پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
آیا پول دیجیتال بانک مرکزی به نیازها پاسخ می‌دهد؟ / چالش‌های نظام پولی و مالی و راهکارهای پیش رو
شیدا ملکی-خبرنگار/ مهدی نوری، دارای دکتری اقتصاد و مدرس دانشگاه تهران چالش‌های ارز دیجیتال کشور را باتوجه به راهکار پول دیجیتال در رویداد آنلاین ارز دیجیتال مورد بررسی قرارداد و چالش‌های آن را باتوجه به مزیت‌های بالقوه CBDC بررسی کرد.
نوری با تشریح برخی چالش‌های پولی و بانکی کشور، اهمیت و ضرورت CBDC را واکاوی کرد و گفت: «یکی از مهم‌ترین چالش‌ها رشد بالای نقدینگی و در پی آن تورم حاصل از این رشد است. همچنین عدم استقلال بانک مرکزی یکی دیگر از چالش‌های قابل‌توجه است. در مطالعات مختلف شاهد آن هستیم که هرچه استقلال بانک مرکزی بالاتر باشد ما شاهد کاهش تورم نیز خواهیم بود.»
نوری در ادامه به سلطه مالی به‌عنوان چالش دیگر بانک مرکزی اشاره کرد و افزود: «عدم انضباط مالی موجب سلطه مالی خواهد شد و این خود یکی از مشکلات اصلی است. همچنین خلق بی‌رویه پول نیز موجب تورم‌زایی خواهد شد. در پی این موضوع عدم شفافیت مناسب در نظام بانکی نیز ما را درگیر چالش‌هایی می‌کند. البته افزون بر این مسائل بحث بنگاه‌داری و فساد مالی نیز مشکلاتی را به وجود می‌آورد.»
رتبه نامطلوب ایران در ادراک فساد
این مدرس دانشگاه تهران با تأکید بر اینکه چالش‌های موجود در این روند نافی برنامه‌ریزی و تلاش‌های بانک مرکزی نیست گفت: «به هر روی این مشکلات وجود دارد و باید به دنبال راهکار برای تغییر شرایط بود. در همین مسیر باید شاخص ادراک فساد را نیز موردتوجه قرارداد. متأسفانه ایران رتبه خوبی در درباره این شاخص ندارد و رتبه کشور ۱۴۶ در بین ۱۹۸ کشور است.»
او با اشاره به تعداد بالای شعب بانکی این موضوع را یک آسیب عنوان کرد و گفت: «بیش از ۲۰ هزار شعبه بانکی در سراسر کشور وجود دارد و تعداد شعبه به‌ازای هر ۱۰۰ هزار نفر ۳۰ شعبه است و این بیش از دوبرابر استاندارد منطقه است. از سویی دیگر تعداد تراکنش‌ها بسیار بالاست که خود هزینه بالایی دارد. همچنین سهم اسکناس و مسکوکات در دست مردم نیز چالش آفرینی خواهد کرد.»
نوری در ادامه به چالش املاک مازاد بانک‌ها و عدم امکان واگذاری آنها به‌عنوان یکی از موارد دارایی‌های منجمد اشاره کرد و افزود: «مشکل هویت دیجیتال و احراز هویت در نظام پول و بانکی، مشکل فراگیری و شمول مالی در کشور و همچنین موانع توسعه مالی در کشور مشکلاتی است که همچنان چالش آفرینی می‌کند و در ادامه باید به عدم هدایت صحیح نقدینگی به سمت فعالیت‌های تولیدی اشاره کرد.»
عدم برنامه‌ریزی برای آینده پولی و مالی
او یکی از موانع توسعه مالی در نظام بانکی را بی‌توجهی به آینده از سوی نظام پولی و بانکی عنوان کرد گفت: «از دست رفتن کامل حکمرانی پولی در کشور با ورود رمز ارزها موضوعی جدی است که باید موردتوجه قرار دهیم. اگر بانک مرکزی به این موضوع توجه نکند همه چالش‌های بیان شده درباره سیستم پولی و بانکی کشور کنار گذاشته می‌شود و این مسئله کل نظام پولی و بانکی کشور را دگرگون می‌کند.»
این مدرس دانشگاه تهران کریپتوکارنسی را یکی از چالش‌های جدی عنوان کرد و ادامه داد: «راهکار جدی پیشنهاد شده در اکثر کشورهای جهان بحث CBDC یا پول دیجیتال بانک مرکزی است. گسترش سریع و نمایی بازار رمزارزها و عدم امکان کنترل کامل آنها یکی از موضوعات قابل‌توجه است. همچنین بانک‌های بین‌المللی باتوجه به سکوت ابتدایی خود در ابتدای مواجه شدن با پول دیجیتال، برای ساخت و استفاده از CBDC پیشنهادهایی ارائه دادند.»
نوری با اشاره به مقوله لیبرا به‌عنوان یک استیبل‌کوین از طرف فیس‌بوک گفت: «یکی دیگر از مباحث قابل‌توجه، شیوع و گسترش ویروس کرونا است. این روند به فضای دیجیتالی شدن نیز کمک کرد. جامعه جهانی نیز با وجود همه مسائل و حواشی پول دیجیتال حالا اقبال قابل‌توجهی نسبت به آن پیدا کرده است.»
