پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
کوچ ارزش‌های اقتصادی به دنیای بلاکچین / نگاهی به روند تولد تا پذیرش دارایی‌های دیجیتال در سیستم مالی
مفهوم دارایی‌های دیجیتال در عین ناشناختگی به روندی تبدیل شده که بازیگران بسیاری در گسترش این مفهوم نقش دارند. یکی از نقش‌های اساسی را ارائه‌دهندگان سرویس‌های زیرساخت بازی می‌کنند
ماهنامه عصر تراکنش شماره ۴۳ و ۴۴ / دارایی‌های دیجیتال به‌عنوان هفتمین و آخرین کلاس دارایی، سرمایه‌ای جذاب برای مردم است. تصور اینکه جایی در دنیای دیجیتال می‌توان سرمایه‌گذاری کرد و این دارایی بی‌آنکه عینی و قابل لمس باشد، قابلیت پرداخت دارد، خیلی ملموس نیست؛ اما این موضوع حقیقت انقلاب صنعتی چهارم است؛ انقلابی که رویه زیست مالی مردم را تغییر داد.
اعتماد به دنیای دیجیتال و پذیرش تغییر، اصلی است که با شکل‌گیری آن می‌توان در دنیای فناوری‌های مالی لذتی همراه با سود را تجربه کرد. جهان امروز با بیشترین سرعت ممکن به سوی زندگی دیجیتالی پیش می‌رود. بدیهی است زندگی دیجیتالی روند و ابزار خود را می‌طلبد. دارایی‌های دیجیتال هم یکی از ابزارهای این زندگی است.
۱۲ سال قبل گروهی ناشناس با انتشار مقاله‌ای جریان دو بار خرج‌کردن پول را حل کردند. این گروه ناشناس بعد از انتشار مقاله‌ای کامل که با طرح موضوعی همه جزئیات را پاسخ داده بود، ناپدید شدند. مفهومی که توسط این گروه مورد توجه قرار گرفت و مقاله‌ای ویژه پیرامون آن منتشر کردند، مفهوم بلاکچین بود.
بلاکچین در حقیقت یک دفترکل توزیع‌شده است که نمی‌شود آن را دست‌کاری کرد. از سویی دیگر همه‌چیز در بلاکچین شفاف، قابل مشاهده و غیر قابل تغییر است. با بررسی مفهوم بلاکچین از یک سیستم غیرمتمرکز با امنیت بالا و چارچوب فناورانه بسیار قوی سخن می‌گوییم. بعد از انتشار این مقاله بود که مفهوم فلسفه پول برای نخستین‌بار به شکل جدی مورد توجه قرار گرفت. خلق مفهوم بلاکچین به شکل‌گیری سؤالی مهم منجر شد. پول چیست؟
پولی که در این روند خلق شد، مفهوم عینیت‌یافته نخستین دارایی دیجیتال بشر بود. دارایی دیجیتال به شکل فیزیکی قابلیت لمس را ندارد و همین موضوع مخاطبان این کلاس دارایی را دچار ابهام و بی‌اعتمادی کرد. از آنجایی که پیش از این همه دارایی‌ها ملموس بوده، دیجیتال‌بودن این دارایی درک آن را برای کاربران دشوار کرده است. به هر روی پول یک مفهوم ذهنی اعتباری است و ما در طول زمان به اینکه چه کسی این اعتبار را می‌دهد، فکر نکرده‌ایم. فصل هفتم کلاس‌های دارایی با عنوان پول دیجیتال یا در شکل کلان آن دارایی دیجیتال قریب به ۱۲ سال است که آغاز شده است. اما این مفهوم طی یک سال گذشته در مواجهه عمومی ایرانیان با بیت‌کوین در فضای مالی کشور قابلیت لمس بیشتری پیدا کرد.
ملموس‌ترین دارایی دیجیتال
در حقیقت بیت‌کوین پرسروصداترین دارایی دیجیتال یک سال گذشته است. یک دارایی که حالا دیگر شناخته‌شده است و دوران ریسک را در ذهن مردم پشت سر گذاشته است. دارایی‌های دیجیتال به شکل کلان خود همچنان برای مردم ناشناخته‌اند و هر نوعی از آن که پا به عرصه بگذارد، شاید همین روند را طی کند. دلیل این همه شوق و افسانه‌سازی درباره بیت‌کوین هم شاید سن‌وسال کمی باشد که در برابر دیگر دارایی‌های مرسوم و سنتی دارد.
