پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
اولین شب از پنجمین یلدای کارآفرینان استارت‌آپی ایران، چهارشنبه 26 آذرماه برگزار شد. رویداد آنلاین که با حضور برخی از بنیانگذاران استارت‌آپ‌های ایران و سخنرانی‌هایی در حوزه تکنولوژی‌های روز دنیا، تأمین منابع مالی برای استارت‌آپ‌ها، آینده اقتصاد دیجیتال و سخنرانی‌های انگیزشی همراه بود. همچنین در شب اول این رویداد از صندوق پژوهش و فناوری نوآفرین رونمایی شد.
فریدون کورنگی، بنیانگذار شتابدهنده مپس، اولین سخنران این رویداد بود. او با اشاره به تغییرات مثبت فضای استارتاپی کشور طی 10 سال گذشته، گفت: «آنچه امروز در فضای کاری می‌بینیم انگیزه و انرژی است. طی 10 سال گذشته هرروز به توانایی‌های خود بیشتر آگاه شدیم. هدف اصلی همه این همایش‌ها این است که به نوعی اتحاد در طریق رفتار و فهمیدن و خردمندی برسیم.»
کورنگی ادامه داد: «یلدا در تاریخ کهن ما شب جشن تطبیق آدم‌ها با طبیعت است. یعنی به نقطه‌ای از فهم رسیدیم که با طبیعت روبرو شویم و از ظلمات آن ناامید نشویم. یلدا جشن این آگاهی است. بعد از سال سخت کرونا الان باید به نقطه‌ای برسیم که بتوانیم توانایی خود را به اشتراک بگذاریم و ناامید نشویم. اجازه ندهید شرایط و ظلمات شما را به درون خود براند.»
در ادامه هادی شجاری، بنیانگذار استارت‌آپ «سیتوسا»، نیز در سخنرانی خود بیان کرد: «فرصت همیشه برای کار وجود دارد، اما نکته بسیار مهم این است که بدانیم ارزش شبکه بسیار بالاست. هر فرصتی که برای شما پیش می‌آید از شبکه‌ای است که ساخته‌اید. ایجاد استارت‌آپ در ایران مثل قایق سواری در امواج خروشان است؛ قایق ما یک تکه چوب شکسته است، ولی با آن می‌توان مروارید صید کرد.»
همکاری متقابل لازمه عبور از بحران کروناست
در بخش دیگری از این رویداد علی رودگر، بنیانگذار «هکربیز»، در سخنرانی خود با محوریت تأثیر کرونا بر اقتصاد جهان و آینده کسب‌وکارها بعد عبور از بحران، بیان کرد: «تبعات اقتصادی کرونا بسیار وسیع‌تر از آن چیزی بود که ما فکر می‌کردیم. با این حجم از زیان اقتصادی و تأثیر کرونا بر جهان، استراتژی‌های ما به عنوان یک استارت‌آپ باید به گذار به شکل انفرادی و گروهی تقسیم شود. یکی از این استراتژی‌هایی که باعث می‌شود یک کسب‌وکاری، لیدر صعنت خود باشد نگهداشت است، نه جذب.»
او ادامه داد: «برای داشتن یک استراتژی درست، باید سه اصل عادت، نحوه استفاده مشتری و خروجی را در نظر بگیریم. باید بدانیم عادات مشتری بعد از کرونا چقدر تغییر کرده است؟ این نحوه استفاده مشتری را هم به دنبال دارد. براساس جواب به این دو سؤال، ورودی‌هایی که باید کنترل شوند تعیین خواهند شد.»
رودگر با اشاره به تأثیر کرونا بر استارتاپ‌های داخلی، بیان کرد: «استارت‌آپ‌ها بعد از کرونا به سه طیف تقسیم شده‌اند: کسانی که به شدت از بحران کرونا متأثر شدند، گروه دوم کسب‌کارهایی هستند که تاثیرات مثبتی دیدند و گروه سوم نیز میانه این طیف قرار گرفتند.»