نقشه راه ایجاد CBDC برای سیاستگذاران پولی کشور
این مدرس دانشگاه تهران با تأکید بر اینکه پیش رفتن در این مسیر نیازمند یک نقشه راه است پیشنهاد خود را در این حوزه بیان کرد و گفت: «ساختارهای مختلفی در حوزه CBDC متصور هستیم. البته شرایط استفاده از CBDC ها با شرایط حال حاضر بانکداری متفاوت است. برای مثال بانک با استفاده از CBDC چابک‌تر شده و بسیاری از کارهای حاشیه‌ای کاهش پیدا کرده و بانک به ارائه خدمت تمرکز می‌کند.»
او طراحی و شیوه اجرا را کاملاً انعطاف‌پذیر عنوان کرد و افزود: «CBDC مزیت‌های مختلفی برای اقتصاد دارد که شفافیت نظام بانکی یکی از این موارد است. علاوه‌برآن بحث کیف پول دیجیتال و پول مکمل، توکنایز کردن دارایی‌ها، بهبود بهتر سیاست‌های پولی و بانکی است.»
نوری در ادامه مزیت‌های بالقوه CBDC برای اقتصاد کشو را برشمرد و گفت: «جلوگیری از خلق نقدینگی بی‌رویه توسط بانک‌ها، افزایش فراگیری و شمول مالی در کشور، بهبود شاخص‌های توسعه مالی، ایجاد کیف پول و تسهیل در پرداخت‌های خرد کشور، کاهش هزینه در نظام پولی و بانکی کشور و همچنین رهگیری دقیق‌تر تراکنش‌ها و نظارت بهتر بانک مرکزی بر شبکه پرداخت گزینه‌های مهم و قابل‌توجهی است.»
شفافیت نظام پولی، دستاورد CBDC
همچنین او با تأکید بر اهمیت بحث افزایش شفافیت و کاهش فساد در شبکه بانکی اشاره کرد و گفت: «افزایش پایداری و امنیت نظام پرداخت کشور، توکنایز کردن دارایی‌ها، بهبود عملکرد دارایی‌ها، بهبود عملکرد سیاست پولی، امکان سیاست‌های پولی متعارف و نامتعارف در اقتصاد، امکان تحریک تقاضا در اقتصاد،امکان گسترش بانکداری مرکزی، قابلیت انطباق با قوانین و مقررات نیز دیگر مزیت‌های بالقوه پول دیجیتال بانک مرکزی هستند.»
نوری با اشاره به حذف بسیاری از فرایندهای ناکارآمد بانک‌ها در کشور گفت: «علاوه بر این موضوع استفاده CBDC به افزایش حکمرانی داده‌ها در کشور در حوزه پولی و بانکی قابل‌توجه است. همچنین افزایش بهره‌وری نظام پرداخت، بهبود هویت دیجیتال، عدم امکان جعل پول و اسناد مالی،وجود پیام‌رسان پولی مالی درونی در بستر دفاتر کل توزیع شده و همچنین تسریع در گسترش اینشورتک، لندتک و فین‌تک موضوعاتی بسیار مهم و قابل توجه هستند.»
او با تأکید بر کارایی بسیار بالای پول دیجیتال در سیستم پولی و بانکی کشور به موضوع پول برنامه‌پذیری اشاره کرد و آن را با قابلیت‌هایی بسیار راهگشا تعریف کرد و گفت: «امکان پیاده‌سازی قرارداد هوشمند بر بستر CBDC نیز موضوع قابل‌توجهی است. همچنین گسترش کسب‌وکارهای مبتنی بر فناوری بلاکچین و اکوسیستم بلاکچینی، تسهیل در توسعه بانکداری باز و نوین در کشور، گسترش بانکداری توسعه‌ای (هدایت نقدینگی و اعتبار) و همچنین فرصت مناسب برای حذف چهار صفر از پول ملی قابل‌توجه هستند.»
دیجیتالی شدن فضای پولی و مالی کشور به اعتقاد نوری امکانی فراهم می‌کند که بر اساس آن روند مالیات‌ستانی نیز تسریع و بهبود پیدا خواهد کرد. او به دیگر مزیت‌های بالقوه پول دیجیتال بانک مرکزی اشاره کرد و افزود: «CBDC بستری فراهم می‌کند که بر اساس آن بودجه‌ریزی مبتنی بر عملکرد محقق شود. همچنین امکان اعمال قواعد مالی، انتشار اوراق بدهی دولتی بر بستر CBDC ، کاهش وابستگی به درآمدهای نفتی و کسری بودجه، امکان پرداخت مستقیم به خانوارها، افزایش ارزش‌آفرینی و پول‌سازی نیز بسیار مهم به نظر می‌رسند.»
نوری با تأکید بر اینکه پلتفرم‌ها ساختارهای اقتصادی کسب‌وکارها را دگرگون می‌کنند افزود: «بر همین اساس نظام پولی و مالی مبتنی بر CBDC نیز ساختارهای اقتصادی را در هر کشوری تغییر خواهد داد. این روند ما را به سمت مطلوب پیش خواهد برد. برای حل شدن مشکلات اقتصادی خوب است از امکانات موجود استفاده کنیم و برای رفاه جامعه در راستای تکنولوژی گام برداریم.»