چالش‌های بانکداری الکترونیک از زبان چند کارشناس بانکی

در حال حاضر سازمان در نظام بانکداری مدرن بر اساس مدل بانکداری جامع مبتنی بر بانکداری سرویس‌گرا اداره می‌شود بنابراین اگر قرار است IT نقش خود را در بانکداری به درستی ایفا کند بانک‌ها لاجرم باید به سمت تحول در ساختار سازمانی خود بر اساس محوریت خدمت پیش روند. بزرگترین چالشی که وجود داشت این بود که نه مردان بیزینسی و نه مردان IT با مفاهیم جدید سازمانی آشنا نبودند بدین ترتیب کپی‌کاری آغاز شد و هر چه که یک بانک انجام می‌داد سایرین هم انجام می‌دادند که منشا مشکلات زیادی شد. باید به مدیران IT خود یاد دهیم که بر مبنای داده‌ها تصمیم بگیرند نه بر مبنای برداشت‌های ذهنی خود. با توجه به تحولات در ساختار مدیریت بانک‌ها متناسب با رشد فناوری اطلاعات در جهان به نظر می‌رسد بخش IT در سازمان بانک زمانی می‌تواند به درستی نقش ایفا کند که بخش‌های دیگر سازمان نیز متحول شده باشند.

.

تحول بر اساس ساختارهای مدرن

فرهاد محمودی می‌گوید: در حال حاضر سازمان بانک بر اساس مدل بانکداری جامع مبتنی بر بانکداری سرویس‌گرا در جهان اداره می‌شود بنابراین اگر قرار است IT نقش خود را در بانکداری به درستی ایفا کند بانک‌ها لاجرم باید به سمت تحول در ساختار سازمانی خود بر اساس محوریت خدمت پیش روند. آنچه در این میان مطرح می‌شود این است که تاکنون بانک‌ها با ساختار مدیریت سنتی تلاش کرده‌اند تا بخش IT را نیز سازمان‌دهی کنند. طبیعی است در چنین شرایطی هیچ گاه نتیجه مطلوب حاصل نمی‌گردد. تجربه بانک‌های داخلی نیز نشان می‌دهد که بانک‌هایی که سریع‌تر به اصلاح ساختار سازمانی خود پرداخته‌اند برنامه توسعه خود را مبتنی بر دستاوردهای IT سریعتر پیش برده‌اند.

.

فناوری و بانکداری

نیما امیر شکاری، مشاور وصاحب نظر پژوهشکده پولی و بانکی ضمن بررسی چالش‌های دایره فناوری اطلاعات بانک‌ها عنوان کرد: واحد IT بانکی اولین بار در بانک‌های سپه و ملی ایجاد شد تا اینکه بعدها مفاهیم بانکداری الکترونیک و اسامی امروزی مطرح شد و و امروزه حتی به سمت ایجاد یک واحد مجزا و یا حتی یک شرکت مجزا حرکت کرده‌اند، بنابراین نمی‌توان یک نسخه را برای همه بانک‌ها پیچید ولی به طور کلی اصولی هست که هر بانکی که می‌خواهد واحد IT داشته باشد باید با توجه به استراتژی‌هایش این اصول را لحاظ کند. فلسفه وجودی تاسیس بانک آن است که بانکداری کند نه کار تخصصی IT، هر چند که الان قسمت زیادی از فعالیت‌ها‌ی بانک روی فناوری اطلاعات می‌چرخد اما به هر حال کار بانک بانکداری است و باید بتواند از پس بانکداری به خوبی بر‌آید.

.

باید به مدیران IT یاد دهیم که بر مبنای داده‌ها تصمیم بگیرند

وی در پاسخ به این سوال که بانک چگونه می‌تواند زیر ساخت‌ها را فراهم کند، عنوان کرد: هر بانک در زمینه IT دو استراتژی را می‌تواند در پیش بگیرد یکی اینکه خودش تمام ساز‌وکار‌های لازم را در درون خود ایجاد کند دوم این‌که استراتژیست‌های IT را در درون خود نگه دارد و شرکت‌های دیگر خدمات لازم را ارائه دهند. وی با بیان اینکه باید به مدیران IT خود یاد دهیم که بر مبنای داده‌ها تصمیم بگیرند نه بر مبنای برداشت‌های ذهنی خود اشاره کرد: در گذشته شخصی ‌که کار بانکی می‌کرد باید با اتکا به سوابق و تجربیات و ذهنیت خود تصمیم می‌گرفت اما با توجه به این‌ که الان همه بستر‌ها الکترونیک است و دیتا‌های الکترونیک به اندازه کافی وجود دارد باید بتوانیم همه این‌ها را به صورت گزارشات مناسب مدیریتی در اختیار مدیران بگذاریم و شرایطی فراهم کنیم که مدیران با اتکا بر این دیتا‌ها و اطلاعات تصمیم بگیرند. بنابراین در بانک‌ها به افراد و سیستم‌هایی نیاز داریم که گزارش‌هایی مناسب با تصمیم‌گیری هر مدیری ارائه دهند و از سوی دیگر مدیرانی را می‌خواهیم که از سیستم‌ها گزارش استخراج کنند و متناسب با آن تصمیم بگیرند.