او ادامه داد: «اگر کسب‌وکار شما در طیف اول قرار داد، سؤال مهم برای شما این است که کدام مشتری را باید نگهداریم؟ در این شرایط سه دسته مشتری وجود دارد: مشتری هدف پیش از کرونا، مشتری مرزی و گروهی که محصول شما برای آنها طراحی نشده است. مشتری‌های مرزی تنها گروهی هستند که این منابع محدود باید وقف آنها شود؛ کسانی که پیش از این مشتری همیشگی شما نبودند، اما حالا هستند و از محصولی نزدیک به محصول شما استفاده می‌کنند. باید برای این مشتری‌های مرزی کاربرد و فیچر جدید درست کنید یا فعالیت بازاریابی تازه انجام دهید.»
رودگر در ادامه اضافه کرد: «کسانی که در میانه طیف قرار دارند، باید از خود بپرسند که مشتریانشان کجا هستند؟ اگر می‌خواهید استراتژی منفعلانه‌ای نداشته باشید نباید به شاخص‌ها نگاه کنید. راه حل و استراتژی پیش‌دستانه این است که اول مشتری‌ها را بر اساس کاربردها جانمایی کنید و بعد میزان استفاده و علت حضور آنها را مشخص کنید. بعد از آن وقت سناریونویسی است.»
بنیانگذار هکربیز لازمه استراتژی گروهی را حفظ ارتباط مستمر دانست و گفت: «در کنار این ارتباط شفافیت، همکاری در شرایط برد-برد، تمرکز بر حل مساله و از خودگذشتگی و درک متقابل از اصول همکاری برای گذار از کروناست. در این اکوسیستم هرکاری انجام دهیم به خودمان برمی گردد.»
بانک مرکزی رویکرد خود را در قبال فین‌تک‌ها تغییر دهد
در ادامه این مراسم مصطفی نقی‌پورفر، دبیر انجمن صنفی فین‌تک، با اشاره به آغاز فعالیت فین‌تک‌ها در آمریکا همزمان با بحران مالی سال 2008 ، بیان کرد: «از 2008 تا 2012 بحران جدی آمریکا که دنیا را تحت تأثیر قرار داد رخ داد. در همین برهه 2008 تا 2012 که موج اول نوآوری‌های مالی است اتفاقات زیادی شکل گرفت و سرویس‌های مالی جدیدی ایجاد شدند که بانک‌ها را به شکل جدی تهدید می‌کردند.»
او ادامه داد: «موج دوم نوآوری‌های مالی زمانی اتفاق افتاد که فین‌تک‌ها شکل گرفته بودند و از پایان بانک‌ها صحبت می‌شد. در این موج بانک‌ها تلاش کردند که با فین تک‌ها رقابت کنند و آنها را از بین ببرند.»
نقی‌پورفر در ادامه به موج سوم نوآوری‌های مالی اشاره کرد و گفت: «در موج سوم این نوآوری بانک‌ها به این نتیجه رسیدند که باید سازمان‌هایی ایجاد شوند که سریع‌تر به نیازهای مالی جدید پاسخ دهند. آنها تصمیم گرفتند که از رقابت بی‌ثمر پرهیز کنند و به سمت همکاری و سرمایه‌گذاری جدی در این زمینه حرکت کنند. در حال حاضر بزرگترین سرمایه‌گذاری‌ها در حوزه فین تک توسط بانک‌ها انجام می‌شود.»
دبیر انجمن صنفی فین‌تک با اشاره به پیشگام بودن و حجم بالای سرمایه‌گذاری آمریکا و اسرائیل در حوزه سرمایه گذاری در فین‌تک‌ها، ادامه داد: «در سال 2017 چارچوبی برای فین‌تک‌ها در این کشور تصویب و اجرا شد. طبق این مصوبه دولت آمریکا و بخش خصوصی باید با هم همکاری کنند و از رشد هوشمندانه فین‌تک‌ها حمایت شود.»