بیت‌کوین در حقیقت اولین رمزارزی است که پا به عرصه گذاشت و این ورود پرسروصدا سال ۲۰۰۹ در ابتدا با واکنش‌های متفاوتی همراه بود. این اولین‌بار بود که یک پول دیجیتال وارد روند اقتصادی و البته فناوری مالی جهان می‌شد. بیت‌کوین اولین ارز رمزنگاری‌شده‌ای است که توسط فردی ناشناس با نام مستعار ساتوشی ناکاموتو خلق شد. بیت‌کوین در واقع ۳۱ هزار خط برنامه و یک اعلامیه اینترنتی است.
امروز که بیش از یک دهه از آغاز ورود بیت‌کوین به‌عنوان دارایی دیجیتال به فناوری مالی جهانی می‌گذرد، شایعات کم‌رنگ شده و بازار دارایی‌های دیجیتال داغ‌تر از دیگر کلاس‌های دارایی است. این ۳۱ هزار خط برنامه و یک اعلامیه اینترنتی به شکلی سردمدار تغییر و تحول فناوری‌های مالی جهانی شده که اعتبار دنیای رمزارزها بر اساس آن تدوین و تنظیم می‌شود. همین ارتباط باعث شده رمزارزها در بین دولت‌ها و مردم پذیرفتنی و قابل بحث باشند. بیت‌کوین با ورود به اقتصاد جهانی امکان پرداخت‌های بسیار کم‌هزینه را فراهم کرد و این فقط یکی از جذابیت‌های آن است.
توسعه مفهوم دارایی دیجیتال
مفهوم دارایی‌های دیجیتال در عین ناشناختگی به روندی تبدیل شده که بازیگران بسیاری در گسترش این مفهوم نقش دارند. یکی از نقش‌های اساسی را ارائه‌دهندگان سرویس‌های زیرساخت بازی می‌کنند. این بازیگران با ارائه زیرساخت‌های مناسب، شرایطی را ایجاد می‌کنند تا کارآفرینان به این دنیا وارد شوند و کسب‌وکارهایی منطبق بر دارایی دیجیتال را توسعه دهند. این توسعه به‌طور حتم با همکاری پژوهشگران و حتی اینفلوئنسرها سرعت بیشتری پیدا می‌کند. اگر سرمایه‌گذاران و پذیرندگان از سرویس‌های پرداخت دارایی‌های دیجیتال استفاده کنند، این مفهوم توسعه بیشتری پیدا خواهد کرد.
دارایی‌های دیجیتال اما ارتباطی تنگاتنگ با نودها و ماینرها دارد. در حقیقت بخش قابل توجهی از توسعه دنیای توزیع‌شده توسط نودها و ماینرها انجام می‌شود. توسعه‌دهندگان هم به‌عنوان معماران این دنیا اهمیتی ویژه دارند که نمی‌توان ساده از کنار آن گذشت. اما دنیای توزیع‌شده در نهایت نیازمند کیف پول‌های دیجیتالی است که امکان حفظ و نگهداری امن دارایی دیجیتال را داشته باشند. این مفاهیم در کنار هم رشد می‌کنند و اثرگذاری ویژه‌ای بر یکدیگر دارند.
مدیریت دیجیتال دارایی‌های دیجیتال
پیش از آنکه روند تکامل دارایی‌های دیجیتال را مورد بررسی قرار دهیم، باید این نکته را مورد توجه قرار داد که بیت‌کوین به‌عنوان یک دارایی دیجیتال نقش پررنگ و قابل توجهی در سیستم فناوری مالی جهانی داشته است. شاید این بیت‌کوین بود که موجب تغییر رویکرد و نگاه به فناوری‌های مالی شد؛ فناوری‌هایی که در ۱۰ سال گذشته بعد از ورود بیت‌کوین به عرصه اقتصاد جهانی، با سرعتی بیشتر از گذشته به راه خود ادامه دادند. در این مسیر جایگاه دولت‌ها و مردم به‌طور جدی از یکدیگر جدا شد.
