پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
فاطمه نوربخش، مدیر واحد تحقیق و توسعه در شرکت توسعه سامانه‌های هوشمند بلوط (دارا) / بازار مالی به عنوان یکی از بازارهای مهم در چرخه اقتصادی شناخته می‌شود. یکی از وظایف بازار مالی، تخصيص منابع سرمايه‌گذاري به فعاليت‌هاي اقتصادي است، كه بازار اعتبارات بانکی، وظیفه مدیریت تخصیص اعتبار را بر عهده دارد. این امر به عنوان یکی از مهم‌ترین نقش‌های بانك در بازار مالي، به صورت اعطاي اعتبار به مشتريان صورت مي‌گيرد.
بزرگ‌ترین چالش در اعطای اعتبار، ارزیابی ریسک اعتباری است که امروزه يكي از مسائل مهم در بانکداری شناخته می‌شود. ریسک اعتباری را به احتمال عدم توانایی در بازپرداخت تسهيلات اعطایی از سوي مشتریان می‌گویند. كاهش و كنترل ريسک اعتباری می‌تواند به عنوان يكي از عوامل مؤثر بر بهبود فرآيند اعطاي اعتبار شناخته شود، زیرا بر عملكرد بانك‌ها و تداوم ارائه تسهيلات تأثیر زیادی دارد.
اندازه‌گيري و بررسی ريسك اعتباری در ميان ريسك‌هایی كه بانك با آن‌ها مواجه است، در مدیریت ریسک از جايگاه ويژه‌اي برخوردار است. در همین راستا، يكي از اركان مهم مديريت ريسك، رتبه‌بندي و امتيازدهي اعتباري است، زيرا جمع‌آوري سپرده و اعطاي اين سپرده‌ها به عنوان تسهيلات بانکی به متقاضيان اهمیت دارد، برای اینکه ضمن كسب درآمد، امكان رشد و توسعه اقتصادي در جوامع را فراهم می‌کند.
در ایران، بانك‌ها به دلیل عدم دسترسی به ابزار اعتبارسنجی دقیق برای شناسايي مشتريان، ملزم می‌شوند که پروسه اعطاي وام را از طریق میزان وثائق، سخت‌تر کنند، زیرا در غیر این صورت زيان هنگفتي می‌بینند. به این صورت که مطالبات معوق سبب بسته شدن منابع محدود بانكي مي‌شود و سودآوري آن‌ها را با مشكل روبه‌رو می‌کند.
از اين رو لازم است بانک‌ها از ميان متقاضيان تسهيلات اعتباري، تنها متقاضیانی را انتخاب کنند كه از بازپرداخت بدهی آن‌ها در مدت زمان معین اطمينان حاصل كرده باشند. در حال حاضر با توجه به نرخ بالاي ورشكستگي در جهـان بـه دليل ركود اقتصاد جهاني، استفاده از مدل‌هاي منتسب برای امتيازدهي و رتبه‌بندي اعتباری، از اهميت دوچنداني برخوردار شده است. حال سوالی که مطرح می‌شود، این است که امتیازدهی اعتباری چیست و چگونه صورت می‌پذیرد.
امتيازدهي اعتباري، نظامي است كه به‌وسيله آن بانك‌ها و مؤسسات اعتباري با اسـتفاده از اطلاعات مشتریان، به بررسی حال و گذشته متقاضيان می‌پردازند تا به وسیله آن احتمال عدم بازپرداخت وام توسط وي را ارزيابي كنند. امتيازدهي به معني كمي کردن احتمال نكول در آينده است. اين روش مشتريان اعتباري را بر اساس آمار و اطلاعات كمي رتبه‌بندي مي‌کند. در گذشته، ارزيابي مشتريان، به طور كلي، ذهني بوده است. اما در اين روش، امتياز به عنوان معياري از سطح ريسک مشتري اعتبار، مورد استفاده قرار می‌گیرد. مقايسه امتيازات با امتياز حد، كه حد آستانه ناميده مي‌شود و نقطه تمايز ميان مشتريان پرريسک و كم ريسک است، مشتريان را به دو دسته تقسيم مي‌کند.
روش‌هاي امتيازدهي اعتباري به دو دسته امتيازدهي اعتباري قياسي و عملي تقسیم می‌شود. سيستم امتيازدهي اعتباري قياسي با توجه به وزن صفات ويژه مشـتريان، نتیجه‌گیری می‌کند و براي دستيابي به امتياز كل، مجموع ارزش‌هاي وزني صفات را در نظر مي‌گيرد. با توجه به اينكه اغلب امتيازات بر پايه تجربيات ذهني است، مي‌توان گفت كه سيستم امتيازدهي اعتباري قياسي، سيستمي شبه واقعي است.