نقی‌پورفر همچنین به حجم بالای سرمایه‌گذاری چین در حوزه نوآوری‌های مالی اشاره کرد و افزود: «این کشور با توجه به استراتژی خود برای تبدیل شدن به اقتصاد اول جهان، در حوزه استارت‌آپ‌های مالی سرمایه‌گذاری کرد و تا سال 2019 حدود 60 میلیارد دلار در زمینه استارت‌آپ‌های چینی سرمایه‌گذاری شد.»
دبیر انجمن صنفی فین‌تک تصریح کرد: «یکی از مهم‌ترین مشکلات استارت‌آپ‌ها در ایران تحریم و فیلترینگ است که راه نفس آنها را می‌بندد. ما هنوز هم نمی‌دانیم بانک مرکزی رگولاتور است یا مگا بانک؟ بانک مرکزی در سال‌های گذشته عملکرد نامناسبی در حمایت از استارت‌آپ‌های مالی داشته و تلاش کرده است که این استارت‌آپ‌ها منظم شوند و تحت نظارت قرار گیرند.»
او با اشاره به تبعات منفی منفی نگاه امنیتی در حوزه اقتصاد و تأثیر آن بر استارت‌آپ‌های ایران، ادامه داد: «باید اجازه داده شود که اقتصاد حرکت خودش را داشته باشد. ما هنوز هم اجازه داشتن کیف پول در ایران را نداریم. همیشه به ما می‌گویند خط قرمز خلق پول است. بارها در جلسات مختلف گفته‌اند که نگران پولشویی هستند. از نگاه برخی ارگان‌های متولی کریپتوکارنسی‌ها اولین متهم بحث پولشویی در ایران هستند. در این فضا همه ما در مقابل ارگان‌های رگولاتوری متهم هستیم. با این رویکرد به نتیجه‌ای به جز عقب ماندگی کشور نمی‌رسیم.»
نقی‌پورفر تاکید کرد: «اقداماتی که ارگان‌های متولی انجام می‌دهند باید با استفاده از بازخوردی که از دل مجموعه‌های استارت‌آپی دریافت می‌شود، اصلاح شود. مرکز تجارت الکترونیکی تبدیل به مرکز توقف تجارت الکترونیک شده است. اجبار کسب‌وکارها به دریافت این نماد و پیچیدگی‌های این دالان باعث می‌شود که ما در شاخص سادگی کسب‌وکار وضعیت بسیار نامناسبی داشته باشیم.»
برد و باخت استارت‌آپ‌های بزرگ بعد از کرونا
در بخش دیگری از این رویداد پنلی با حضور بنیانگذاران چهار استارت‌آپ آپارات و فیلیمو، علی بابا، دیجی‌کالا و اسنپ و با محوریت تأثیر کرونا و تحریم بر فعالیت کسب‌وکارها برگزار شد.
در ابتدای این پنل حمید محمدی، بنیانگذار دیجی کالا، درباره تأثیر تحریم و بحران کرونا بر این استارت‌آپ گفت: «با ترک برندها بعد از سال 97 زنجیره تأمین مختل و کانال‌های اصلی عرضه کالا متوقف شد و قدرت خرید مردم هم تحت تأثیر قرار گرفت. ما سعی کردیم کسب‌وکار خود را با این وضعیت تطبیق دهیم و بر مارکت‌پلیس تمرکز کنیم. در این مدت برندهای داخلی بخشی از فشار نبود برندها و تضعیف کانال‌های اصلی عرضه کالا را به دوش کشیدند.»
او ادامه داد: «یکی از چالش‌های بزرگ ما افزایش تقاضا و نگرانی از سلامتی همکارانمان بود. ظرفیت زیادی برای این میزان سفارش نداشتیم، اما در خردادماه با جذب هزار نیروی جدید، ظرفیت خود را افزایش دادیم.»