برخی دولت‌ها اهمیت این فناوری را درک کردند و در راستای آن به مطالعه و پژوهش پرداختند و در مقابل برخی قدم از قدم برنداشتند. در عوض استارت‌آپ‌ها و کسب‌وکارهای فین‌تکی همه توان خود را برای توسعه فناوری‌های نوین مالی به کار بستند. بیت‌کوین در واقع کاتالیزور روندی شد که بر اساس آن مدیریت دارایی‌های دیجیتال شکل گرفت.
بیت‌کوین؛ رمزارزی خارج از مرز
بیت‌کوین بدون مدیریت حکومت‌ها یا نظام اقتصادی، در سراسر جهان قابل استفاده است. از آنجایی که تمام تراکنش‌های بیت‌کوین در بلاکچین انجام می‌شوند، می‌توان گفت که معاملات این رمزارز در لایه‌های امنیتی پیچیده‌ای انجام گرفته و غیرقابل جعل هستند. به‌دلیل سیستم غیرمتمرکز و پیچیده دفترکل بلاکچین، جعل بیت‌کوین نیز به‌شدت دشوار است. رمزارز یا همان کریپتو یک دارایی دیجیتالی است که به‌عنوان ابزار مبادله مبتنی بر رمزنگاری قوی برای امن‌کردن معاملات مالی، کنترل ایجاد واحدهای اضافی و تأیید انتقال دارایی طراحی شده است.
رمزارزها بر خلاف ارزهای دیجیتال متمرکز و سیستم‌های بانکداری مرکزی، از کنترل غیرمتمرکز استفاده می‌کنند. کنترل غیرمتمرکز هر رمزارز از طریق فناوری دفترکل توزیع‌شده (به‌طور معمول یک بلاکچین که نقش یک پایگاه داده تراکنش‌های مالی عمومی را دارد)، کار می‌کند. الگوریتم این رمزارز، طوری طراحی‌شده که فقط مقدار مشخصی بیت‌کوین وجود داشته باشد و این موضوع مهم‌ترین ویژگی بیت‌کوین است. محدود بودن تعداد بیت‌کوین‌ها به افراد این امکان را می‌دهد تا پیش‌بینی بهتری از عرضه آن داشته باشند و بدون دخالت بانک‌های مرکزی کار خود را ادامه دهند. توسعه‌دهندگان بیت‌کوین در پروتکل این ارز تعیین کردند که فقط ۲۱ میلیون بیت‌کوین ایجاد خواهد شد که در حال حاضر حدود ۱۸ میلیون واحد از آن به وجود آمده است.
ذخیره ارزش و استقلال فردی مفهوم پول با بیت‌کوین
بیت‌کوین مزیت بزرگی نسبت به دیگر انواع پول به وجود آورده است. برای اولین‌بار در تاریخ بشر شاهد به‌وجودآمدن کالایی هستیم که امکان افزایش تولیدش به‌هیچ‌وجه وجود ندارد. تعداد افرادی که از این شبکه استفاده می‌کنند، میزان افزایش ارزش بیت‌کوین و تجهیزاتی که برای استخراجش استفاده می‌شوند؛ تأثیری روی افزایش میزان تولید بیت‌کوین ندارد. هیچ‌وقت نمی‌توان بیش از ۲۱ میلیون بیت‌کوین تولید کرد. از همین رو اگر تقاضا برای تهیه بیت‌کوین افزایش یابد، راهی نمی‌ماند مگر افزایش نرخ بیت‌کوین.
به‌وضوح می‌توان گفت؛ اولین و مهم‌ترین گزاره ارزش بیت‌کوین این است که هرکسی در هر جایی از دنیا بتواند به استقلال مبتنی بر پول دسترسی داشته باشد. هر فردی که صاحب بیت‌کوین باشد، به درجه‌ای از آزادی اقتصادی دست می‌یابد که قبل از اختراع آن امکان‌پذیر نبود. دارندگان بیت‌کوین می‌توانند ارزش زیادی را به هر نقطه‌ای از دنیا بفرستند؛ بدون اینکه بخواهند از کسی اجازه بگیرند. ارزش بیت‌کوین به هیچ شیء فیزیکی در جهان وابسته نیست. در حقیقت این ارزش ذاتی و اصلی دارایی‌های دیجیتال است. همین استقلال دارایی‌های دیجیتال باعث شده هرگز به‌طور کامل نابود یا مصادره نشوند.
