پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
یک دنیا فاصله تا نئوبانک / زرین‌کارت به جای رفتن به سمت نئوبانک‌شدن، به دنبال خلق ارزش‌افزوده برای محصولات خود است
ماهنامه عصر تراکنش شماره ۴۶ / زرین‌کارت یکی از محصولات زرین‌پال است که از سال ۱۳۹۲ برای پذیرندگان عرضه شد. شاید نتوان زرین‌کارت را یک نئوبانک دانست و به گفته مدیران آن هم با نئوبانک‌شدن در سطح استانداردهای دنیا فاصله زیادی داشته باشد. زرین‌کارت در واقع چیزی شبیه به همان کارت‌های بانکی است، اما در این راه تلاش کرده ارائه خدمات بانکی را برای مشتری تسهیل کند.
مکانیسمی که زرین‌کارت در سال ۱۳۹۲ بر اساس آن کار می‌کرد، این بود که با فراهم‌کردن برخی شرایط برای پذیرندگان در دریافت خدمات، کارمزد کمتری تعیین کند. بنابراین مدل‌های بدون کارمزدی به‌واسطه زرین‌کارت عرضه شد که به سه‌شنبه‌های طلایی معروف بودند، اما از زمانی که نظام شاپرک در حوزه پرداخت‌یاری مکانیسم تسویه را اجرایی کرد، دیگر امکان استفاده از زیرساخت زرین‌کارت وجود نداشت. به همین دلیل طراحان این محصول تصمیم گرفتند خدمت جدیدی را توسعه دهند. در نتیجه، فعالیت آنها به این موضوع منتهی شد که محصول زرین‌کارت به یک حساب بانکی با شماره شبا تبدیل شود. همچنین مکانیسم‌هایی که برای KYC مشتریان نیاز بود، از شیوه ساده و سنتی خارج شد.
ترس بانک‌ها برای ایجاد نوآوری
آن‌طور که مدیران زرین‌پال معتقد هستند، همزمان با شیوع ویروس کرونا چارچوب‌هایی توسط بانک مرکزی برای افتتاح حساب اجرا شد. زرین‌کارت نیز در این راستا سعی کرد زیرساخت خود را توسعه دهد، اما در این مسیر با چالش‌هایی نیز مواجه شد؛ بر خلاف تصور، فرایندی که باید با بانک‌ها طی می‌شد، به درازا کشید. به همین دلیل در حالی که یک سال‌ونیم از ماجرای کرونا می‌گذرد، هنوز محصول زرین‌کارت شکل نهایی به خود نگرفته است.
دلیلی که مدیران زرین‌پال برای این چالش در نظر گرفتند، این است که نظام اداری کشور با سرعتی که بازار در حال رشد بوده، نتوانسته عمل کند. بانک‌ها نیز با همین موضوع درگیر هستند و با روال‌های جدید همراه نشده‌اند. در مسائل دیگر هم فرایندها برای بانک‌ها شفاف نیست و جسارت ایجاد نوآوری وجود ندارند. با توجه به همین ماجراها و شرایطی که بانک مرکزی ایجاد کرده، بانک‌ها نتوانسته‌اند نوآوری را به سرفصل‌های اصلی خود اضافه کنند. بنابراین همواره این ترس وجود داشته که نهاد ناظر آنها را جریمه کند و همین موضوع باعث شده فرایندها با تأخیر پیش برود.
پختگی برای خلق نئوبانک وجود ندارد
همان‌طور که در ابتدا توضیح داده شد، زرین‌کارت تا نئوبانک‌شدن در سطح استانداردهای دنیا فاصله زیادی دارد. مدیران این محصول بر این باورند که اگر صرفاً کارتی را که در اختیار مشتریان قرار می‌گیرد، نئوبانک بنامیم، سقف عملیاتی یک بانک را برای نئوبانک‌شدن، کوتاه کرده‌ایم. به‌طور کلی زرین‌کارت از سال ۱۳۹۲ امکان افتتاح حساب را فراهم کرده و توانسته به مرور زمان این محصول را توسعه دهد، اما فاصله زیادی تا تبدیل‌شدن به یک بانک و خلق تجربه جدید در این قالب دارد.
