودشان هم از این مسئله ناراحت هستند و ما هم به‌واسطه «به‌اینه» آموزش خود را به چنین فضاهایی خواهیم برد.»
این‌طور که پیداست «به‌اینه» پلتفرمی نیست که فقط به‌دنبال معرفی غذای ارزان باشد و قرار است بعد اجتماعی و تأثیر این استارتاپ در کاهش دورریز غذا گسترده‌تر شود، اما به هر حال هر کسب‌وکاری به سودآوری نیز فکر می‌کند. محمودی‌فرد در مورد چگونگی درآمدزایی از «به‌اینه» تصریح می‌کند: «فعلاً سود چندانی نداریم و شاید تا چند سال آینده هم نتوانیم به سود کلانی برسیم، اما در نهایت این امر محقق خواهد شد. «به‌اینه» کمیسیون اندکی را بابت استفاده فروشنده‌ها از این استارتاپ دریافت می‌کند. البته فروشگاه‌ها و مغازه‌ها با پرداخت این کمیسیون و عضویت در «به‌اینه» سود می‌برند؛ به این ترتیب که مشتری وقتی وارد فروشگاه می‌شود تا بسته «به‌اینه» را که درخواست داده، تحویل بگیرد، احتمالاً چیزهای دیگری هم خرید می‌کند. علاوه بر این «به‌اینه» حتی ممکن است جمع جدیدی از مشتریان را به یک مغازه معرفی کند.»
نجات غذاها مسئولیت اجتماعی است
مسئولیت اجتماعی یکی از وظایف کسب‌وکارهاست که متأسفانه چنین نگاهی در بین استارتاپ‌های ایرانی فعال خیلی پررنگ نیست. اگر احساس مسئولیت کسب‌وکارها بیشتر شود، مفهوم سودآوری ابعاد گسترده‌تری پیدا می‌کند و فراتر از بعد سود مالی می‌رود. این روزها که فروشگاه‌های زنجیره‌ای وسیع‌تر می‌شوند، خوراکی‌های بیشتری هم دورریز خواهند شد و باید راهی برای نجات این غذاها به‌عنوان مسئولیتی اجتماعی پیدا کرد. محمودی‌فرد معتقد است نقطه‌عطف «به‌اینه» این است که ببیند چقدر غذا نجات داده و چنین هدف را مسئولیت اجتماعی خود معرفی می‌کند.
او در این‌باره توضیح می‌دهد: «ما در همین سه ماهی که وارد بازار شده‌ایم نزدیک به سه هزار غذا نجات داده‌ایم و هدف‌مان این است که تا عید نوروز، نزدیک بهیکصد هزار غذا نجات داده باشیم. نجات غذا یعنی کم‌کردن دی‌اکسید کربن کره زمین. هر کدام از این وعده‌های غذایی که نجات پیدا می‌کنند، باعث می‌شوند جلوی افزوده‌شدن 2.5 کیلوگرم دی‌اکسید کربن به هوا گرفته شود. این عدد معادل دی‌اکسید کربنی است که یک خودرو در حال رانندگی در تهران در مدت‌زمان 20 دقیقه تولید می‌کند.»
برملا شدن راز دورریز غذا
معمولاً کسب‌وکارهای بزرگ دغدغه‌های متفاوتی دارند و گاهی جریان سودآوری آن‌قدر آنها را درگیر خود می‌کند که بار اجتماعی فعالیت‌هایشان را از یاد می‌برند. در همین زمان اگر به تأثیرات پیرامونی کسب‌وکار آنها نگاه کنیم، می‌بینیم که تلاش یک کسب‌وکار برای سودآوری گاهی به ضرر جمع بزرگی تمام شده است.
محمودی‌فرد هم معتقد است فروشگاه‌های بزرگ دغدغه‌های دیگری دارند و در عین حال دورریز مواد غذایی آنها بیشتر است و به‌دنبال راهی برای کاهش هزینه‌هایشان هستند. او می‌گوید: «مسائل دیگری برای فروشگاه‌های بزرگ اهمیت دارد، به‌خصوص موضوعات مربوط به مسئولیت اجتماعی و از سوی دیگر مغازه‌های کوچک بیشتر به‌دنبال درآمدزایی از بسته‌های غذایی هستند که در واقع نجات یافته‌اند و جلوی ضرر مالی آنها را گرفته است. معمولاً فروشگاه‌های بزرگ به‌دلیل بوروکراسی سخت‌تر وارد پلتفرم «به‌اینه» می‌شوند. همچنین برای اینکه یک فروشگاه بخواهد وارد چنین پلتفرمی شود، چندین مدیر باید تصمیم‌گیری کنند و همین امر کار را سخت می‌کند.»