.

سازمان‌های نوین خلط وظایف دارند

مشاور وصاحب نظر پژوهشکده پولی و بانکی با بیان اینکه برخی بر این باورند که بین وظایف ‌ITman‌ها و Bissiness man‌ها خلط وظیفه ایجاد شده است، خاطر نشان ساخت: سازمان‌های نوین اصولا خلط وظایف دارند زیرا دانش نوین سبب شده تمامی تخصص‌ها گرد هم آیند تا یک کار انجام شود برای همین وظایف خالصی را نمی‌توان در سازمان تعریف کرد که فقط از پس یک کار بر‌‌آید بلکه وظایف به صورت تیمی در چند اداره و دایره باید پخش شود تا بتوانند از پس کار بر‌آیند اینجاست که به خلط وظایف تعبیر می‌شود. مثلا سازمان روش‌ها یکسری وظایف دارد که باید فرایند‌ها را بسازد، ترتیب دهد، تحلیل کند، بهبود بخشد و از سوی دیگر IT باید اینها را کنار هم قرار دهد که قطعا در این بین به تعریف فرایند‌های جدید هم منجر می‌شود و یکسری هم پوشانی‌هایی با سازمان روش‌ها خواهد داشت از طرف دیگر واحد‌های بانکداری مثل بانکداری خرد، سر‌پرستی‌ها، امور شعب و… که کسب و کار در اختیار آنهاست و باید فرایندها را عملیاتی کنند در اینجا هم ممکن است یک خلط وظایفی ایجاد شود.

.

عدم تنوع محصولات بانکی، چالش‌ واحد فناوری اطلاعات بانک‌ها

وی در ادامه از دیگر چالش‌های واحدهای فناوری اطلاعات بانک‌ها راعدم تنوع محصولات بانکی دانست و گفت: یکی از مهمترین علل این چالش این است که بانک مرکزی محدودیت‌های قانونی را ایجاد می‌کند مثلا روی سقف برداشت‌ها، حجم تراکنش‌ها و … که در واقع ابزار بازی بانک است بانک‌ها ممکن است چندین خدمت ارائه کنند که این خدمات به لحاظ پارامتری باید متفاوت باشد مثلا سود را چگونه محاسبه کرد یا انتقال وجه الکترونیکی روی چه مقدار باشد همه اینها محدودیت‌هایی است که از سوی بانک مرکزی تحمیل می‌شود و بانک‌ها را محدود می‌کند تا شبیه هم رفتار کنند مثلا اگر به موبایل بنکینگ مجوز داده نشود همه بانک‌ها با هم مجوز نخواهند داشت حتی اگر بتوانند به لحاظ فنی این کار را انجام دهند وقتی محدودیت قانونی باشد همه با هم نمی‌تواند یک خدمت را فراهم کنند. علت تشابه سرویس‌های بانکی نبودن قانون کپی‌رایت است زیرا به محض اینکه یک سرویس را یکی از بانک‌ها ایده‌پردازی و طراحی می‌کند به سرعت بانک دیگر آن را شناسایی و شبیه آن خدمت را ارائه می‌کند و هیچ کس نیست که از این طرح محافظت معنوی کند.

.

با خلاقیت می‌توان بانک مرکزی را مجاب کرد

امیر شکاری در پاسخ به این سوال که با توجه به اینکه در محدودیت بسیاری از خلاقیت‌ها ایجاد می‌شود نیروی متخصص دوایر IT بانک‌ها تا چه حد به این مقوله توجه کرده‌اند؟ خاطر نشان ساخت: ما از نظر فرهنگی افرادی هستیم که مقاومت زیادی در مقابل مقوله‌های جدید داریم و اگر قانونی را از قبل تعریف کنیم بدون توجه به این فلسفه که چرا این قانون تعریف شده کور‌کورانه تا مدت‌های زیادی از آن پیروی می‌کنیم و به واسطه آن قانون مقابل مقوله‌های جدید می‌ایستیم. حال اتفاقی که می‌افتد این است که هر کسی با خلاقیت خود آنچه را که می‌خواهد خارج از قانون جلو می‌برد مثلا خارج از قوانین بانکداری کاری را پیش می‌برد و market leader می‌شود و بعد کم‌کم می‌تواند بانک مرکزی را مجاب کند تا برای کار غیر‌قانونی خود که خلاقیت به خرج داده و مشتری جذب کرده یک قانون جدید وضع شود تا از کار پشتیبانی شود. مثلا در خصوص بانک مجازی ،مقررات و مجوزی وجود نداشت حتی وقتی بانک تمام الکترونیکی می‌خواست شروع به کار کند مقابلش مقاومت‌های زیادی صورت گرفت اما بانک مورد نظر آیین‌نامه را تدوین کرد و برای بانک مرکزی فرستاد و از بانک مرکزی خواست برای این کار خلاقانه قوانین و مقررات را ابلاغ کند که البته برای این مورد می‌توان تعبیر بد هم کرد برای کار‌هایی که در نظام بانکی درست نیست انجام شود اما با این حال بسیاری از بانک‌ها انجام می‌دهند پیش‌نویس قوانین و مقررات را به بانک مرکزی ارسال می‌کنند که مثالش در مورد pos هاصادق است.