مدیران زرین‌پال معتقدند که محصول آنها هنوز به پختگی کامل برای نئوبانک‌شدن نرسیده است. در حال حاضر به لحاظ آماری حدود ۵۰ هزار کارت در زرین‌کارت صادر شده که عموم این کارت‌ها نیز با توجه به اینکه انقضای سه‌ساله دارند، طی چند سال اخیر صادر شده‌اند. در این راه هدف زرین‌کارت رسیدن به یک جامعه میلیونی نیست، اما برای اینکه گردش مالی مناسبی داشته باشد و بتواند در مقیاس یک نئوبانک خدمات خود را عرضه کند، باید به سطحی از مطلوبیت برسد. البته اکنون فاصله زیادی برای رسیدن به این سطح دارد. بدین معنی که در حال حاضر فاصله زیادی در تسهیل فرایندهای افتتاح حساب و اعتباردهی، از طریق نگهداشت دارایی‌ها وجود دارد. دارایی‌ها شامل سهام، واحدهای سرمایه‌گذاری صندوق‌ها و رمزارزها هستند که بانک‌ها کمتر به آن ورود کرده‌اند. برای اینکه یک بانک بتواند در مقیاس کسب‌وکارها فعالیت کند، نیاز است که این فرایندها به‌سرعت بهبود پیدا کنند. بنابراین محصولی که زرین‌کارت ارائه می‌دهد، هنوز به آن پختگی نرسیده که بتواند یک نئوبانک محسوب شود.
به باور مدیران زرین‌پال، محصول زرین‌کارت اکنون درگیر این الفاظ نیست و الزاماً قصد ندارند که نئوبانک نامیده شود. نگرشی که آنها نسبت به این ماجرا دارند، متفاوت است. به اعتقاد آنها امروز دارایی‌های متفاوتی برای مردم ایجاد شده و برای اینکه مدیریت درستی روی این دارایی‌ها شکل بگیرد، به موجودیت‌هایی نیاز دارد که بتوانند اعتمادپذیری بانک‌های سابق را داشته باشند. همچنین در عین حال این دارایی‌ها باید بتوانند خدمات جدیدی برای ارائه به کاربران‌شان خلق کنند.
بنابراین مدیران زرین‌پال صرفاً به‌دنبال این مسئله نیستند که بتوانند مجوز نئوبانک را دریافت کنند یا فقط به‌دلیل صدور کارت بانکی و تسهیل فرایند افتتاح حساب، خود را نئوبانک بنامند. به عقیده آنها اکنون بسیاری از موجودیت‌ها در دنیا وجود دارند که به‌عنوان بانک شناخته نمی‌شوند، اما درصدد خلق روش‌هایی بهتر در مدیریت دارایی‌ها برای مردم هستند تا از این دارایی‌ها بیشتر محافظت و به کسب‌وکارها یا خدمت‌گیرنده‌ها کمک شود. این موضوعی است که در زرین‌کارت به آن توجه می‌شود.
تحول تازه در تسهیل فرایندها
زرین‌کارت قصد ندارد محصولات خود را فقط به عملیاتی مانند صدور کارت بانکی و افتتاح حساب ختم کند. البته این فرایندها برای زرین‌کارت فرایندهای پیچیده‌ای محسوب می‌شده، اما در برنامه توسعه خود به‌دنبال تحول جدیدی است. مدیران زرین‌پال تصمیم دارند زرین‌کارت امکانات جدیدی مانند اعتباردهی و وام‌دهی برای مشتریان خود را فراهم کند.
بر همین اساس در زرین‌کارت چندین محصول در حال توسعه است که قرار است با شیوه‌های جدیدی عرضه شوند. به‌طور مثال مشتریان بتوانند ساده‌ترین مدل‌های ممکن خط اعتباری را دریافت کنند. البته ممکن است در گام اول برای تسهیل فرایندها و اجرایی‌کردن آن در مقیاسی مطلوب، زمان زیادی لازم باشد.