محمدی در ادامه تصریح کرد: «ویژگی مشترک دوره کرونا و تحریم برای همه کسب‌وکارها این بود که هیچکدام آماده آن نبودیم. برای کسب‌وکارهایی که تأثیر مثبت گرفتند این دوره طاقت فرسا بود. هیچ چشم‌اندازی برای آن نداشتیم. این اتفاق برای همه کسب‌وکارها مثال بارزی برای تاب‌آوری است. آنها باید در هر شرایطی به خود مسلط باشند و بدانند این دوره هم می‌گذرد. به جای رنج کشیدن می‌توان از این فرصت طلایی برای تغییرات اساسی استفاده کرد.»
در ادامه این پنل محمد جواد شکوری مقدم، بنیانگذار آپارات و فیلیمو، به افزایش هزینه‌های زیرساخت این سرویس‌ها بعد از تشدید تحریم‌ها وشیوع کرونا اشاره کرد و گفت: «خروج شرکت‌های خارجی بازار تبلیغات را دچار خسارت بزرگی کرد. از زمانی که کرونا شروع شد ترافیک سرویس‌های ما تا 65 درصد رشد کرد و آمادگی پذیرش آن را تا مدتی نداشتیم، اما بعد از آن توانستیم ظرفیت خود را افزایش دادیم.»
محمد خلج، مدیرعامل اسنپ، نیز درباره تاثیرات کرونا و تحریم بر این کسب‌وکار گفت: «این شرایط با تلاش مجموعه مدیریت شد. لوازم یدکی به واسطه تحریم‌ها نایاب شد و قیمت‌ها افزایش پیدا کرد. از طرف دیگر نیز افزایش تعرفه‌ها تا حدی امکان‌پذیر بود. در این میان چالش تعادل درخواست و تقاضا هم مطرح بود.»
او ادامه داد: «بعد از کرونا درصد زیادی کاهش درخواست داشتیم، اما وضعیت به آهستگی تغییر کرد و مسیر جدید در بحث‌های مختلف باز شد.همیشه باید سناریوهای مختلفی را برای شرایط بحران در نظر گرفت. بعد از کرونا این فرصت ایجاد شد تا اقداماتی را انجام دهیم که پیش از آن جرات انجام دادنشان را نداشتیم.»
خلج با اشاره به ضرورت حرکت کسب‌وکارهای سنتی به سمت تکنولوژی‌های جدید، بیان کرد: «این بحران نشان داد بسیاری از کسب‌وکارهایی که به شیوه سنتی اداره می‌شوند، باید از تکنولوژی و راه‌حل‌های خلاقانه استفاده کنند و گریزی از آن نیست. باید این جمع‌بندی ایجاد شود که این اتفاقات خوب تداوم داشته باشد.»
کاهش 95 درصدی فروش تا ورود به مسیرهای تازه
در ادامه مجید حسنی نژاد، بنیانگذار برند علی‌بابا در ایران، با اشاره به خروج ایرلاین‌های خارجی از ایران و تأثیر آن بر این کسب‌وکار، گفت: «بعد از شیوع کرونا فروش ما در اسفندماه 95 درصد کاهش یافت و با حجم عظیمی از استرداد مواجه شدیم. در مجموع 125 میلیارد تومان درخواست استرداد داشتیم. ما از روز اول کرونا را به عنوان چالشی سخت در نظر گرفتیم و سعی کردیم در شرکت فرآیندهای جدیدی ایجاد کنیم.»
در ادامه این پنل نازنین دانشور، بنیانگذار سایت تخفیفان، درباره تاثیرات بحران کرونا بر فعالیت‌های این استارت‌آپ گفت: «بعد از 9 ماه بسیاری از دسته‌بندی‌های خدمات محور در تخفیفان هنوز باز نشده‌اند و حجم زیادی از این کسب‌وکارها در این شرایط تعطیل شده‌اند. حجم تعطیلی کسب‌وکارها بسیار زیادی بود. کرونا شرایطی ایجاد کرد که برای همه ما خارج از کنترل بود، اما در عین حال موقعیتی فراهم شد که مسیر خود را بازنگری کردیم و متوجه شدیم که مسیری که پیش از این داشتیم درست بود. با اقداماتی که انجام دادیم بخش زیادی از درآمد خود را برگرداندیم و توانستیم برنامه‌هایی که پیش از آن در نظر داشتیم پیاده کنیم.»