محمودی‌فرد ادامه می‌دهد: «برخی فروشگاه‌ها از تصمیمات این‌چنینی ترس دارند و چالش‌هایی پیش روی آنهاست. گاهی این فروشگاه‌ها نمی‌خواهند میزان دورریز مواد غذایی‌شان افشا شود؛ به این دلیل که فکر می‌کنند برملا شدن چنین رازی برای کسب‌وکار آنها خوب نیست. این دیدگاه در جامعه هم حاکم است، ولی ما می‌گوییم فروشگاه‌ها نباید از چنین چیزی بترسند و اتفاقاً کاربران «به‌اینه» از فروشگاه‌هایی که تلاش می‌کنند از دورریز غذا جلوگیری کنند، به نیکی یاد می‌کنند و نمی‌گویند چرا این فروشگاه دورریز دارد؟! «به‌اینه» در فروشگاه‌ها بسته‌هایی به نام «شگفتانه» دارد که در واقع مجموعه‌ای از اقلام خوراکی است که تا آخر روز فروش نرفته و مشتری می‌تواند با خرید این خوراکی‌ها به میزان حدود یک‌سوم ارزش واقعی آنها، این مواد غذایی را از دورریز شدن نجات بدهد.»
همکاری 30 فروشگاه در تهران و کیش با «به‌اینه»
احتمالاً افراد آرام‌آرام و پس از آگاه‌شدن، به فرهنگ نجات غذا و جلوگیری از دورریز بی‌دلیل اقلام غذایی روی می‌آورند. اکنون 90 درصد فروشگاه‌هایی که با «به‌اینه» همکاری می‌کنند، در شمال تهران قرار دارند و خوشبختانه بیشتر بسته‌های نجات‌یافته مواد غذایی هم در این مناطق به فروش می‌رسند. در مجموع فعلاً حدود 30 فروشگاه در شهرهای تهران و کیش با «به‌اینه» همکاری دارند و قرار است به‌زودی شهرها و فروشگاه‌های دیگری نیز به این استارتاپ اضافه شوند. شیرینی فرانسه، بوفه کانتینر، هتل پانوراما پنج‌ستاره کیش، مجموعه دامون کیش، مجموعه بانش پاساژ پالادیوم، کافه زنجیره‌ای دوناتو، نان روستار در پاساژ آوا سنتر، نان کافه پاتیس و… از مهم‌ترین کسب‌وکارهایی هستند که این روزها می‌توانید با خرید از آنها از طریق «به‌اینه» مواد خوراکی آنجا را نجات بدهید.
10 درصد گازهای گلخانه‌ای به خاطر دورریز غذاست
با توجه به گستردگی و شکل فعالیت استارتاپ «به‌اینه» در ایران، نمی‌توان کسب‌وکاری را مشابه آن پیدا کرد. بنیان‌گذار این استارتاپ معتقد است در ایران تا جایی که می‌داند، رقیبی ندارد؛ البته به گفته او برخی خیریه‌ها هستند که البته رقیب «به‌اینه» محسوب نمی‌شوند. همچنین کسانی هستند که به هتل‌ها می‌روند و غذاهای اضافی را با شرایطی می‌خرند، اما کلیت و اهداف این کارها با «به‌اینه» کاملاً متفاوت است.
در خارج از کشور هم استارتاپ‌هایی هستند که مشابه «به‌اینه» عمل می‌کنند، اما اهداف این استارتاپ‌ها با یکدیگر فرق دارند. مثلاً استارتاپی می‌گوید من فقط می‌خواهم سود ببرم و بُعد تجاری ماجرا را بیشتر در نظر می‌گیرد. محمودی‌فرد یادآوری می‌کند که مفاهیم اسراف بیشتر به فرهنگ ما ربط دارد و پیش‌زمینه مذهبی و ملی در آن هست. او می‌گوید: «مسئله دوری از اسراف در غرب هم مطرح است، اما نه به این مفهومی که ما از اسراف در ذهن داریم. «به‌اینه» تلاش می‌کند بعد و معنایی از اسراف را که برای همه ما قابل درک است، مطرح کند و در این مسیر پیش برود.»