عدم آموزش کافی کارکنان بانک‌ها

مشکل اصلی این است که افرادی که در دوایر انفورماتیک بانک‌ها سرویس می‌دهند دو گروه مختلف هستند یک گروه خلاق و متفکر که سرویس طراحی می‌کنند و گروه دیگر یعنی گروه عملیا‌ت و پشتیبانی که سرویس را ارائه می‌دهند. گروه اول معمولا آدم‌های ایده‌آل‌گرایی هستند و بسیار تحقیق و فکر و مطالعه می‌کنند و سپس یکسری سرویس‌های جدید را خلق و طراحی می‌کنند و گروه دوم معمولا از افرادی انتخاب می‌شوند که کار روتین را به کار خلاقه ترجیح می‌دهند که در نتیجه این فرایند در بسیاری مواقع کاری که گروه اول فکر کردند و روی آن مطالعه و بررسی انجام دادند در مقابل انجام آن مقاومت می‌شود وعملا در بسیاری موارد بایگانی می گردد. بسیاری از مدیرانIT می‌گویند سرویس‌های فراوانی وجود دارد که ما نمی‌توانیم از‌ آنها استفاده کنیم و افراد ما در شعب آموزش کافی ندیدند مثلا یک کربنکینگ ۱۰۰سرویس دارد از ۲۰‌تای آنها استفاده می‌شود. تنها اداره IT بانک‌ها وظیفه ارایه وخلق یک سرویس را ندارند بلکه مسوولین شعبه، سر‌پرستی‌ها و مدیران نیز باید بتوانند از سرویس سیستم بهره‌برداری لازم را ببرند بنابراین یک سرویس IT را باید از نقطه اول تا پایان نگاه کرد یعنی از لحظه طراحی تا اجرا و سرویس‌دهی.

.

ترسیم درست کسب و کار

کریم خمسه ، کارشناس بانکداری الکترونیک و نظام‌های پرداخت گفت: ورود IT به حوزه مکانیزاسیون بانکی نقطه عطفی شد که اهمیت IT را در بانک در مقایسه با سایر نهادها نشان می‌داد به طوریکه نقش حیاتی‌تر ‌و نقش کلیدی‌تری داشت و به عبارتی در قلب بانک قرار گرفت. به مرور برخی بانک‌ها توانسته‌‌اند تغییراتی در ذهنیت دست‌اندرکاران حوزه IT ایجاد کنند و به مرور بفهمند که IT بانک الزاما تنها برنامه کامپیوتر نیست بلکه باید بخشی از کسب و کار بانک را هم پشتیبانی کند که در اینجا مقداری خلط وظایف هم اتفاق افتاد به طوریکه ITman ها شروع به دخالت در حوزه بیزینسی بانک کردند به طوریکه به جای اینکه بیزینس بانک خواسته‌هایش را اعلام کند و IT فراهم کند IT خدمات را ارائه و از بیزینس بانک خواست که بیزینس کند. به همین دلیل ادارات خدمات نوین را ایجاد کردند و تلاش شد تا عمدتا بحث پرداخت الکترونیک در این حوزه‌ها شکل گیرد اما بزرگترین چالشی که وجود داشت این بود که نه مردان بیزینسی و نه مردان IT با این مفاهیم جدید آشنا نبودند بدین ترتیب کپی‌کاری آغاز شد و هر چه که یک بانک انجام می‌داد سایرین هم انجام می‌دادند که منشا مشکلات زیادی شد. نتیجه‌ای که حاصل شد این که در حال حاضر اکثرخدمات بانک‌ها شبیه هستند و هیچ گونه بومی‌سازی مشاهده نمی‌شود به طوریکه اکثر حوز‌ه‌های IT بانک‌های ما نتوانسته‌اند خدمات خاص بانک خود را آماده‌سازی کنند. البته ممکن است گفته شود تعریف خدمات بر عهده IT نیست که حرف درستی است به طوریکه باید حوزه‌‌های بیزینس بانک‌ها خدمات خود را تعریف و نیاز‌های خود را معین کنند تا IT آنها را فراهم کند که این اتفاق هنوز نیفتاده است .

منبع: ایران ارقام