در بخشی از این پنل در مورد ورود شرکت‌های استارت‌آپی به بورس صحبت شد حمید محمدی در این رابطه با اشاره به اینکه دیجی کالا از دو سه سال قبل برنامه ورود به بورس را داشت اظهار کرد: «مدتی است که مستندات را ارائه کردیم و منتظر هستیم که هیات پذیریش خبرمان کند. قانونا روی کاغذ نباید برای ورود به بورس دیجی کالا مشکلی ایجاد شود اما با این حال دلیل توقفی که ایجاد شده است را نمی‌دانیم. البته حدس‌هایی زده می‌شود و ممکن است که بخش‌هایی از حاکمیت موافق چنین عرضه‌هایی نباشند.»
شکوری مقدم نیز از برنامه‌های ورود مجموعه خود به بورس خبر داد و اعلام کرد که در حال حاضر در مرحله بررسی صورت‌های مالی هستند.
محمد خلجی، مدیرعامل اسنپ نیز در این رابطه اعلام کرد که اسنپ در حال ایجاد آمادگی برای ورود به بورس است.
در ادامه این برنامه، محمد مهدی فریدوند، رئیس انجمن سرمایه گذاری خطرپذیر به ارائه گزارش عملکردی از انجمن سرمایه‌گذاری خطر پذیر ایران و چالش‌های صنعت VC در ایران پرداخت.
فریدوند با تاکید بر اهمیت تامیل مالی در حوزه استارت‌آپ‌ها به ایجاد صندوق‌ها و شرکت‌های سرمایه‌گذاری خطرپذیر در سال‌های اخیر اشاره کرد و در مورد انجمن صنفی صندوق‌ها و نهادهای سرمایه‌گذاری خطرپذیر گفت: «این انجمن در سال ۱۳91 شکل گرفت و هدف آن ایجاد هم افزایی و همکاری میان نهادهای سرمایه‌گذاری فناوری کشور است تا با ایجاد این همکاری‌ها فضای مناسبی برای تأمین مالی شرکت‌های دانش بنیان، فناور و استارت‌آپ‌ها مهیا شود.»
او افزود: «این انجمن در حال حاضر نزدیک به هفتاد عضو دارد که شامل صندوق‌های پژوهش فناوری، شرکت‌های سرمایه‌گذاری، شتاب‌دهنده‌ها و شرکت‌های VC است.»
فریدوند با اشاره به گزارش عملکرد این انجمن در سال 98 گفت: «در سال ۱۳98 بالغ بر پنج هزار فقره خدمات از سوی اعضا ارائه شده که شامل 2400 فقره پرداخت تسهیلات، 2400 ضمانت نامه و 57 سرمایه گذاری خطرپذیر بوده است و در زمینه سرمایه‌گذاری خطرپذیر رشد قابل توجهی را شاهد بودیم.»
او همچنین به تشریح تأثیر کرونا بر فضای فعالیت این حوزه پرداخت و گفت: «شیوع کرونا اثرات کوتاه مدت، میان مدت و بلند مدت داشت و در جهان شیوع کرونا در کوتاه مدت منجر به کاهش 10 درصدی تولید ناخالص داخلی کشورها شد. در میان مدت این اتفاق بر سیاست دولت‌ها و بخش خصوصی تأثیر گذاشت. اما ارزیابی که از اثر بلندمدت کرونا می‌شود مثبت است چرا که صنایع و دولت‌ها متوجه شدند که بحران‌هایی وجود دارد که تنها در سایه رسیدن به برخی فناوری‌ها و سرمایه‌گذاری بر روی حوزه‌هایی می‌توان از این بحران‌ها گذر کرد.»