تسویه‌حساب بین‌المللی و آنلاین
بیت‌کوین پولی است که ریسک طرف معامله ندارد و شبکه آن می‌تواند حجم زیادی از پرداخت‌ها را در چند دقیقه تسویه کند؛ بنابراین می‌توان آن را رقیبی برای روش‌های کنونی تسویه‌حساب بین بانک‌های مرکزی و نهادهای بزرگ مالی دانست و از آنجایی که بیت‌کوین داده‌هایی قابل تأیید دارد، از رمزنگاری برای تأمین امنیت استفاده می‌کند و قابل نفوذ نیست؛ همچنین نسبت به روش‌های فعلی بهتر عمل می‌کند. استفاده از دلار و یورو برای تسویه‌حساب، ریسک نوسان قیمت ارز را به همراه دارد و نیازمند وجود چندلایه از سازمان‌های واسطه است.
واحدی جهانی برای انجام محاسبات
آخرین کاربرد بیت‌کوین، کاربردی است که به‌زودی شاهد ظهورش نخواهیم بود، ولی با وجود ویژگی‌های این رمزارز جذابیت زیادی دارد. از زمانی که استاندارد طلا کنار گذاشته شد، تفاوت ارزش ارزهای مختلف، مشکلات زیادی را برای تجارت جهانی به وجود آورد. افراد دیگر نمی‌توانند با یک پول مشترک با یکدیگر معامله کنند؛ بنابراین خریدار مجبور است ابتدا ارز کشوری را بخرد که تولیدکننده در آن فعالیت می‌کند. این شرایط به‌نوعی شبیه تهاتر است. به همین دلیل افراد نمی‌توانند محاسبات اقتصادی بین‌المللی را به‌سادگی انجام دهند؛ در نتیجه صنعت مبادله ارز رشد چشم‌گیری داشته است. این در حالی است که این صنعت ارزش زیادی به وجود نمی‌آورد. بیت‌کوین اما این پتانسیل را دارد که در آینده این مشکل را حل کند.
نوسانات بیت‌کوین از کجا آب می‌خورد؟
بحران‌هایی که در گوشه‌وکنار دنیا به وقوع می‌پیوندند، باعث ایجاد نوساناتی در قیمت بیت‌کوین می‌شوند. شاید این امر در نظر بسیاری، نقطه‌ضعف محسوب شود، اما فراموش نکنید که بیت‌کوین از سال ۲۰۰۹ تاکنون از وقایع و بحران‌های زیادی جان سالم به در برده و حتی موفق به طی‌کردن مسیری صعودی شده است. عملکرد خوب بیت‌کوین در زمان‌های بحرانی باعث شده که افراد بیشتری به سرمایه‌گذاری در این ارز روی بیاورند. در نتیجه، هر چقدر افراد بیشتری از بیت‌کوین استفاده کنند، از میزان نوسانات قیمتی نیز کاسته خواهد شد.
در ابتدای سال ۲۰۲۰، بیت‌کوین به‌طور میانگین 7.300 دلار بود، اما سال را با قیمتی بیش از ۲۹ هزار دلار به پایان رساند. این به معنای رشد تقریبی ۴۰۰ درصدی بیت‌کوین در عرض ۱۲ ماه است. در اوایل دسامبر سال گذشته، این رمزارز حدود ۱۹ هزار دلار ارزش داشت و قیمت آن در عرض یک ماه ۵۳ درصد افزایش یافت. سپس، در روزهای ابتدایی سال ۲۰۲۱، بیت‌کوین تا ۴۲ هزار دلار پرواز کرد و سپس ۲۰ درصد از ارزش خود را از دست داد.
تحلیل بازار رمزارزها به‌دلیل حجم بازار اندک در مقایسه با سایر بازارها، رفتار پیش‌بینی‌ناپذیر معامله‌گران بزرگ و در برخی موارد اعمال قوانین جدید، به‌مراتب پیچیده‌تر از سایر بازارهای مالی است. به تعداد تمام معامله‌گران، استراتژی منحصربه‌فرد و مدل سرمایه‌گذاری مختلف وجود دارد. رفتارشناسی معامله‌گران در این بازار بسیار دشوار و رفتارشان متناسب با نوسانات شدید قیمتی، گاهی بسیار آشفته و ناآرام است.