سيستم امتيازدهي اعتباري عملي با توجه به اصول مدل‌هاي مختلف امتيازدهي صورت می‌گیرد. در اين سيستم انتخاب صفات و محاسبه امتيازات، براساس اطلاعات اعتباري پيشين و با كمك برخي از الگوريتم‌هاي امتيازدهي صورت مي‌گیرد. در كنار روش امتيازدهي اعتباري، روش رتبه‌بندي اعتباري قرار دارد. رتبه‌بندي اعتباري در واقع، روشي براي شناسايي و موافقت با اعطاي وام به متقاضيان با ريسک پايين و اجتناب از اعطاي وام به متقاضيان با ريسک بالا از طريق طبقه‌بندي آن‌ها است.
امتیاز اعتباری یک فرد عددی است بین ۳۰۰ تا ۸۵۰ که ۸۵۰ به عنوان بالاترین امتیاز اعتباری فرد شناخته می‌شود. امتیاز اعتباری فرد توسط پنج بخش تحت تأثیر قرار می‌گیرد:
- سوابق پرداخت
- مقداری که بدهی دارد
- مدت پیشینه اعتباری ۱۵
- میزان اعتبار جدید
- انواع تسهیلات و اعتبارهای استفاده شده
نظام امتیازدهی اعتباری برای بازیگران عرصه بانکی مزایایی دارد که به شرح زیر است:
- براي مشتريان:
فرآيند وام‌گيري را ساده‌تر کرده و پاسخگويي را در يک چارچوب زماني کوتاه‌تر انجام می‌دهد. ميزان اطلاعات مورد نياز کمتر خواهد بود و دسترسي به اعتبار هنگامي كه مشتري به آن نياز دارد، سريع‌تر و آسان‌تر خواهد شد.
- براي بانک‌ها:
هزينه‌هاي ارزيابي وام‌ها کم شده و ارائه محصول استاندارد در تمام بانک را فراهم خواهد کرد. همچنین اعطاي وام بانک‌ها، کارایی بیشتری خواهد داشت و مطالبات معوق کاهش پیدا می‌کند. در همین راستا، سودآوري بانک‌ها بیشتر خواهد شد. از دیگر مزایا آن می‌توان به گردآوري اطلاعـات آماري، ارتباط با سيستم مكانيزه امتيازدهي و حداقل كردن ريسک اعتباري، امكان دسترسي به اطلاعات به‌روز و دسترسي به زيرساخت‌هاي اطلاعاتي و مديريت آسان داده‌ها اشاره کرد.
در نتيجه، با كمک اين روش مي‌توان رفتار مشتریان را در قالب افراد خوش حساب، بدحساب و معمولي رتبه‌بندي كرد. بنابراين، از نظر وام‌دهي به مشتريان، اين روش كارآمد بوده و مي‌تواند از اعطاي وام‌هاي بدون پشتوانه تا حد بسياري جلوگيري كند.
امتیاز اعتباری می‌تواند به شکل قابل‌توجهی زندگی مالی افراد را تحت تأثیر قرار دهد زیرا در تصمیم‌گیری وام‌دهنده برای اعطای اعتبار نقش به‌سزایی دارد. به عنوان مثال در آمریکا، اگر که امتیاز اعتباری فرد زیر ۶۴۰ باشد، مي‌تواند برای وام بدون پشتوانه مناسب باشد بدین صورت که وام‌دهندگان بهره بالاتری را از وام‌گیرندگان وام رهنی بدون پشتوانه دریافت می‌کنند که جایگزینی باشد برای ریسکی که تقبل می‌کنند. یا ممکن است از این افراد مدتزمان کوتاه‌تری را برای بازپرداخت وام در نظر بگیرند. از طرف دیگر، افراد با امتیاز ۷۰۰ یا بالاتر می‌توانند با نرخ بهره کمتری وام دریافت کنند.
از طرفی در ایران، کارت اعتباری در حال گسترش است ولی به دلیل عدم وجود یک سیستم یکپارچه سنجش امتیاز اعتباری، از سایر کشورهای دنیا عقب مانده است و باعث شده که سیستم بانکداری ایران در سیستم تسهیلات‌دهی با کندی و مشکلاتی مواجه شود. برای همین ایجاد سیستمی که به اعطای اعتبار کمک کند و سرعت آن را بیشتر کند، می‌تواند به سرعت گسترش کارت اعتباری در ایران کمک کند.
برای این کار دارا سیسستمی را طراحی کرده که به کمک سازمان‌ها به اطلاعات مورد نیاز برای پیشینه اعتباری مشتریان دسترسی سریع‌تری می‌توان پیدا کرد. بدین صورت که سازمان‌ها از کارمندان خود و پیشینه مالی آن‌ها اطلاعات لازم را در اختیار دارند که می‌تواند به دارا کمک کند که به کارمندان خود تسهیلات مورد نیاز را اعطاء کنند.