لزوم توجه به همه ابزارهای مالی برای سرمایه‌گذاری در بورس

سیاوش وکیلی، مدیر روابط عمومی سازمان بورس و اوراق بهادار / اگرچه ۵۴ سال از زمان تصویب قانون بورس اوراق بهادار در کشورمان می‌گذرد، اما باید به این نکته توجه داشت که بخش زیادی از توسعه بازار سرمایه با تصویب قانون بازار اوراق بهادار در سال ۱۳۸۴ و ابلاغ سیاست‌های کلی اصل ۴۴ در این سال‌ها، همراه بوده است.

بورس ایران در مقابل بورس‌های دنیا نوپا به حساب می‌آید، اما در طول همین مدت اندک فعالیت، از نظر تنوع ابزارها و نهادهای مالی و نیز از لحاظ حجم و گردش معاملات، رشد و توسعه قابل ملاحظه‌ای داشته است، بنابراین توصیه می‌شود سرمایه گذاران در سرمایه‌گذاری فقط به معاملات خریدوفروش سهام بسنده نکنند و از همه قابلیت‌های معاملاتی این بازارها بهره ببرند.

در بخش زیادی از تاریخ ۵۰ ساله بازار سرمایه، تنها ابزار معاملاتی بازار، معاملات سهام و حق تقدم شرکت‌ها آن هم در قالب محدود بوده  که سیاست سرمایه‌گذاران تنها می‌توانست buy-and-hold-and sell  تعریف شود، اما اکنون ابزارهای مالی رشد قابل توجهی پیدا کرده است.

اکنون در مجموع دو بورس اوراق بهادار و دو بورس کالایی کشور حدود ۴۰ ابزار و قرارداد وجود دارد که به سرمایه‌گذاران توصیه می‌شود از همه قابلیت‌های این ابزارها استفاده کنند، چراکه سهامداران می‌توانند از بابت رشد و هم از افت قیمت‌ها به سودآوری برسند یا خود را در برابر نوسانات قیمت‌ها بیمه کنند. ابزارهای معاملاتی دو بورس اوراق بهادار تهران و فرابورس ایران شامل سهام، حق تقدم سهام، آتی و آتی سبد سهام، اختیار معامله سهام و فروش تعهدی است که بسیاری از آنها همانند دنیا قابلیت معامله در بازارهای دو طرفه یا two-sided-market را به سرمایه‌گذاران می‌دهد.

بازارهای اوراق بهادار برای سرمایه‌گذارانی که محافظه کارتر هستند و تمایل به نرخ‌های سود بدون ریسک یا کم ریسک را دارند انواع ابزارهای درآمد ثابت یا fixe income  شامل اوراق مرابحه و مرابحه عام، اسناد و اوراق خزانه، اوراق مشارکت، خرید دین، رهنی، وکالت و وکالت عام، اجاره، ساخت، منفعت، استصناع و گواهی سپرده را در جعبه ابزار مالی خود دارد، این ابزارها از حیث تنوع نسبت به سایر بازارهای مالی کشورهای اسلامی کم نظیر هستند.

 در بورس‌های دنیا برای سرمایه‌گذارانی که فرصت زیادی برای آشنایی با بازار سرمایه را ندارند و به نوعی یا وقت، تجربه و دانش کافی را ندارند، شیوه سرمایه‌گذاری غیرمستقیم یا Indirect investment پیشنهاد می‌شود که در ایران نیز این موضوع در قابل قراردادهای شرکت‌های سبدگردانی یا صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک دنبال می‌شود، سرمایه‌گذاران می‌توانند در انواع صندوق‌های سرمایه‌گذاری نظیر صندوق در سهام، درآمد ثابت، مختلط، املاک و مستغلات، کالایی، پروژه، جسورانه، خصوصی و اختصاصی سرمایه‌گذاری غیرمستقیم داشته باشند.

در بورس‌های کالایی که مخاطبان تخصصی‌تر را دنبال می‌کند نیز قراردادهای نقد، نسیه، سلف و کشف پرمیوم  و ابزارهای گواهی سپرده کالایی، سلف استاندارد، اوراق حق امتیاز و  اوراق ظرفیت نیز موجب شده این بورس‌ها دیگر بازارهایی مبتنی بر تحویل یا market-based delivery نباشند و به عنوان بزرگترین مرجع برای قیمت‌گذاری و معامله بسیاری از فلزات اساسی و محصولات پتروشیمی و فرآورده‌های نفتی تعریف شوند.

مخاطبان بسیار تخصصی نیز می‌توانند از معاملات همزمان در بازارهای نقد، آتی، اختیار معامله بر روی کالاها استفاده کنند که در این خصوص سال‌هاست استراتژی‌های معاملاتی زیادی توسط تحلیلگران مالی در دنیا نوشته شده است.

به نظر می‌رسد اکنون که ۵۰ سال از فعالیت بازار سرمایه کشورمان می‌گذرد، فرصت مناسبی باشد تا هم سازمان بورس و همه ارکان زیرمجموعه اعم از بورس‌ها، مدیریت فناوری بورس، شرکت‌های کارگزاری، شرکت‌های ارائه دهنده خدمات نرم‌افزاری همانند OMS و شرکت‌های پردازش اطلاعات مالی به توسعه ابزارهای مالی به شکل جدی و متمایز نگاه کنند و همچنین سرمایه‌گذاران همه قابلیت‌های این ابزارها را بدانند و از آن استفاده کنند.