آمارها می‌گویند 10 درصد گازهای گلخانه‌ای به خاطر دورریز غذاست؛ بنابراین همه ما که برای ادامه حیات از مواد خوراکی استفاده می‌کنیم، در این آلودگی شریک هستیم. در نگاه اول شاید کمی غم‌انگیز باشد که تصور کنیم بدون آنکه دل‌مان بخواهد، ما هم جزئی از نابودکننده‌های زمین و آب‌وهوای آن هستیم. به نظر می‌رسد حالا که همه ما شریک جرم هستیم، باید برای جبران خسارتی که به طبیعت زده‌ایم و می‌زنیم، در اقدامی مشترک برای نجات هم با هم شریک شویم. «به‌اینه» نیز چنین باوری دارد و قصد دارد فعالیت‌هایش را به خارج از مرزهای کشور گسترش بدهد. محمودی‌فرد در این رابطه می‌گوید: «وقتی به ایران آمدم، دوست داشتم «به‌اینه» را به‌عنوان یک پلتفرم در ایران راه‌اندازی کنم و بعد آن را تا خارج از مرزها گسترش بدهم. البته مشکلاتی مانند تحریم در کار ما تأثیرگذار است. ممکن است در قراردادهای بین‌المللی مسئله تحریم و تأثیرات آن مطرح شود. ما ابتدای امر خیلی روی این موضوع حساس نبودیم، ولی واقعاً مهم و تأثیرگذار است و باید مورد توجه قرار بگیرد.»
جای خالی قانون دورریز غذا در ایران
در حال حاضر ما در ایران قانون دورریز غذا نداریم و قانون پسماند پس از 17 سال، یعنی از سال 1383 تابه‌حال، تازه مورد بازبینی و تغییر قرار گرفته است، اما در قانون پسماند اشاره‌ای به مسئله دورریز غذا نشده و فعلاً مرکز پژوهش‌های مجلس در حال بررسی طرح دورریز غذاست. محمودی‌فرد در رابطه با مطرح‌شدن موضوع دورریز غذا در قانون می‌گوید: «ما درباره دورریز غذا دو ماده‌واحده ارائه دادیم و دوستان آن را حقوقی کردند و به مرکز پژوهش‌های مجلس رفت، البته نمی‌دانیم خروجی آن چه خواهد بود؟ در این بین چند مسئله وجود دارد؛ مالیات باید به کسب‌وکارهای بزرگی که دورریز بالایی دارند، تعلق بگیرد؛ البته این مالیات باید تا حدی چشم‌گیر باشد تا حقیقتاً کسب‌وکارها ملزم به کاهش میزان دورریز مواد غذایی خود شوند.»
او می‌افزاید: «ما می‌خواهیم تفاوت بین تاریخ انقضا و بهترین تاریخ مصرف را مشخص کنیم. نیاز نیست خیلی از مواد غذایی تاریخ انقضا داشته باشند، باید بهترین تاریخ مصرف روی آن محصولات درج شود؛ مانند نان و عسل. بهترین تاریخ مصرف یعنی شما محصول را بعد از آن تاریخ هم می‌توانید استفاده کنید و فقط ممکن است کیفیت محصول پایین بیاید. در این حالت باید محصول را بو و مزه کرد و اگر مشکلی نداشت، می‌توان از آن استفاده کرد. امروز برندهای خوراکی مانند بوفه کانتینر روی محصولات خود به جای تاریخ انقضا، بهترین تاریخ مصرف را درج می‌کنند. محصولات سه‌نان هم همین‌طور هستند. بهترین تاریخ مصرف کمک می‌کند محصولی را که هنوز سالم است، بعد از این تاریخ باز هم استفاده کنیم و دور نریزیم.»
به گفته محمودی‌فرد، ما ایرانی‌ها به مسئله صرفه‌جویی نگاه متفاوتی داریم و خانم‌ها در مورد این مسئله حساس‌تر هستند. او می‌گوید: «80 درصد از کاربران «به‌اینه» خانم‌ها هستند؛ چه آنهایی که از طریق «به‌اینه» خرید می‌کنند، چه کسب‌وکارهایی که عضو پلتفرم ما می‌شوند. حتی فروشگاه‌هایی که توسط خانم‌ها مدیریت می‌شوند، راحت‌تر می‌پذیرند که با «به‌اینه» وارد همکاری شوند.»