چه بانک‌هایی به زرین‌کارت متصل هستند؟
یکی از مسائلی که برای هر ابزار ارائه‌دهنده خدمات بانکی وجود دارد، این است که تاکنون چه مشتریانی به خود جذب کرده و به‌طور خاص آیا زرین‌کارت توانسته برای ارائه خدمات، خود را به بانک‌ها متصل کند؟ طبق آماری که زرین‌پال ارائه داده، تاکنون ۵۰ هزار مشتری خرد و متوسط توسط زرین‌کارت جذب شده که خدمات این کارت در بانک‌های آینده، پارسیان، ایران‌زمین و اقتصاد نوین به کار گرفته می‌شود.
بانک‌های آینده و پارسیان از جمله بانک‌هایی بوده‌اند که از ابتدای امر زیرساخت آنها در زرین‌کارت فراهم شده بود. بنابراین عمده افتتاح حساب‌ها مربوط به این دو بانک است. بانک ایران‌زمین نیز مدتی است که فرایندهای خود را به‌صورت پایلوت در این محصول عملیاتی کرده و نزدیک به ۲۰۰ فرایند افتتاح حساب در این بانک انجام شده است. بانک پاسارگاد هم از مجموعه‌هایی هستند که از زیرساخت زرین‌کارت استفاده کرده و به‌زودی با توسعه برخی زیرساخت‌ها در زرین‌کارت از این خدمات نیز رونمایی می‌شود.
تمایز زرین‌کارت با دیگر کارت‌های بانکی
هر بانکی برای ارائه خدمات خود سعی دارد خدمات متمایزی را ارائه دهد. انتظاری که مشتریان از زرین‌کارت دارند هم این است که در کنار دیگر کارت‌های بانکی ارزش‌افزوده‌ای ایجاد کند. طراحان زرین‌کارت سعی کرده‌اند این کارت روی زنجیره ارزش و پذیرندگان تمرکز و بر همین اساس خدمات ارزش‌افزوده خود را تعریف کند. با این حال در نگاه کلی تغییرات ظاهری در زرین‌کارت انجام نشده و تمامی الزامات مانند لوگوی شتاب، بانک و غیره که در سایر کارت‌های بانکی وجود دارد، در زرین‌کارت هم اعمال شده، اما این کارت با کارتی که در بانک‌ها ارائه می‌شود، تفاوت‌هایی دارد؛ شرایط عرضه محصول متفاوت است و دلیل آن هم این است که چندین محصول در زیرمجموعه زرین‌کارت قرار دارند که مستلزم تعرفه‌گذاری و قیمت‌گذاری متفاوتی است. از سوی دیگر زرین‌کارت در گام‌های بعدی تلاش دارد روند توسعه محصول را از لحاظ عملیاتی پیش ببرد و بتواند جنس‌های جدیدی از دارایی‌ها را مدیریت و تسهیل کند؛ به نحوی که ارزش و دارایی بیشتری برای مخاطبان خلق شود.
خلق ارزش جدید در ارائه خدمات
آنچه زرین‌کارت در این مسیر برای خود در نظر گرفته این است که بتواند شرایط ارائه خدمات بانکی مرسوم را که به‌سختی توسط بانک‌های کشور عرضه می‌شود، آسان کند تا مشتریان بتوانند آن خدمات را به‌راحتی دریافت کنند. نوع حسابی که در زرین‌کارت افتتاح می‌شود هم با توجه به شرایطی که هر کدام از پذیرندگان خواهند داشت، حساب‌های جاری، جاری بدون دسته‌چک و سپرده کوتاه‌مدت خواهد بود. همچنین چندین محصول با استفاده از زیرساخت احراز هویت غیرحضوری قابل عرضه است که بر حسب نوع فعالیت پذیرندگان یا پرداخت‌کنندگان سمت‌وسویی متفاوت دارد.
به‌طور شفاف ارائه خدمات خط اعتباری، وام‌های کوتاه‌مدت و میان‌مدت از جمله اهدافی است که زرین‌کارت با توجه به سابقه‌ای که از پذیرندگان خود دارد، درصدد نهایی‌کردن آن است. در فاز اول زرین‌کارت خدمات خود را به پذیرندگان خرد و متوسط ارائه داده، اما در نظر دارد که در فاز دوم به کسب‌وکارهای متوسط نیز خدمت‌رسانی کند. بنابراین تسهیلات فقط در حوزه تسهیلات خرد نخواهد بود و قرار است خدمات متفاوتی برای کارمندان شرکت‌ها و سازمان‌ها به‌واسطه عملکردی که سازمان خواهد داشت، ارائه شود.