رشد مشاغل حول محور رمزارزها
ساتوشی ناکاموتو، خالق بیت‌کوین در سال ۲۰۱۱ ناپدید شد و از خود، نرم‌افزار منبع‌باز بیت‌کوین را باقی گذاشت که کاربران می‌توانند آن را ارتقا دهند و بهبود بخشند. در سال ۲۰۱۶ تخمین زده شد که تنها ۱۵ درصد از کد‌های پایه کامپیوتری (در حوزه رمزارز)، همان چیزی است که ساتوشی نوشته بود. از زمان انتشار بیت‌کوین، بیش از چهار هزار رمزارز دیگر (نسخه‌های جایگزین بیت‌کوین یا رمزارزهای دیگر) ایجاد شده است. سایر رمزارزهای معروف عبارت‌اند از: بیت‌کوین‌کَش، اتریوم، دَش، میکسین، لیتکویتن، زیکش، بیت‌کوین اس‌وی و مونرو. در سه‌ماهه چهارم سال ۲۰۱۸، رمزارزی که بیشترین مورد استفاده را در معاملات روزانه داشت، اتریوم بود.
در آوریل ۲۰۱۹، ارزش کل بازار تمام رمزارزها حدود ۴۱۷ میلیارد دلار بود و پیش‌بینی می‌شود که کل بازار رمزارزها به ارزش یک تریلیون دلار تا پایان سال ۲۰۱۹ پیش رود. بنا به گفته جسی پاول، مدیرعامل کراکِن، دلیل این رشد این است که امروزه بسیاری مشاغل حول رمزارزها به وجود آمده‌اند و افراد زیادی دارای دانش فنی در زمینه رمزارزها هستند.
مصرف‌کنندگان برای اینکه بتوانند از بیت‌کوین یا هر رمزارز دیگری استفاده کنند، باید کیف پول دیجیتالی داشته باشند. یک کیف پول رمزارز یک نرم‌افزار است که کلیدهای خصوصی و عمومی را ذخیره می‌کند و با بلاکچین‌های مختلف تعامل برقرار می‌کند تا به کاربر امکان ارسال و دریافت ارز دیجیتالی و نظارت بر تراز آنها را بدهد. از زمان ایجاد بیت‌کوین در سال ۲۰۰۹، تعداد کیف پول‌های الکترونیکی رو به افزایش بوده و در پایان مارس ۲۰۱۹ به حدود ۳۵ میلیون کیف پول الکترونیکی رسیده است.
موج شرکت‌های پذیرنده بیت‌کوین
اگر کاربران بخواهند از طریق وجه نقد یا کارت بدهی بیت‌کوین بخرند، به دستگاه خودپرداز بیت‌کوین نیاز است. تعداد دستگاه‌های خودپرداز بیت‌کوین از ۹۵۴ دستگاه در ژانویه ۲۰۱۶ به ۲۰۵۳ دستگاه در ژانویه ۲۰۱۸ افزایش یافته است. از ژانویه ۲۰۱۸، بیشتر خودپردازهای بیت‌کوین در ایالات متحده و کانادا قرار گرفته‌اند. دستگاه‌های خودپرداز بیت‌کوین در اروپا 20.42 درصد از سهم بازار جهانی دستگاه‌های خودپرداز را به خود اختصاص می‌دهند.
این در حالی است که برخی شرکت‌های بزرگ مانند مایکروسافت، اوراستوک، اکسپدیا و کِی‌اف‌سی کانادا، بیت‌کوین و سایر رمزارزها را می‌پذیرند، در حالی که سایر شرکت‌ها مانند کورپورت تراولر و شاپیفای، به مشتریان خود امکان می‌دهند از طریق درگاه‌های پرداخت رمزنگاری مانند بیت‌پی، پرداخت‌های بیت‌کوین انجام دهند.
همچنین در شبکه لایتنینگ، دارندگان بیت‌کوین می‌توانند از سایت‌های تجارت الکترونیکی مانند آمازون، بدون دخالت مستقیم سایت، خرید کنند. شبکه لایتنینگ یک پروتکل پرداخت لایه 2 است که (مانند بیت‌کوین) بر اساس رمزارز مبتنی بر بلاکچین کار می‌کند. این شبکه امکان تراکنش سریع بین نود‌های شرکت‌کننده را فراهم می‌کند و دارای یک سیستم همتابه‌همتا برای ایجاد ریزپرداخت‌های رمزارز است.
نویسنده / مترجم
شیدا ملکی