دورریز مواد غیرخوراکی کم نیست!
بنیان‌گذار استارتاپ «به‌اینه» معتقد است نرخ دورریز زیاد است و سبک زندگی امروزی، آدم‌ها را به سمت مصرف‌گرایی برده است. بر خلاف آمریکایی‌ها، اروپایی‌ها پس از مدتی سعی کردند به زندگی مینیمالیستی برگردند. او در مورد دورریز موادی غیرخوراکی هم گفت: «متأسفانه دورریز غیرخوراکی هم کم نیست، مانند دورریز گل، لباس، ظروف، لوازم‌آرایشی و بهداشتی، دارو و… که اتفاقاً برخی از آنها هزینه امحای بالایی دارند. با تغییرات ساده در رفتار می‌توان میزان چشم‌گیری از دورریزها را کم کرد. ما خیلی اوقات می‌خواهیم موضوعاتی را نیز که جنبه فنی ندارند، از طریق فنی حل کنیم، اما چنین چیزی عملی نیست. به‌عنوان مثال، برای حل مشکل ترافیک اتوبان می‌سازیم یا با ساخت سد می‌خواهیم بحران کم‌آبی را حل کنیم! برخی مسائل صرفاً راه‌حل فنی ندارند و همان‌طور که می‌بینیم امروز در بسیاری از کشورها کار را از دست مهندسان گرفته‌اند و حل آن را به متخصصان علوم انسانی سپرده‌اند و شاید حل بحران دورریز غذا نیز بیش از تخصص فنی، نیاز به تخصص‌های علوم انسانی داشته باشد.»
به‌دنبال شرایط برد – برد هستیم
یکی از ارکان مهم در موفقیت کسب‌وکاری نوپا، سرمایه است. استارتاپ‌های زیادی با ایده‌های خوب به‌دلیل نداشتن سرمایه کافی نمی‌توانند به اهداف خود برسند یا در میانه راه شکست می‌خورند. «به‌اینه» به‌عنوان یکی از همین کسب‌وکارهای جوان نیاز دارد تا با سرمایه کافی به راهش ادامه دهد. محمودی‌فرد در پاسخ به سؤالی در مورد نقش جایزه رویداد کوپ‌استار در دستیابی به موفقیت خود توضیح می‌دهد: «جوایز خوبی در این رویداد به گروه‌ها داده شد، مانند ضمانت‌نامه بانکی که امیدوار هستیم تا آخر هم همه‌چیز خوب پیش برود و وعده‌ها عملی شوند.»
از نگاه محمودی‌فرد ادامه‌دادن رویدادهایی مانند کوپ‌استار خوب است، به شرطی که پیگیری‌های بعدی هم صورت بگیرد و اگر تعهدی انجام شده، به گروه‌ها ارائه شود.
او در ادامه یادآوری می‌کند: «ما به‌دنبال شرایط برد – برد هستیم و می‌خواهیم هم خودمان سود ببریم، هم کارمان به نفع محیط زیست و مشاغل باشد. نکته دیگر بحث مجوز است. مرکز توسعه تجارت الکترونیکی که مجوزهای این نوع کسب‌وکارها را صادر می‌کند، در نگاه اول طرح «به‌اینه» را رد کرد؛ به خاطر اینکه می‌گفتند می‌خواهید غذای مازاد و ته‌مانده به دست مردم بدهید؟! این در حالی است که در فارسی باید برای food waste یک مابه‌ازا در نظر می‌گرفتیم و ما آن را دورریز ترجمه کردیم یا برای Surplus food ترجمه غذای مازاد را در نظر گرفتیم. شاید در برگردان این واژه‌ها به زبان فارسی حس کنیم اینها بار منفی دارند، اما در زبان انگلیسی این‌طور نیست. برای روشن‌شدن ابعاد چنین مباحثی باید جلسه گذاشت و صحبت کرد. در «به‌اینه» قرار نیست خوراکی خرابی به مردم بدهیم. در این سه ماهی که فعالیت «به‌اینه» آغاز شده، نارضایتی کاربران زیر دو درصد بوده، پس مردم ایده این استارتاپ را دوست دارند و می‌دانند چه فوایدی دارد.»