با این حال مدیران زرین‌پال بر این باورند که دایره ارائه خدمات آنها بدین صورت نیست که به سازمانی وام میلیاردی تزریق شود؛ بلکه عموماً در قالب ارزش‌آفرینی خواهد بود تا روی میز کارمندان و طرف حساب‌های سازمان ارزش جدیدی خلق شود.
معضل احراز هویت غیرحضوری
سؤالی که امروزه برای همه ارائه‌دهندگان خدمات بانکی مطرح می‌شود این است که آنها چه ظرفیتی را برای ارائه خدمات غیرحضوری خود فراهم کرده‌اند؟ مسئله‌ای هم که بیشتر کسب‌وکارها در بحران کرونا به‌دنبال ایجاد آن برای مشتریان خود بودند، انجام احراز هویت افراد به‌صورت غیرحضوری بوده است.
طبق گفته‌های مدیران زرین‌پال در فرایندی که در زرین‌کارت طراحی شده، هنوز نیاز به مراجعه حضوری به شعبه برای احراز هویت پذیرندگان وجود دارد و کل فرایند به‌صورت غیرحضوری انجام نمی‌شود. زرین‌کارت در این راه با همه سختی‌هایی که برای احراز هویت حضوری وجود دارد، صبر پیشه کرده و منتظر است کل فرایند را به‌صورت دیجیتال پیش ببرد.
طراحان زرین‌کارت در این مسیر به کُند بودن عملیات بانک‌ها هم اشاره کردند و یکی از دلایل آن را فراهم‌نبودن زیرساخت‌های دیجیتالی احراز هویت در بانک‌ها دانستند. به عقیده آنها با اینکه شرایط و ضوابط برای بانک‌های کشور در خصوص راه‌اندازی احراز هویت دیجیتال ابلاغ شده، اما در عمل بانک‌ها این مسئله را به کُندی پیش می‌برند.
از دیگر مسائلی که به‌خوبی در بانک‌ها دیده نشده، موضوع امضای دیجیتال است که به‌عنوان یک عملیات زیرساختی توسط بانک‌ها جدی گرفته نشده است. زرین‌کارت این امید را دارد که با حل مسئله KYC به‌صورت الکترونیکی و تخصیص امضا، زمینه‌ای برای ارائه هر خدمتی روی این بستر فراهم شود.
مقاومت بانک‌ها شکسته نشده است
عدم ترویج یک ادبیات جدید در بانک‌ها از نظر مدیران زرین‌پال، یک مشکل عمده به لحاظ اجرایی و قانونی است که وقت زیادی را از آنها گرفته است. در حال حاضر این موضوع ثابت شده که امضای دیجیتال به‌مراتب از امضای خیسی که در شعب انجام می‌شود، قابل اعتمادتر است و فرایندهای احراز هویت که امروزه توسط ماشین‌ها انجام می‌شود، دقیق‌تر و کاراتر هستند.
به‌طور مثال موبایل‌های هوشمند می‌توانند دو برادر همسان را تشخیص دهند، اما در شعبه این تجربه وجود داشته که فردی با کارت ملی شخص دیگری مراجعه کرده و متصدی متوجه این مغایرت بزرگ نشده است. این حقیقتی است که هنوز بانک‌ها به آن نرسیده‌اند. بنابراین این تغییر پارادایم باید مورد قبول بانک‌ها واقع شود تا آنها بتوانند زیرساخت‌های کافی را برای کنترل ریسک و تقلب توسعه دهند. زرین‌پال نیز سعی کرده به‌مرور این ادبیات را در بانک‌ها تزریق کند، اما تاکنون این کار با سرعت مطلوبی پیش نرفته است.
آنچه درباره زرین‌کارت گفته شد، مسیری بوده که تا امروز طی کرده است. زرین‌کارت در راه توسعه خود قصد دارد دارایی‌های موجود را به ارزش‌افزوده‌های جدید تبدیل کند تا با خدمات قبلی متفاوت‌تر باشد. در این راه نیز همان‌طور که گفته شد، تأکیدی بر نئوبانک‌شدن ندارد و تلاش می‌کند در کنار دیگر بازیگران این حوزه به رشد خود ادامه دهد.