رئیس انجمن سرمایه‌گذاری خطرپذیر به تغییر جهت نیازها بر اثر شیوع کرونا اشاره کرد و گفت: «کاهش ارزشگذاری استارت‌آپ‌ها از جمله مسائلی است که به وجود آمده و رقابت میان استارت‌آپ‌ها هم منجر به کاهش این ارزشگذاری شده است. از سوی دیگر شاهد بروز استراتژی کارآفرینی اجتماعی هستیم و کسب‌وکارهایی که بتوانند در تعامل با مردم از فروش محصولات و خدمات کسب درآمد کنند در اولویت هستند.»
چالش‌ها و فرصت‌های سرمایه‌گذاری جسورانه
پنل دوم این رویداد به آینده سرمایه‌گذاری جسورانه اختصاص داشت و حامد سجادی، مدیرعامل صندوق سرمایه‌گذاری شناسا، علی فیاض، مدیرعامل سرآوا، حسین خسروی، مدیرعامل شرکت سرمایه‌گذاری ادونچرز، رضا نقی زاده، رئیس هیئت مدیره صندوق پژوهش و فناوری نوآفرین، رادمان ربیعی، مدیر سرمایه‌گذاری صندوق فیروزه و مسعود آراسته، مدیرعامل حصین به بحث و گفت‌وگو با یکدیگر نشستند.
در این پنل، هر کدام از مهمانان به توضیح در مورد سازوکار فعالیت مجموعه خود و میزان سرمایه‌گذاری انجام شده پرداختند و همینطور چالش‌های موجود مورد بحث قرار گرفت.
در این نشست نقی‌زاده، رئیس هیئت مدیره صندوق پژوهش و فناوری نوآفرین به اهمیت دانشگاه در اکوسیستم استارتاپی اشاره کرد و در مورد آینده VCگفت: «آینده VC با ابهامات زیادی رو به رو است و یکی از مسائل بسیار جدی این است که VCها مسائل را فقط نباید در محدوده خود جست‌وجو دکنند. برای اینکه زیست بوم سرمایه‌گذاری جسورانه توسعه پیدا کند، اولین شرط این است که طرح‌های خوبی داشته باشیم که اکنون چنین چیزی وجود ندارد. همچنین زیست بوم نوآوری کشور به دانشگاه گره نخورده و منابع حوزه تجاری در زنجیره‌های انتهایی نسبت به زنجیره‌های ابتدایی متورم است.»
این اظهارات با اختلاف نظر سایر اعضای پنل نیز همراه بود و نظرهای متفاوتی مطرح شد از جمله اینکه قطبی‌نژاد در این رابطه گفت: «اینکه دانشگاه‌ها نیاز به تقویت دارند قابل قبول است و اگر دانشگاه به عنوان نقطه‌ای که مملو از استعدادهای جوان است تقویت شود، حتماً به اکوسیستم استارتاپی هم کمک می‌کند ولی دانشگاه مهارت کسب‌وکاری لازم را در اختیار دانشجو نمی‌گذارد و در این زمینه خود دانشگاه نیازمند تحول است.»
او افزود: «اینکه به عنوان فرد فعال در حوزه VC بگوییم طرح خوب وجود ندارد را نمی‌پذیرم. وقتی به عنوان سرمایه‌گذار در این حوزه شروع به فعالیت می‌کنیم به این معنی است که تا حدی فرصت‌های موجود در این زمینه را می‌شناسیم و باید کمک کنیم تا این جریان فعال‌تر شود.»
در پایان این پنل، محمد جواد آذری جهرمی، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات که یکی از مهمانان این رویداد بود نیز سئوالی را از اعضای پنل پرسید مبنی بر اینکه آنها به چه کسانی توصیه می‌کنند که از ابتدای کار خود، سراغ جذب سرمایه نروند که پاسخ‌ها حول این موارد بود: «کسانی که اهل آموختن، فداکاری کردن نیستند و افرادی که باور به نو شدن و تحول را در خود نمی‌بینند.»
در پایان برنامه نیز گفت‌وگویی با آذری جهرمی، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات انجام شد.